نغمه‌های شنیدنی موسیقی در«بوی کوچه باغ‌ها»

رضا مهدوی
نوازنده سنتور و مدرس موسیقی

​​​​​​​ مجموعه شنیدنی و خاطره‌انگیز «بوی کوچه باغ‌ها» برخاسته از روح حاکم در موسیقی ریشه‌دارِ فرهنگی - هنری ایرانی سرشار از نغمه‌های لذیذ برای گوش‌ها و برای تمامی دوران‌ است و بسیارشنیدنی.
فضل‌الله توکل، ‌زاده 14 آبان 1321 از پدری نظامی و مادری دبیر پیشه در عرصه‌های ریاضی و زبان فرانسه متولد شده و در فراگیری موسیقی از 6 سالگی حمایت‌های پدربزرگش را به دنبال داشته است. توکل، از زنده‌یاد حسین تهرانی ریتم و ضرب را بسیار آموخت و سپس نزد زنده‌یادان بهادر نوذری و علی تجویدی به کلیت موسیقی ایرانی و ردیف موسیقی ملی و البته رموز آهنگسازی ویژه موسیقی ایرانی پرداخت، تا جایی که سال 1335 به عنوان نوازنده ارکستر رادیو مشغول به کار شد.
تمامی مجموعه شنیداری «بوی کوچه باغ‌ها» دارای دو شیار(تراک) است که در ابتدا تک‌نوازی‌های شیرین و ملیح ویولن و سنتور برومند و توکل را در مایه اصفهان می‌شنویم و سپس در دستگاه شور که در تداوم سؤال و جواب‌های عارفانه‌ای است که گویی عاشق و معشوق، لیلی و مجنون‌وار به دنبال چرایی هستی از زندگانی‌اند و سرمست‌وار، برای هرچه نزدیک‌تر شدن به ذات هستی و لایتناهی طی طریق دارند... ضربه‌های جانانه و نرمینه مضراب‌های مخملین سنتور، از فرهنگ سترگِ حاکی از زیرساخت‌های بنیادی در عین حال معاصر با سبک و سیاق فرهنگ سنتورنوازی ایران حکایت دارد و آن را از دیگر سرزمین‌هایی که به اشکال گوناگون از این ساز بهره می‌برند، متفاوت، متمایز و منحصر می‌کند.
 فضل‌الله توکل نه‌فقط به عنوان سنتورنواز برجسته، مبرز و خلاق، بلکه از فراز‌های شخصیت هنری چندوجهی برخوردار است که به درستی با مفاهیم عمیق تاریخ، فرهنگ، هنر ایران و مشرق زمین آشنایی دارد و برای همین است که تاکنون توانسته در فن موسیقا و گونه‌های متفاوت در آهنگسازی و ملودی‌آفرینی، 70 عنوان ترانه و تصنیف در پهنه موسیقی ملی به نام خود ثبت کند و با خوانندگان مؤلف و شاخص همچون «غلامحسین بنان»، «حسین قوامی»، «اکبر گلپا»، «محمودی خوانساری» و دیگران مانا، برای نسل‌ها هدیه بگذارد.
توانمندی پنجه‌های او در این آلبوم در کنار کوک دقیق، توصیفی است از اندیشه‌ورزی هنرمندی که تحصیلات عالیه در رشته اقتصاد دارد و در کنار آن تکنوازی و دونوازی‌های درخشانی در ارکسترها و دیگر کارهای جمعی از خود به یادگار گذارد و بیانگر این نکته که چه خوب است هنرمندان به غیر از درک درست از معارف هنری در زندگانی به دیگر وجوه علمی و اجتماعی عنایت ویژه داشته باشند تا بتوانند در همه سطوح مقبولیت عمومی بیابند.
در این اثر موسیقایی و بی‌کلام، قطعات ضربی و چهار مضراب و آهنگ ترانه با ویولن شخصیت‌محور دکتر جهانشاه برومند، این مرد با مروت عرصه هنر و موسیقی از خطّه اصفهان که پیشینه اصلی‌اش پزشکی دندان است و از شاگردان زنده‌یادان عبدالحسین‌خان برازنده و پرویز خان یاحقی ِصدیقی پارسی و حبیب‌الله‌خان بدیعی است و به خوبی با ردیف موسیقی دستگاهی و آرشه‌کشی ویولن وطنی شده از سوی استاد بزرگ ابوالحسن‌خان صبا آشنایی یافته و هر چه مالش و زخمه بر سیم‌ها می‌آورد، حاکی از استیلای پر جوهره هنر ناب ایران عزیز است. چرا که او فرزند ادیب است. ادب و ادبیت و نزاکت شرقی- ایرانی از رفتار و افکار و انگشتان این دو هنرمند آیین‌مدار در این مجموعه شنیداری پر محتوا سرریز است و گوش‌های هوش اهل دل مشتاق را با موسیقی اصیل ایرانی سیراب می‌کند.
ناگفته نماند تنبک (ضرب) نوازی کل آثار را علیرضا توکل فرزند خلف موسیقی و پدر عهده‌دار است که به زیبایی تمام وزن و ریتم و تمپو را گوش‌نوازانه و هنرمندانه رعایت می‌کند.
بوی کوچه باغ‌ها
همنوازی: فضل‌الله توکل و جهانشاه برومند
ناشر: شاخه طوبی
سال: 1381