داروهای حیاتی در راه هستند

فریبا خان‌احمدی
خبرنگار

سید ابراهیم رئیسی صبح روز پنجشنبه در جلسه هیأت دولت پس از استماع گزارش وزرای بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و تعاون، کار و رفاه  اجتماعی در خصوص اقدامات انجام شده برای رفع کمبود برخی اقلام دارویی، با اشاره به اهمیت پیش‌بینی شرایط مختلف و نیازهای احتمالی، بر ضرورت تسریع در این امر تأکید کرد. پیش‌تر اول آبان بود که رئیس جمهور درباره گزارش‌های دریافتی از کمبود برخی اقلام دارویی، مسئولان مربوطه را مکلف کرد ضمن تأمین سریع اقلام دارویی مذکور و رفع نیاز مردم، دلیل قصور احتمالی را به طور دقیق پیگیری کرده و با هر فرد یا مجموعه‌ای که در این زمینه کوتاهی داشته به شکل مناسب برخورد کنند. شاید یکی از نتایج تذکر رئیس جمهور را باید در استعفای چهارشنبه شب بهرام دارایی رئیس سازمان غذا و دارو مشاهده کرد. در ساعات دیروقت شب بود که اعلام شد وزیر بهداشت با پذیرش استعفای بهرام دارایی از سمت رئیس سازمان غذا و دارو، در حکمی محمود بیگلر عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران را به عنوان سرپرست سازمان غذا و دارو منصوب کرد.
اما بیش از هر چیز گزارش ها دال بر کمبود آنتی‌بیوتیک خصوصاً برای کودکان در کشور است. بهرام عین‌اللهی وزیر بهداشت درباره کمبود دارو بویژه آنتی‌بیوتیک و اقدام وزارت بهداشت باتوجه به دستور رئیس جمهور، گفت: به صورت فوریتی تأمین و توزیع داروهای آنتی‌بیوتیک را از ابتدای هفته شروع کردیم و ان‌شاءالله تا 5 آبان دارو به میزان کافی تأمین می‌شود.
عین‌اللهی البته اشاره کرد که تجویز و مصرف داروها در کشور منطقی نیست: «استاندارد تجویز دارو در نسخ، ۱،۵ قلم در دنیا است، اما در ایران به طور میانگین ۴ قلم در نسخ تجویز می‌شود و این موضوع مصرف دارو را بالا می‌برد.» دکتر سجاد اسماعیلی مشاور رئیس سازمان غذا و دارو نیز هفته گذشته به روزنامه ایران خبر داده بود که میزان مصرف آنتی‌بیوتیک امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل 30 درصد افزایش یافته است و به مصرف بالای آنتی‌بیوتیک‌ها بویژه آزیترومایسین در کشور اشاره کرد. البته به اذعان وی، احتکار و دپوی شرکت‌های توزیع دارو و داروخانه‌ها نیز به این مسأله دامن زده است در همین حال بعد از آنکه سازمان غذا و دارو برای واردات آنتی‌بیوتیک‌های خارجی فراخوان داد، مسئول روابط عمومی این سازمان در توئیتی اعلام کرد که داروها احتکار شده بودند و بعد از فراخوان واردات مواد اولیه و محصول نهایی داروها از انباردپو خارج شدند.
همان‌طور که پیش‌تر در گزارشی در روزنامه ایران به آن اشاره شده است، به نظر می‌رسد کمبود مواد اولیه جهت تولید داروهای داخلی بر اساس نرخ جدید در کنار چالش تأمین نقدینگی لازم، منجر به وقفه در تولید دارو در کشور شده است. نبود همخوانی بین قیمت تمام شده تولید و فروش آن از نگاه کارشناسان یکی دیگر از دلایل کمبود دارو طی روزهای اخیر است. اینها در حالی است که بعد از اجرای طرح دارویاری، بیماران نه‌تنها متحمل افزایش پرداختی از جیب نشده‌اند بلکه در مواردی هم با کاهش فرانشیز مواجه بوده‌اند. 
با این همه نباید از نظر دور داشت که در این میان با احتکار نیز روبه‌رو هستیم به طوری‌که چندی پیش اشکان میرمحمدی بازرس کل «امور تعاون، کار و رفاه اجتماعی» سازمان بازرسی کل کشور اظهار کرد: در بازدید از یکی از شرکت‌های دارویی مشخص شد حدود ۳۰ تن ماده اولیه «آزیترومایسین» در انبار این شرکت موجود است و حدود ۳۰ تن دیگر از مواد اولیه این شرکت در گمرک وجود دارد که جمعاً این مقدار برای نیاز ۶ ماهه کشور کافی خواهد بود. در این بازدیدها «حذف ارز ترجیحی و عدم همسان‌سازی قیمت‌های جدید با افزایش ناشی از تغییر نرخ ارز جهت تهیه مواد اولیه» و نیز «افزایش هزینه‌های مرتبط با تولید محصولات دارویی» دو عامل مهم امتناع شرکت‌های دارویی از تولید برخی اقلام دارویی به واسطه عدم اصلاح بموقع قیمت‌ها توسط سازمان غذا و دارو که منتج به زیان شرکت‌های تولیدکننده می‌شود عنوان شده است.
تحریم‌های ظالمانه کشورهای غربی نیز به اذعان بسیاری از تولیدکنندگان بزرگ دارو در ایران باعث شده آنها به سختی بتوانند ارز را منتقل کنند. گرچه غرب مدعی‌ است که در دارو ایران را تحریم نکرده، اما در واقع مردم ایران را با مشکلات زیادی مواجه کرده است. گرچه ایران هم توانسته با دور زدن تحریم‌ها داروهای مورد نیاز مردم را تأمین کند، اما به هر حال سختی‌های زیادی در این مسیر بوده است. اینها در حالی است که بدون تردید کیفیت داروهای ایرانی مگر در موارد استثنایی مشابه کیفیت داروهای خارجی است. 
 در سوی دیگر این ماجرا اما زنجیره تأمین دارو علاوه بر شرکت‌های تولید دارو، شرکت‌های توزیع و داروخانه‌ها هستند که آنها نیز به دلیل بدقولی سازمان‌های بیمه‌گر از جمله بیمه تأمین اجتماعی به دلیل عدم پرداخت منابع طرح دارویاری با مشکل بزرگ نقدینگی مواجه شده‌اند. موضوعی که واکنش وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را نیز در پی داشت. دکتر بهرام عین اللهی دیروز در مراسم رونمایی از صندوق بیمه‌ای بیماران خاص و صعب‌العلاج ضمن انتقاد از سازمان بیمه تأمین اجتماعی به صراحت اعلام کرد که اگر طرح دارویار شکست بخورد مقصر آن وزارت بهداشت نیست بلکه مقصر سازمان‌های تأمین‌کننده مالی طرح دارویار هستند. 
هر چند روز سه‌شنبه همین هفته جمیل حق‌پرست معاون برنامه‌ریزی، مالی و پشتیبانی سازمان تأمین اجتماعی در این باره گفت: در اولین مرحله از پرداختی‌ها تا 4 آبان بیش از ۳۰ هزار میلیارد ریال از مطالبات داروخانه‌ها و مراکز درمانی طرف قرارداد پرداخت خواهد شد. در هفته پیش‌رو نیز با همکاری و مساعدت دولت و مجلس در زمینه پرداخت مطالبات سازمان تأمین اجتماعی، فرایند پرداخت مطالبات تا تسویه بخش قابل‌توجهی از مطالبات مراکز درمانی ادامه پیدا خواهد کرد و شاید این تسریع در روند پرداختی‌ها به بهبود وضعیت بازار دارویی کشور بینجامد.
در میان گزارش‌های متعدد اعلام شده است درحالی که برخی می‌گویند داروهای آنتی‌بیوتیک و سرم در کارخانه‌های داخلی تولید شده اما در انبارهای شرکت‌های دارویی باقی مانده تا پس از گران شدن راهی بازار شوند و شاید یکی دیگر از هدف‌های سخنان رئیس جمهور برخورد با چنین مواردی باشد. برخی فعالان این حوزه معتقدند گران شدن مواد اولیه و عدم واردات آن تولید را کاهش داده و سازمان‌های مسئول در تلاش هستند با واردات مواد اولیه ظرفیت تولید را در کشور بالا ببرند؛ حتی برخی فعالان از انبار شدن مواد اولیه بسیار زیاد در گمرک کشور خبر داده‌اند که ترخیص آنها می‌تواند در مدتی چند هفته‌ای مشکلات را حل کند. همچنین خبر می‌رسد محموله‌های دارویی آنتی‌بیوتیکی و سرم وارد کشور شده و با توجه به این وضعیت تا اوایل هفته آینده مشکلات تا حدودی حل خواهند شد. جدای از این مشکلات، نظر کارشناسان اتاق فکر حوزه اقتصاد دارو، بر این است که کاهش 9 درصدی مالیات بر ارزش افزوده واردات مواد اولیه دارویی به یک درصد، افزایش سرمایه در گردش داروخانه‌ها و شرکت‌های تولید دارو و تسویه حساب سازمان‌های بیمه‌گر با داروخانه‌ها و شرکت‌های پخش می‌تواند راه حل برون‌رفت نیاز فعلی بازار دارویی کشور باشد. در همین زمینه دکتر سیدحیدر محمدی دبیر قرارگاه اصلاح سیاست‌های ارزی دارو پیش از این در گفت‌و‌گو با روزنامه ایران درباره آخرین وضعیت کمبودهای دارویی در کشور با بیان اینکه عملاً بار یارانه داروها بر دوش داروخانه‌ها خصوصاً داروخانه‌های بخش خصوصی قرار گرفته است، عنوان کرده بود که سازمان بیمه سلامت پولی که از سازمان برنامه و بودجه دریافت کرد را به داروخانه‌ها پرداخت کرد اما تأمین اجتماعی مشخص نیست این پول را که اتفاقاً بودجه نشان‌دار طرح دارویار است، کجا هزینه کرده است. او در ادامه حرف‌هایش گفته بود که وزارت بهداشت پیشنهاد داده تا سازمان برنامه و بودجه قسمت دوم بودجه طرح دارویار را به جای سازمان‌های بیمه‌گر مستقیم به داروخانه‌ها پرداخت کند که البته نظر سازمان برنامه و بودجه نیز در این زمینه مساعد است. 
به نظر می‌رسد حاشیه‌ها و معضلات پیش آمده که بخشی از آن مربوط به صنعت دارویی است و بخشی نیز به مدیریت بحران پیش آمده از سوی مسئولان ذیربط مربوط می‌شود در نهایت با دستور رئیس جمهور که خواستار برخورد با مقصرانی که اقدام به دپو و احتکار دارو کرده‌اند، همچنین تأمین هر چه سریع‌تر دارو بویژه داروهای آنتی‌بیوتیک کودکان آن هم با سرعت بالاتر و در مقیاس بیشتر و کوچک شدن دایره عدم تناسب بازار عرضه و تقاضا در حوزه دارو، در حال برطرف شدن است.