دبیرستانی ها، نیازمند کنترل هیجان

مهسا قوی قلب
خبرنگار
 
تنظیم هیجان امری است که در چند ماه اخیر، نبود کنترل درست بر آن بویژه در رده‌های سنی مختلف دیده شد، حالا کاملاً می‌توانیم به این مقوله پی ببریم که انواع احساسات با حضور در یک جمعیت، تصاعدی تشدید شده و می‌تواند فوراً از کنترل خارج شود. این را حتی در یک کنسرت یا مسابقه ورزشی هم می‌توان تجربه کرد. علاوه بر آن هیجان اطرافیان نیز می‌تواند ما را هیجان‌زده کند. خشم با حضور در میان جمعیت خشمناک، بیشتر برانگیخته می‌شود. این امر در نوجوانان تأثیر پررنگ‌تری دارد. امروز قطعاً نیاز به درک این قشر سنی توسط بزرگترها در کنار شناخت هیجانات، مهم به نظر می‌رسد تا بتوان بهترین روش‌ها را برای کنترل خشونت پیدا کرد و از اتفاقات ناگوار و بروز آسیب‌های ناخواسته جلوگیری کرد.
دکترفرشاد نجفی‌پور، روانشناس، با بیان اینکه ورود آموزش مهارت‌های کنترل هیجان در دروس متوسطه امری الزامی است، به «ایران» می‌گوید: برای کنترل خشم و خشونت جمعیت جوان جامعه، قطعاً بهترین راه این است که مدیریت تنش را در برنامه آموزشی آنها خصوصاً در ابتدای دبیرستان بگنجانیم، متأسفانه این کار به‌صورت جدی انجام نشده،  نوجوانان قطعاً سؤال زیاد دارند، پس باید بیشتر با آنها حرف بزنیم. در درجه اول فضای امنی برای صحبت ایجاد کنید. واقعاً مهم است که نوجوان احساس کند، می‌تواند هر آنچه را که فکر می‌کند و احساس می‌کند، بگوید و شما برای گوش دادن آماده هستید. به همه سؤالاتشان پاسخ دهید. نسبت به دیدگاه‌های آنها باز باشید و تأیید کنید که افکار و احساسات آنها عجیب نیست. یادمان نرود که ما همه تمایل به قضاوت و انتقاد داریم.
به گفته این روانشناس، در گام بعدی باید اضطراب خود را کنترل کنید. زمانی که اضطراب تشدید می‌شود، توانایی کنترل رفتار از بین می‌رود. سعی کنید خود را کنترل کنید و به افراد کمک کنید تا واکنش‌های خود را کنترل کند. اضطراب می‌تواند مسری باشد. قدم بعدی گوش دادن است. گوش کنید! نوجوان می‌خواهد شنیده و درک شود. چیزی که آنها می‌خواهند، شنیده شدن است، اجازه بدهید حرف بزنند، تحلیل کنند و خودشان را خالی کنند. بگویید که احساساتشان غیر طبیعی نیست. بگویید و اصرار کنید که خشونت کمکی به حل تعارض نمی‌کند. همه باید آرامش را حفظ کنند. درست نیست که دیگران را با نام‌های زشت خطاب و به دیگران حمله کنیم. بگویید که احساسات جمعی مسری است. به نوجوان خود کمک کنید تا آنچه را که دیده یا شنیده است، با توضیح دادن آنچه که ممکن است از نظر احساسی، زمانی که داخل یک جمعیت هستیم اتفاق بیفتد، درک کند. وی ادامه می‌دهد: همچنین درباره قدرت کلمات و رسانه‌های اجتماعی صحبت کنید. هنگامی که عده‌ای با بیان قوی، حرف‌های تحریک کننده می‌زنند، بخصوص که در فضای مجازی منتشر شوند، تأثیری سریع و شدید بر مردم می‌گذارند و این می‌تواند خطرناک باشد. بپرسید که اطلاعات خود را از کجا دریافت می‌کنند. با توجه به بسترهای متعددی که اطلاعات از طریق آنها منتقل می‌شود، رسانه‌های اجتماعی، تلویزیون، اینترنت، اقوام، دوستان، والدین دوستان، بپرسید که چه چیزی و از چه منبعی شنیده‌اند.
به گفته وی نقش رسانه‌های دیجیتال در تشدید خشونت را نمی‌توان انکار کرد، نجفی‌پور با اشاره به این نکته، توضیح می‌دهد: از فرزند خود بپرسید چگونه می‌توان از رسانه‌های اجتماعی بهتر استفاده کرد. کمک کنید تا پیچیدگی‌های آنچه را که در اخبار می‌شنوند، درک کنند؛ اینکه حقیقت چیست و اخبار جعلی چیست؟ همه می‌خواهیم فرزندانمان سواد رسانه‌ای بیشتری داشته باشند و الان بهترین زمان برای شروع است. امروز چشمان فرزندان ما باز است. سؤالاتی دارند. به آینده اهمیت می‌دهند و وظیفه ما این است که به آنها کمک کنیم تا سازندگان فردا بشوند. گفت‌وگوی ما با آنها امروز، می‌تواند به آنها کمک کند تا هوشیارتر، انعطاف‌پذیرتر و عاقل‌تر بزرگ بشوند.
او در ادامه اضافه می‌کند: زمان آن فرا رسیده که فکر کنیم نوجوان ما نه تنها قادر به انجام کارهای عجیب و غریبی است، بلکه می‌تواند مسیر اشتباهی را طی کند و زندگی اش به طرز وحشتناکی به هم بریزد. اگر نوجوان ناگهان منزوی شده است و اطلاع چندانی از نحوه گذراندن ساعات طولانی او ندارید هر کاری که در توان دارید انجام دهید تا بفهمید این نوجوان چه می‌کند. اگر نوجوان از نظر اجتماعی در حاشیه است و دوستان کمی دارد یا توسط دیگران مورد آزار و اذیت قرار گرفته یا نادیده گرفته می‌شود، فوراً دست به کار شوید. حاشیه نشینی اجتماعی بخشی از داستان زندگی نوجوانان خشن و اغتشاشگر است.همدلی را یادش بدهید. اگر نوجوان توانایی درک تأثیر رفتار خود بر دیگران را ندارد، یعنی همدلی ندارد.
بیاموزیم، بپذیریم
دکترفرشاد رضایی، روانشناس درباره لزوم تنظیم هیجان به «ایران» توضیح می‌دهد: به طور کلی، در این حوزه باید دقت داشت، بازخورد تجربه هیجان در مقابل اتفاقات اطراف چقدر به لحاظ شدت و فرکانس، متناسب با آن رویداد است. به این موضوع تنظیم هیجان گفته می‌شود، در واقع باید تلاش کنیم، عکس العمل‌های ما به طور واقعی با رویدادی که در حال وقوع است، متناسب باشد. انسان سالم، باید عکس‌العمل درستی نسبت به یک درد، ناکامی یا ناامیدی که در بیشتر مواقع پایه‌های هیجانی به نام خشم هستند، داشته باشد. برای بروز یک عکس‌العمل سالم، به چند ابزار نیاز داریم. تنظیم هیجان، «ذهن آگاهی» و پذیرش از جمله این ابزارها هستند.
او در ادامه می‌گوید: یکی از مواردی که به تنظیم هیجان و مدیریت خشم کمک می‌کند، ذهن آگاهی است، در این مقوله اشاره می‌شود که فرد در لحظه چه ادراکی دارد و مغز او چه فرکانس‌هایی می‌دهد. به‌عنوان مثال، در لحظه وقوع اتفاق، چه می‌بیند، چه می‌شنود، چه بویی را احساس می‌کند، چه می‌چشد و چه لمس می‌کند. نکته دیگری که وجود دارد، این است که موارد گفته شده در سطوح روانشناختی صدق دارد و از منظر روانشناسی مورد مطالعه قرار گرفته است.
به گفته رضایی، برای تنظیم هیجان، باید با پدیده‌ای به نام پذیرش هم آشنا باشیم و آن را تمرین کنیم. این در حالی است که در ابتدا باید پدیده‌ای به نام دایره کنترل را نیز بشناسیم، دایره کنترل به این اشاره می‌کند که من روی چه مواردی کنترل دارم و در چه مواردی کنترل خود را از دست می‌دهم. برای مثال نحوه رفتار یک زوج از فامیل نزدیک در آن سوی دنیا، کاملاً خارج از کنترل فرد قرار دارد. در واقع افراد فقط می‌توانند روی رفتارها و انتخاب‌های خودشان کنترل داشته باشند، بنابراین اینجاست که پای پذیرش به میان می‌آید. فرد می‌پذیرد که توان کنترل آنچه خارج از حیطه رفتاری اوست را ندارد و بهتر است، بپذیرد و فقط رفتارهای خود را کنترل کند. 
امر پذیرش، به آسانی کمک می‌کند تا رفتارهای عصبی بیهوده و بیجا از ما سر نزد و تحت هیچ شرایطی به‌دنبال کنترل رفتارهایی که خارج از تنظیم هیجان است، نباشیم. تمامی این موارد در خدمت سلامت روان تک تک افراد جامعه قرار دارد. آن جایی که از کنترل‌های بیرونی و بکن، نکن‌ها و باید، نبایدها برای کنترل رفتار دیگران استفاده می‌کنیم، به بیراهه رفته‌ایم و همانجاست که نقطه شروع بروز خشم و ایجاد چرخه‌ای از عصبانیت‌های ویرانگر در بین افراد جامعه شناخته می‌شود.