مدیریت جیب خانواده به سبک مردانه

سیدعلی حسینی
نویسنده
بچه که بودیم پدرم درآمد محدودی که داشت را اول ماه می‌آورد و تحویل مادرم می‌داد، مادرم هم قسط و بدهکاری‌ها را که رفع و رجوع می‌کرد با باقیمانده حقوق پدر زندگی را می‌چرخاند. من اما از همان زمان هم این رفتار برایم عجیب بود، که چطور یک نفر مدیریت مالی درآمدش و اداره خانه را به طور کامل واگذار می‌کند البته ناگفته نماند سر بند تدبیر و زهد مادرم ما ماشین‌دار شدیم و خانه ساختیم. پس از آن مادرم هم شاغل شد، اما رویه همان قبلی بود. با حقوق پدرم همه زندگی می‌گذشت و مادرم تنها در مواقع حاد و فوق‌العاده بخشی از درآمدش را هزینه می‌کرد.
وقتی روزگار گذشت و خودم مرد خانه شدم اما رویه‌ام متفاوت بود. در سال‌های اولیه ازدواج‌مان تنها درآمد خانواده دو نفره ما حقوق من بود و تا اینجا وضعیت دقیقاً همان اوضاع پدرم بود. اما من مدیریت مالی زندگی را شخصاً بر عهده گرفتم. ما با هم برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی می‌کردیم، اما من هزینه‌ها را مدیریت می‌کردم. عمدتاً هم گزارش موجودی حساب به همسرم نمی‌دادم؛ بنای مخفی‌کاری نداشتم اما مسأله این بود که من، حس همسرم از کم بودن موجودی حساب را می‌دیدم و استرس‌های مادرم از هزینه‌های ناگهانی را هم در خاطر داشتم. برای همین فشار موجودی سینوسی حساب را از دوش همسرم برداشتم و سعی کردم تنهایی آن را به دوش بکشم.
وقتی همسرم بعد از دانشگاه شاغل شد هم رویه ما متفاوت از خانواده پدری من ادامه پیدا کرد. از اینجا به بعد ما یک درآمد خانواده داشتیم که در دو حساب به نام هرکدام‌مان بود و هزینه را بر اساس همان جلسه اول هرماه برای بودجه‌بندی و برنامه‌ریزی، اداره می‌کردیم اما باز هم ماجراهای مربوط به اجاره خانه و قسط و... را من به عهده می‌گرفتم. این ماجرا بارها نارضایتی همسرم را در پی‌داشت اما چیزی که در سر من تکرار می‌شد و دلیل اصلی رفتارم بود، این جمله بود: «من مرد هستم و مسئول حفاظت و مراقبت از خانواده‌ام در برابر انواع ناملایمات و پستی و بلندی‌های جاری در زندگی»، نمی‌خواستم درگیر فشارهای ناشی از درآمد اندک و هزینه‌های زیاد بشود. بنابراین به شیوه‌هایی تلاش کردم این دغدغه‌ را برایش توضیح دهم و خیالش را راحت کنم. البته پر واضح است که نویسنده این متن می‌داند که به لحاظ شرعی و قانونی هزینه زندگی و حتی هزینه‌های شخصی زن برعهده مرد است اما الزاماً الگوی فقهی/قانونی قرار نیست رویه‌های زندگی‌مان را شکل دهد.
این مقدمه طولانی را گفتم که به یک جمله برسم، ما با هر دست فرمانی که پیش برویم ناگزیر از بودجه‌بندی در خانواده هستیم تا بر اساس آن هم تکلیف میزان هزینه‌ها را مشخص کنیم و هم تا آخر ماه با هر عدد درآمدی که داریم بتوانیم سر کنیم.
مدل دسته‌بندی زمانی
یکی از مدل‌های بودجه‌بندی، تقسیم درآمد به سه بخش اقساط و اجاره منزل، هزینه جاری و غیرمترقبه‌هاست. در این مدل شما بعد از کسر مبلغ اجاره و اقساط، مبلغی (بسته به تجربه و سبک‌زندگی خودتان) را به‌عنوان هزینه‌های غیرمترقبه از حساب یا حساب‌های درآمدی جدا می‌کنید و در حساب دور از دسترسی قرار می‌دهید و باقیمانده را تقسیم بر 30 روز ماه کرده و در سه حساب مجزا نگه می‌دارید. یکی برای 15 روز اول ماه، یکی برای 10 روز دوم، یکی هم برای ۵ روز آخر دسته‌بندی می‌کنید. به این شکل حتی در روزهای آخر ماه هم با حساب خالی روبه‌رو نمی‌شوید.
مدل دسته‌بندی بر اساس نوع هزینه
در این مدل بعد از جدا کردن مبلغ ثابت اجاره و اقساط بر اساس تجربه‌ای که از زندگی خودتان دارید برای اجناس و کارهای مختلف‌تان دسته‌بندی‌هایی می‌کنید و در حساب‌های مختلف‌تان نگه می‌دارید و از آن خرج می‌کنید. این راهکار هم عملاً می‌تواند منجر به خرید عمده و البته بسیار اقتصادی‌تر بشود و هم صرفه‌جویی را در پی‌داشته باشد.
در هریک از دو مدل بالا شما ناگزیرید که در یک نظم هزینه‌ها را یادداشت کنید. یادداشت کردن، محل اسراف هزینه را برای شما مشخص می‌کند و در نتیجه کم‌کم به جایی خواهید رسید که بهینه‌تر خرج کنید. فهرست کردن و پس‌انداز باید به یک رویه ثابت تبدیل شود برای این کار هم می‌توانید از نرم‌افزارهای موبایل موجود یا حتی یک فایل ساده اکسلی استفاده کنید.