بیهقی پدر نثر فارسی نیست

در حالی که اول آبان ماه به نام ابوالفضل بیهقی و روز نثر گره خورده است محمود دولت‌آبادی معتقد نیست که بیهقی پدر نثرنویسی فارسی باشد، او می‌گوید: «بیهقی اصلاً دشوار نیست، جز واژگان یا عبارت‌هایی که به عربی نوشته است، که آن‌هم یا توضیح دارد یا این‌که اهمیتی ندارد.»
این نویسنده به ایسنا گفته است: «با آنکه من خراسانی هستم و اهل دِهی هستم که با دِه بیهقی سه ‌کیلومتر فاصله دارد، این لقب را مورد ایراد قرار داده و گفته‌ام پیش از بیهقی هم نثرنویسانی بوده‌اند، اگرچه اثر مفصلی از آنها باقی نمانده اما آنها هم نثر نوشته‌اند؛ از جمله مقدمه شاهنامه منصوری و رساله علایی ابن سینا. دیگرانی هم نثر نوشته‌اند و فکر می‌کنم این، عنوان خوشایندی برای من نیست که ذکر شود، بیهقی پدر نثر فارسی است و پیش از او دیگران نبوده‌اند. پیش از او دیگرانی بوده‌اند و البته بیهقی می‌تواند مهم‌ترین‌شان باشد.»
او در ادامه افزوده است: «آنچه درباره بیهقی گفته و نوشته شده است، بسیار مهم است. کتاب «تاریخ بیهقی» ابتدا در هند کشف شده و 10 سال، زندگی امیرمسعود غزنوی را در خود دارد. این در حالی است که بیهقی به زبان آورده و نوشته است که 50 سال را من نوشته‌ام، ظاهراً از قبل و دوره محمودی را هم نوشته بود و اشاراتی به آثار پیشنیان دارد و می‌گوید تا آنجا را آنها نوشته بودند که احتمالاً از بین رفته است. مثلاً بیهقی نوشته من از کتاب محمود وراق استفاده می‌کردم و پسرانش آمده و ممانعت کردند. پیداست که تاریخ‌نویسی در دوره‌های قبل از بیهقی سنت حسنه‌ای بوده که متأسفانه به دست ما نرسید، همچنان که دوره محمودی به روایت بیهقی به ما نرسیده است.»
دولت‌آبادی در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره نثر بیهقی اظهار کرده است: آنچه درباره نثر بیهقی می‌شود گفت و اهل تحقیق ما، از آن فاصله دارند، این است که نثر بیهقی از این جهت دلنشین است که زبان گفتار دوره خودش است. می‌توان از بیهقی در دوره خود به‌عنوان یکی از ساده‌نویس‌ترین نویسندگان نام برد، به جهت اینکه این زبان، اصلاً زبان دشواری نیست و کافی است قدری به روش نحو و لفظ بیهقی دقت شود. او در مقابل تاریخ‌های دیگر که نوشته می‌شود، می‌گوید: «در دیگر تواریخ چنین طول و عرض نیست که احوال را آسان‌تر گرفته‌اند و شمه‌ای بیش یاد نکرده‌اند اما چون من این کار، پیش گرفتم می‌خواهم که داد این تاریخ، به تمامی بدهم و گرد زوایا و خبایا برگردم تا هیچ‌چیز از احوال پوشیده نماند. و اگر این کتاب دراز شود و خوانندگان را از خواندن ملالت افزاید طمع دارم به فضل ایشان که مرا از مبرمان (ملول‌کنندگان) نشمرند که هیچ چیز نیست که به خواندن نیرزد که آخر هیچ حکایت از نکته‌ای که به کار آید خالی نباشد.» این نویسنده با تأکید بر این‌که زبان و بیان بیهقی اصلاً دشوار نیست، افزوده است: «کافی است روش خواندن آن را بیاموزید. برخی که بیهقی را به‌عنوان یک نثر سنگین معرفی کرده‌اند، با من موافق نیستند یا من با ایشان موافق نیستم. بیهقی اصلاً دشوار نیست، بجز واژگان یا عبارت‌هایی که به عربی نوشته است که آن‌هم یا توضیح دارد، یا این‌که اهمیتی ندارد.»