یک قدم تا خودکفایی گندم

نفیسه امامی
 خبرنگار

یکی از اقدامات مهم دولت سیزدهم در حوزه امنیت غذایی را در اولویت قرار دادن خودکفایی در تولید محصولات با اهمیتی همچون گندم باید قلمداد کرد. دولت با همین هدف در گام نخست با تعیین نرخ منطقی 11 هزار و 500 تومانی در خرید تضمینی گندم اعتماد کشاورزان را جلب کرد و بتدریج قدم در کاهش وابستگی به واردات و تحقق خودکفایی در تولید گندم گذاشت.
متأسفانه در دولت قبل به‌دلیل پایین بودن قیمت‌ خرید تضمینی و تأخیر در اعلام نرخ آن میزان خرید گندم توسط دولت کاهش یافت و کشاورزان انگیزه چندانی برای تولید این محصول استراتژیک نداشتند. مقایسه‌ای در نرخ‌های خرید تضمینی از سه سال گذشته تا سال 1401 گویای رشد بیش از دو برابری فقط در سال‌جاری است به طوری که نرخ خرید تضمینی گندم در سال 1398 ، 1700 تومان، سال 1399، 2500 تومان، سال 1400  ،5000 تومان و در سال 1401 به 11 هزار و 500 تومان رسید. این در حالی است که در سال‌های 1396 و 1397 نرخ خرید تضمینی گندم 1300 تومان بود که با هیچ افزایشی هم همراه نبوده است.
وزارت جهاد کشاورزی سیاستگذاری برای دستیابی به خودکفایی پایدار در تولید گندم را تا سه سال آینده در دستور کار خود قرار داده است و به همین منظور هم گزاره‌هایی از جمله کاهش 46 درصدی قیمت کود برای افزایش میزان مصرف کود پایه توسط کشاورزان، اعلام قیمت تضمینی خرید گندم سال آینده تا مردادماه، اجرای کشت قراردادی گندم در 250 هزار هکتار از اراضی کشاورزی و پرداخت بموقع مطالبات گندمکاران را در پیش گرفته است.
برآوردها حاکی از آن است که سطح زیرکشت گندم دیم با افزایش ۵۰۰ هزار هکتاری به ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار و سطح زیرکشت گندم آبی به ۲ میلیون هکتار برسد. وزارت جهاد کشاورزی اجرای کشت قراردادی گندم در بیش از ۱۵۲ هزار هکتار با حدود ۱۲ هزار کشاورز در ۷ استان را در دست اقدام دارد که در قالب این طرح بیش از ۳۵۶ هزار تن گندم از کشاورزان خریداری شده است.
رشد 130 درصدی نرخ خرید تضمینی گندم
دولت در اقدامی هوشمندانه نرخ خرید تضمینی گندم را در سال 1400 از 5 هزار تومان در سال 1399 به 11 هزار و 500 تومان رساند که حاکی از رشد بیش از دو برابری بود. همین افزایش قیمت منطقی نرخ خرید تضمینی گندم در مقایسه با سال قبل از آن باعث رشد 60 درصدی خرید گندم توسط دولت از کشاورزان شد. دولت در سال 99 در حدود 4 میلیون و 500 هزار تن گندم از کشاورزان خریداری کرده بود و امسال این میزان به حدود 7 میلیون و 500 هزار تن رسید.
با افزایش نرخ خرید تضمینی، میزان پرداخت مطالبات گندمکاران نیز افزایش یافت و از 22 هزار میلیارد تومان در سال قبل به 83 هزار میلیارد تومان در سال‌جاری رسید که رشد 263 درصدی در مقایسه با سال 1400 را نشان می‌دهد. طبق اعلام مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران، 83 هزار میلیارد تومان پرداخت شده به گندمکاران شامل مجموع خرید تضمینی گندم طی 5 سال قبل علاوه‌بر هزار میلیارد تومان بیشتر است که رشد 4 برابری را نشان می‌دهد.
توجیه اقتصادی کشاورزی با تعیین نرخ خرید تضمینی گندم
علی قلی ایمانی نایب رئیس بنیاد ملی گندمکاران ایران در گفت‌وگو با «ایران»، تعیین نرخ مناسب خرید تضمینی برای گندم را باعث بالارفتن انگیزه کشاورزان در تولید گندم عنوان کرد و افزود: «تعیین قیمت مناسب باعث شد تا کشاورزی توجیه اقتصادی پیدا کند. نرخ 11 هزار و 500 تومان باعث تشویق کشاورزان به تولید گردید و بهره‌وری در استفاده از آب و کود را نیز به همراه داشت. در سال‌های قبل کشاورز گندم می‌کاشت اما نفع زیادی از برداشت آن نمی‌کرد ولی با تعیین نرخ مناسب، منافع کشاورز هم تأمین گردید.»
وی اضافه کرد: «دولت قبل در سال 99 یارانه کود را از 4200 تومان به نرخ نیمایی تغییر داد که باعث شد نرخ نهاده‌ها چند برابر شود درحالی که تغییری هم در نرخ خرید تضمینی ایجاد نکرد. در این شرایط کشاورز هم زمین زراعی خود را بدون کود کشت می‌کرد درحالی که کود شیمیایی در حدود 50 تا 60 درصد در عملکرد زمین‌های کشاورزی مؤثر است، اما به علت کاهش استفاده از کود شیمیایی بهره‌وری در تولید گندم کاهش پیدا کرد.»
ایمانی با بیان اینکه وزارت جهاد کشاورزی برای سال زراعی 1400-1401 برنامه‌ریزی جدی برای استفاده از روش دیم کرده بود، گفت: «با این روش عملکرد در واحد سطح افزایش پیدا کرد زیرا در شرایطی که سطح زمین‌های زراعی افزایش پیدا نکرده و بارش هم با کاهش روبه‌رو بود، تولید افزایش یافت. دولت برای سال‌جاری یارانه حمایتی هزار و 500 تومانی را برای کشاورزان تعیین کرده است تا قیمت کود برای آنها متعادل گردد و بارقه امیدی برای کشاورزان ایجاد کند تا در سال بعد هم با افزایش خرید تضمینی گندم روبه‌رو باشیم.»
مدیرعامل بنیاد ملی گندمکاران ایران با اظهار امیدواری از رسیدن به خودکفایی در تولید گندم افزود: «ما در سال زراعی گذشته 11 میلیون تن تولید گندم داشته‌ایم و چنانچه حمایت‌های دولت تداوم داشته باشد می‌توانیم از عملکرد سال قبل فراتر حرکت کنیم و به مرز خودکفایی نزدیک شویم.»
کاهش 3 میلیون تنی واردات گندم
با توجه به عدم تکافوی تولید داخلی گندم و برای تأمین نیاز داخلی و حفظ ذخایر استراتژیک، بخشی از گندم مورد نیاز کشور از محل واردات تأمین می‌شود. بر همین اساس و طبق اعلام آخرین آمار گمرک در پایان شش ماهه امسال 2 میلیون و 700 هزار تن گندم به ارزش یک میلیارد و 190 میلیون تومان به کشور وارد شده است. این در حالی است که در سال گذشته در حدود 7 میلیون تن گندم به کشور وارد شده بود و برآورد می‌شود با افزایش ۶۰ درصدی خرید تضمینی گندم امسال ۲ تا ۳ میلیون تن گندم به کشور وارد شود. دولت با عبور از آمارهای پایین تولید و خرید تضمینی گندم در سال گذشته، خرید تضمینی را افزایش داد و باعث بالا رفتن انگیزه گندمکاران در فروش گندم‌های‌شان به جای دلالان به دولت شد. متأسفانه به علت منطقی نبودن نرخ خرید تضمینی در سال‌های اخیر میزان واردات گندم به کشور بعد از خودکفایی در تولید گندم در سال 1397، در روندی رو به رشد قرار گرفت و از 548 هزار تن در سال 1398 به 3 میلیون و 300 هزار تن در سال 1399 و 7 میلیون تن در سال 1400 رسید که نشان دهنده جهش در روند واردات گندم به کشور است.
هدایت گندم به سیلوهای دولتی با نرخ مناسب خرید تضمینی
اسماعیل اسفندیاری‌پور کارشناس کشاورزی در گفت‌و‌گو با «ایران» نیز مهم‌ترین نقش در موفقیت خرید تضمینی گندم در سال گذشته را تعیین نرخ خرید دولتی گندم عنوان کرد و گفت: «گندم قوت غالب مردم محسوب می‌شود و نرخ مناسب خرید دولتی باعث شد گندم کمتری برای خوراک دام و طیور استفاده شود. ضمن اینکه سال گذشته وضعیت بهتری در بارش وجود داشت و به غیر از چند استان بارندگی نسبت به سال‌های قبل بهتر بود.»
وی ادامه داد: «نرخ خرید تضمینی در سال گذشته که 11 هزار و 500 تومان تعیین گردید، نقش بارزی برای هدایت گندم به سیلوهای دولتی ایفا کرد. این اتفاق باعث شد کشور بتدریج به خودکفایی در تولید گندم نزدیک شود و امنیت غذایی کشور را تأمین کند.» اسفندیاری‌پور با تأکید بر اینکه قیمت‌های داخلی نباید تفاوت خیلی زیادی با نرخ خرید گندم در کشورهای همسایه داشته باشد، گفت: «با نبود فاصله زیاد قیمتی گندم ایران با سایر کشورها، قاچاق گندم بسیار کاهش خواهد یافت که این اتفاق نیز در سال گذشته رخ داد، زیرا با تعیین قیمت مناسب خرید تضمینی، کشاورز به جای دلالان گندم خود را به دولت فروخت.»
رضایت کشاورزان از نرخ 13 هزار تومانی خرید تضمینی گندم
قیمت خرید تضمینی گندم برای سال‌ زراعی 1402-1401 با هدف حمایت از تولید و ترغیب کشاورزان به ازای هر کیلوگرم 11 هزار و ۵۰۰ تومان به اضافه هزار و ۵۰۰ تومان یارانه کشت هزینه کود و بذر اعلام شد و بر این اساس نرخ خرید تضمینی گندم 13 هزار تومان تعیین گردید.
دولت در سال زراعی 1402-1401 هم با تعیین مبلغ 13 هزار تومان برای خرید تضمینی گندم توانست رضایت گندمکاران را جلب نماید. برآورد می‌شود سال آینده میزان خرید تضمینی گندم به بیش از ۹ میلیون تن برسد و در صورت داشتن بارشی مانند امسال به خودکفایی برسیم. ضمن اینکه با توجه به کاشت 2 میلیون هکتار گندم آبی و 5 میلیون هکتار گندم دیم برای سال زراعی جاری از لحاظ کیفی و راندمان تولید سال آینده شاهد بهبود تولید گندم خواهیم بود.
عطاءالله هاشمی، رئیس بنیاد ملی گندمکاران نیز با ابراز رضایت کشاورزان از نرخ 13 هزار تومانی خرید تضمینی گندم به «ایران» گفت: «قیمت خرید تضمینی گندم با نرخ 13 هزار تومان برای سال زراعی 1402-1401 توسط شورای قیمت‌گذاری با اتخاذ سیاست‌های حمایتی از کشاورزان انجام گرفته است. این نرخ خرید بعد از برگزاری جلسات متعدد تخصصی و دریافت نظرات کارشناسی از سوی متخصصان این حوزه انجام شد و مبلغ 13 هزار تومان تعیین گردید.» وی تصریح کرد: «تعیین نرخ 13 هزار تومانی خرید تضمینی گندم مورد رضایت کشاورزان است زیرا قیمت‌های جهانی کاهش داشته‌اند و می‌تواند جوابگوی هزینه‌های آنان باشد.»
رئیس بنیاد ملی گندمکاران با اشاره به بروز تنش‌های بین‌المللی در بالا رفتن نرخ‌های جهانی محصولات غذایی گفت: «قیمت گندم در سال زراعی 1401-1400 به‌دلیل جنگ اوکراین و بالا رفتن قیمت‌ها در بازار بیش از تورم تعیین شد اما نرخ امسال نیز متناسب با تورم موجود در جامعه است. امیدواریم همسو با این اعلام قیمت، تعیین بموقع نرخ خرید تضمینی گندم و اجرای سیاست جهش تولید در مزارع دیم با حمایت ستاد اجرایی فرمان امام خمینی(ره) در سال آینده به خودکفایی در تولید گندم دست پیدا کنیم.»