خروج خوزستان از تنش آبی

زهره افشار
خبرنگار



مسأله مدیریت آب در استان خوزستان ازجمله موضوعاتی است که طی سال‌های گذشته به خاطر سوءمدیریت در این حوزه و نبود نگاه دلسوزانه و آینده‌نگرانه، رنج زیادی را به مردم استان خوزستان تحمیل کرده است. دسترسی به آب آشامیدنی با کیفیت از دیگر وعده‌های بر زمین مانده دولت قبل بود که خوشبختانه در دولت سیزدهم در حرکتی جهادی ظرف مدت 10 ماهه به ثمر نشست و مردم خوزستان پس از سالیان مدید طعم آب شرب سالم را چشیدند. از طرفی بخش عمده‌ای از نارضایتی در استان خوزستان مربوط به کشاورزانی بود که به‌دلیل نبود مدیریت کشت در ترسالی و خشکسالی متضرر می‌شدند. خوشبختانه از سال گذشته بخش عمده‌ای از این نارضایتی‌ها با ارائه الگوی کشت و مدیریت منابع آب برطرف شد و استان خوزستان را از بحران تنش آبی تا حد زیادی خارج کرد.
صادق خلیلیان، استاندار خوزستان در این گفت‌و‌گو به اقداماتی که موجب برون‌رفت استان از این بحران شده پرداخته است.
استان خوزستان در شروع کار دولت در چه وضعیت آبی قرار داشت؟
کشور ایران و به تبع آن استان خوزستان در اقلیمی خشک واقع شده است از این‌رو اهمیت منابع آبی و مدیریت آن برای ما دو چندان است. استان خوزستان بویژه در 2 سال اخیر، با توجه به تغییرات آب‌وهوایی و کاهش بارندگی با ‌شرایط خشکسالی روبه‌رو بوده است که دلایل متعددی همچون عدم مدیریت درست منابع آب، رهاسازی بدون برنامه آب از سدها در دولت قبل و عدم پیش‌بینی شرایط پیش‌ رو به تبعات ناشی از تنش آبی در این استان دامن زده و مسائلی را که در چند سال گذشته شاهد آن بودیم پدید آورده است.
با آغاز به کار دولت سیزدهم و زمانی که بنده به‌عنوان استاندار خوزستان انتخاب شدم میزان ذخایر آب سدهای خوزستان در تراز بسیار پایین قرار داشت و وضعیت مناسبی نداشتند علت این موضوع رهاسازی بیش از اندازه آب از سدها به منظور تولید برق از نیروگاه برقابی در تابستان سال قبل بود.
برای عبور از بحران آب کشاورزی و پیشگیری از تنش‌های سیاسی، اجتماعی که در دولت سابق بخصوص در تابستان سال قبل شاهد آن بودیم چه تمهیداتی اتخاذ گردید؟
پس از بررسی شرایط موجود، اقدامات مدیریتی کوتاه‌مدت، میان مدت و بلندمدت در زمینه مقابله با تنش آبی بویژه در حوزه مدیریت کشت و حل مشکل آب شرب برنامه‌ریزی گردید. نخستین اقدام در شرایط خشکسالی، تغییر الگوی کشت بود. بر این اساس در مهر ماه سال زراعی 1400 بخش عمده‌ای از سطح زیر کشت چغندرقند و کلزا  را که از محصولات آب‌بر به شمار می‌روند کاهش داد و با کمک تشکل‌های کشاورزی، کشاورزان به توسعه بیشتر گندم ترغیب شدند. با تغییر الگوی کشت در شهرهای مختلف، نیاز آبی در حوزه کشاورزی از مهر ماه به آذر ماه منتقل شد تا با توجه به بارندگی‌های آذرماه، کشاورزان بتوانند کشت گندم خود را در استان آغاز کنند و در مصرف آب نیز صرفه‌جویی شود.
خوشبختانه با تنظیم الگوی کشت، موفق شدیم به‌رغم کاهش۲۱ درصدی بارندگی استان در یکسال گذشته، تولید گندم را در استان 24 درصد افزایش دهیم و بیشترین میزان تولید گندم کشور به استان خوزستان اختصاص یافت. مجموع گندم‌های خریداری شده در چهارچوب خرید تضمینی نزدیک به یک میلیون و 400 هزار تن گردید. در سال‌جاری نیز برنامه‌ریزی‌های لازم در حال انجام است که ضمن مدیریت تنش آبی بخصوص در حوزه رودخانه کرخه، میزان تولید محصولات اساسی بویژه گندم افزایش یابد و خوزستان رکورددار تولید محصولات کشاورزی در کشور باشد.
استان خوزستان از نظر آب آشامیدنی در وضعیت مناسب و پایداری نبود و آب آشامیدنی شهرهای بزرگی مثل آبادان، خرمشهر و اهواز دارای مزه شور و کیفیتی پایین بود ، برای رفع این مشکل چه اقداماتی انجام گرفت؟
یکی دیگر از مشکلاتی که مردم استان خوزستان از سال‌ها قبل با آن مواجه بودند و در هشت سال گذشته نیز در مقاطع زمانی خاصی ناآرامی‌های اجتماعی را در سطح استانی و ملی در پی داشته است مسأله عدم دسترسی به آب شرب با کیفیت و سالم در برخی نقاط استان بود. در این راستا دولت در یکسال اخیر عزم خود را برای رفع این مشکل جزم کرد تا طرح آبرسانی غدیر که در سال‌های متمادی روی زمین مانده بود را در کمتر از یکسال به نتیجه برساند که خوشبختانه این اتفاق در زمان‌بندی مشخص میسر شد و طرح میان‌مدت آبرسانی غدیر به‌عنوان یک ابرپروژه در سطح خاورمیانه، در استان خوزستان اجرا شد. براساس این طرح که از محل رودخانه دز تأمین می‌شود، ۵۲ درصد جمعیت استان شامل بیش از ۲.۵ میلیون نفر به آب سالم  دسترسی پیدا کرده و آب شرب کلیه روستاهای مسیر، با اجرای این طرح تأمین و پایدار شد. با اجرای این طرح در واقع آرزو و مطالبه دیرینه مردم خوزستان بویژه در مناطق جنوبی و مرکزی استان محقق گردید و آب با کیفیت بالا و در حد استانداردهای اروپایی از شمالی‌ترین نقطه استان به جنوبی‌ترین شهرهای استان مانند آبادان و خرمشهر رسید.
عدم تأمین آب شرب روستاها در سال‌های گذشته موجب بروز تنش‌های شدیدی در جامعه روستایی استان خوزستان شده بود. در دولت قبل وعده تأمین آب شرب روستاها داده شد اما این وعده محقق نشد. شما برای این مطالبه بحق روستاییان چه کردید؟
برای تأمین آب پایدار سایر مناطق استان نیز چهار طرح دیگر در دست اجرا است که بتدریج مورد بهره‌برداری قرار خواهد گرفت. از سال گذشته تاکنون در مجموع آب آشامیدنی 1500 روستا تأمین و پایدار گردیده که تأمین آب 913 روستای آن جدید بوده است و در مدیریت تنش آب شرب روستاها مؤثر واقع شد. به‌طورکلی مسأله مدیریت و برنامه‌ریزی آب در استان در بخش‌های شرب، محیط زیست، کشاورزی و صنعت برای ما از موضوعات مهم و دارای اولویت است. متأسفانه دولت قبل توجهی نسبت به حقابه خوزستان نداشت اما نگاه دولت سیزدهم در زمینه مدیریت آب متفاوت است و بر تأمین حقابه خوزستان تأکید جدی دارد.
در مجموع با اجرایی شدن اَبَرطرح آبرسانی غدیر انتظار می‌رود با نهضت آبرسانی به روستاها، استان با مشکلی در زمینه آب شرب مواجه نگردد. موضوع آب کشاورزی در استان خوزستان و تنظیم الگوی کشت به‌عنوان یکی از استان‌های تولیدکننده محصولات کشاورزی در کشور از اهمیت بالایی برخوردار است که ضمن تأمین نیازهای استان و کشور، سبب تأمین معیشت و درآمد جمعیت زیادی از مردم این استان نیز می‌گردد.
لذا تلاش می‌شود با تنظیم الگوی کشت، علاوه‌بر بهره‌وری بیشتر از منابع قابل استفاده، به تولید محصولات کشاورزی با کیفیت و سودآور نیز دست یابیم.


نیم نگاه
​​​​​​​ دولت در یکسال اخیر عزم خود را برای رفع این مشکل جزم کرد تا طرح آبرسانی غدیر که در سال‌های متمادی روی زمین مانده بود را در کمتر از یک‌سال به نتیجه برساند که خوشبختانه این اتفاق در زمان‌بندی مشخص میسر شد و طرح میان‌مدت آبرسانی غدیر به عنوان یک ابرپروژه در سطح خاورمیانه، در استان خوزستان اجرا شد
 از سال گذشته تاکنون در مجموع آب آشامیدنی 1500 روستا تأمین و پایدار گردیده که تأمین آب 913 روستای آن جدید بوده است و در مدیریت تنش آب شرب روستاها مؤثر واقع شد
 با تنظیم الگوی کشت، موفق شدیم به‌رغم کاهش۲۱ درصدی بارندگی استان در یک‌سال گذشته، تولید گندم را در استان 24 درصد افزایش دهیم و بیشترین میزان تولید گندم کشور به استان خوزستان اختصاص یافت