به دنبال تاریخ سازی در ششمین حضور

حامد جیرودی/ تیم ملی فوتبال کشورمان با حضور در جام جهانی 2022 قطر، ششمین دوره حضورش در این رقابت‌ها را تجربه خواهد کرد. مسابقاتی که مهم‌ترین تورنمنت فوتبالی جهان به حساب می‌‌آید و تمام بازیکنان فوتبال در سراسر دنیا، آرزوی آن را دارند که برای یک بار هم که شده حضور در این تورنمنت و بازی در آن را تجربه کنند. ایران که نخستین بازی رسمی‌اش را ۳ شهریور ۱۳۲۰ در کابل و برابر افغانستان انجام داد، اولین بار در مقدماتی جام جهانی ۱۹۷۴ شرکت کرد که موفق به صعود نشد ولی در ادامه به جام‌های جهانی  ۱۹۷۸، ۱۹۹۸، ۲۰۰۶، ۲۰۱۴و ۲۰۱۸ صعود کرد. تیم ملی که تاکنون در مرحله گروهی جام‌های جهانی حضور داشته و موفق به صعود نشده، در 15 بازی به میدان رفته که حاصل آن، 2 برد، 4 تساوی و 9 شکست بوده است. در این دیدارها، ملی‌پوشان ایران 9 گل به ثمر رسانده‌اند و 24 گل هم دریافت کرده‌اند.

1 جام جهانی 1978 آرژانتین؛ اولین حضور ایران
در خرداد ۱۳۵۷، ایران برای نخستین بار در جام جهانی حضور پیدا کرد و در گروه  D این رقابت‌ها با تیم‌های هلند، اسکاتلند و پرو همگروه شد. حشمت مهاجرانی سرمربی تیم ملی در جام جهانی در آن مسابقات، ناصر حجازی، ایرج دانایی فرد، بهتاش فریبا، مجید بشکار، جواد الله‌وردی، حسن نایب آقا، علی پروین، ابراهیم قاسمپور، محمد صادقی، حسن روشن، علیرضا قشقاییان، بهرام مودت، حمید مجد تیموری، حسن نظری، آندرانیک اسکندریان، ناصر نورایی، غفور جهانی، حسین فرکی، علی شجاعی، نصرالله عبدالهی، حسین کازرانی  و محمدرضا کربکندی را با خود به آرژانتین برد. ایران، کارش را در آن مسابقات با شکست 3-0 برابر هلند آغاز کرد ولی در بازی دوم برابر اسکاتلند به تساوی 1-1 رسید. زنده یاد ایرج دانایی‌فرد که در دقیقه 60 آن بازی، دروازه اسکاتلند را باز کرد، نامش را به عنوان نخستین گلزن ایرانی جام جهانی به ثبت رساند. بعدها مهاجرانی و هوشنگ دیده‌بان دبیر فدراسیون فوتبال، گفتند ران گیرین‌وود سرمربی وقت انگلیس که تیمش از حضور در جام جهانی بازمانده بود به آرژانتین و محل اردوی ایران سفر کرد و به مربیان تیم ایران مشاوره فنی داد تا نگذارد اسکاتلند مقابل ایران برنده شود. تیم ملی در بازی سومش برابر پرو قرار گرفت که بازی را با نتیجه 4-1 واگذار کرد تا به کار خود در این مسابقات پایان دهد. تک گل ایران در این مسابقه را هم حسن روشن به ثمر رساند. تیم ملی در آن دوره در بین 16 تیم در رتبه چهاردهم قرار گرفت.


2 حضور در جام جهانی 1998 و پیروزی بر امریکا
صعود به جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه، باعث شد تا تیم ملی پس از 20 سال به این رقابت‌ها راه پیدا کند و دچار یک دگرگونی کلی شود. محسن صفایی فراهانی به عنوان رئیس جدید فدراسیون فوتبال منصوب شد و او پس از قطع همکاری با والدیر ویرا بزریلی، تومیسلاو ایویچ را به عنوان سرمربی جدید تیم ملی برای آماده‌سازی ایران در جام جهانی برگزید. تیم ملی در این راه، پس از سال‌ها با تیم‌های اروپایی همچون مجارستان و کرواسی بازی کرد و در نوروز ۱۳۷۷، در فرانسه اردو برگزار کرد اما در اردوی نهایی تیم ملی که چند روز پیش از آغاز جام جهانی برگزار شد، ایران برابر تیم باشگاهی آ.اس. رم ایتالیا با نتیجه عجیب ۱–۷ شکست خورد و ایویچ تنها چند روز پیش از جام جهانی از کار خود برکنار شد و جلال طالبی جای این مربی فقید کروات را گرفت. در این شرایط، تیم ملی با این بازیکنان راهی فرانسه شد. احمدرضا عابدزاده، مهدی مهدوی‌کیا، نعیم سعداوی، محمد خاکپور، افشین پیروانی، کریم باقری، علیرضا منصوریان، سیروس دین‌محمدی، حمید استیلی، علی دایی، خداداد عزیزی، نیما نکیسا، علی لطیفی، نادر محمدخانی، علی‌اکبر استاداسدی، رضا شاهرودی، جواد زرینچه، ستار همدانی، بهنام سراج، مهدی پاشازاده، مهرداد میناوند و پرویز برومند. تیم ملی که در گروه F این بازی‌ها با آلمان، یوگسلاوی و امریکا همگروه شده بود، در بازی نخست در برابر یوگسلاوی با نتیجه ۰–۱ بازنده شد. تیم ملی در این بازی نمایش نسبتاً خوبی ارائه کرد و یوگسلاوی تنها از روی ضربه آزاد سینیشا میهایلوویچ که درون دروازه نیما نکیسا، دروازه‌بان دوم ایران جای داد، توانست برتری را از آن خود کند. ۳۱ خرداد ۱۳۷۷ و در ورزشگاه ژرلان شهر لیون تیم ملی توانست نخستین پیروزی خود در مسابقات جام جهانی را به دست آورد و با نتیجه ۱–۲ امریکا را شکست دهد. دیداری که در آن، حمید استیلی و مهدی مهدوی‌کیا برای تیم ملی ایران گل زدند و گل استیلی «گل قرن» نامیده شد. سومین و آخرین بازی ایران در برابر آلمان و در شهر مون‌پلیه برگزار شد و با نتیجه ۰–۲ به سود آلمان، به پایان رسید و بدین ترتیب ایران با دو شکست و یک پیروزی به دومین حضورش در جام جهانی، پایان داد. ایران در بین 32 تیم حاضر در آن رقابت‌ها در رتبه بیستم قرار گرفت.


3 ناکامی در جام جهانی 2006
ایران که به جام جهانی 2002 راه نیافت، پس از 8 سال دوباره با مربیگری برانکو ایوانکوویچ به جام جهانی 2006 آلمان صعود کرد و این مربی کروات این بازیکنان را همراه خود به آلمان برد: ابراهیم میرزاپور، مهدی مهدوی‌کیا، سهراب بختیاری‌زاده، یحیی گل‌محمدی، رحمان رضایی، جواد نکونام، فریدون زندی، علی کریمی، وحید‌هاشمیان، علی دایی، رسول خطیبی، حسن رودباریان، حسین کعبی، آندرانیک تیموریان، آرش برهانی، غلامرضا عنایتی، جواد کاظمیان، محرم نویدکیا، امیرحسین صادقی، محمد نصرتی، مهرزاد معدنچی، وحید طالب‌لو و مسعود شجاعی. تیم ملی در گروه D این مسابقات با پرتغال، آنگولا و مکزیک همگروه شد و به دلیل گروه نسبتاً آسان ایران، انتظارها از تیم ملی بالا بود اما ایران برخلاف انتظارها، خوب کار نکرد و با شکست 3-1 برابر مکزیک، 2-0 برابر پرتغال و 1-1 مقابل آنگولا هیچ‌یک از بازی‌هایش را نبرد. خط حمله تیم ملی بسیار ضعیف کار کرد و هر 2 گل ایران را نیز مدافعان تیم ملی، یحیی گل‌محمدی (مکزیک) و سهراب بختیاری‌زاده (آنگولا) که روی ضربات کرنر جلو کشیده بودند، به ثمر رساندند. هنگام برگزاری این بازی‌ها، اختلاف میان بازیکنان تیم ملی و در رأس آنان، علی دایی از یک سو و از سوی دیگر مهدوی‌کیا و کریمی شدید شد و پس از جام جهانی هم محمد دادکان رئیس وقت فدراسیون از سوی محمد علی آبادی رئیس وقت سازمان تربیت بدنی برکنار شد که موجبات تعلیق فدراسیون را در پی داشت. ایران در این جام جهانی در رتبه بیست و پنجم قرار گرفت.


4 درخشش برابر آرژانتین در جام جهانی 2014
ایران که با مربیگری کارلوس کی روش پس از 8 سال دوباره به جام جهانی راه یافته بود، در جام جهانی ۲۰۱۴ در گروه F با تیم‌های نیجریه، آرژانتین و بوسنی‌و‌هرزگوین همگروه شد. 
بازیکنان تیم ملی در این تورنمنت را رحمان احمدی، خسرو حیدری، احسان حاج صفی، سید جلال حسینی، امیرحسین صادقی، جواد نکونام، مسعود شجاعی، رضا حقیقی، علیرضا جهانبخش، کریم انصاری‌فرد، قاسم حدادی‌فر، علیرضا حقیقی، حسین ماهینی، آندرانیک تیموریان، پژمان منتظری، رضا قوچان‌نژاد، احمد آل‌نعمه، بختیار رحمانی،‌هاشم بیک‌زاده، مهرداد بیت‌آشور، اشکان دژآگه، دانیال داوری و مهرداد پولادی تشکیل می‌‌دادند. 
تیم ملی در نخستین بازی اش در این مسابقات، به مصاف نیجریه رفت و به تساوی بدون گل بسنده کرد. این نخستین بار بود که ایران جام جهانی را با نتیجه‌ای غیر از شکست آغاز می‌کرد. در بازی دوم، تیم ملی نمایش درخشانی از خود نشان داد ولی آرژانتین روی ضربه زیبای لیونل مسی در دقیقه 91  و در لحظه آخر ۰–۱ به پیروزی رسید. در بازی آخر، ایران در برابر بوسنی و هرزگوین قرار گرفت و با نتیجه ۱–۳ شکست خورد و در گروهش با یک امتیاز، آخر شد. تنها گل ایران در این بازی‌ها را رضا قوچان‌نژاد به ثمر رساند. تیم ملی در این جام جهانی، بیست و هشتم شد.


5 جام جهانی 2018 و مهار پنالتی رونالدو
​​​​​​​آخرین جام جهانی که ایران پیش از صعود به جام جهانی 2022 قطر در آن شرکت داشته، جام جهانی 2018 روسیه بوده است. تیم ملی که باز هم با مربیگری کارلوس کی روش در جام جهانی حضور پیدا کرده بود، در گروه B این مسابقات که به «گروه مرگ» موسوم شده بود، با پرتغال، اسپانیا و مراکش همگروه شد. در این مسابقات، علیرضا بیرانوند، مهدی ترابی، احسان حاج صفی، روزبه چشمی، میلاد محمدی، سعید عزت‌اللهی، مسعود شجاعی، مرتضی پورعلی‌گنجی، امید ابراهیمی، کریم انصاری‌فرد، وحید امیری، محمدرشید مظاهری، محمدرضا خانزاده، سامان قدوس، پژمان منتظری، رضا قوچان‌نژاد، مهدی طارمی، علیرضا جهانبخش، سید مجید حسینی، سردار آزمون، اشکان دژآگه، امیر عابدزاده و رامین رضاییان ترکیب تیم ملی را تشکیل می‌‌دادند. ایران برخلاف انتظار، در شروع بازی‌هایش در جام جهانی موفق عمل کرد و موفق شد با گل به خودی بازیکن حریف مراکش را شکست دهد و برای نخستین بار، جام جهانی را با برد شروع کند. تیم ملی، سپس در بازی دومش، تنها با یک گل مغلوب اسپانیا شد و در بازی آخرش در حالی به مصاف پرتغال رفت که با یک پیروزی می‌توانست به عنوان صدرنشین به مرحله بعدی برود، با پنالتی‌ای که کریم انصاری فرد آن را به گل تبدیل کرد، به تساوی ۱–۱ دست یافت و از راهیابی به مرحله بعد، بازماند. نکته قابل توجه این مسابقه مهار ضربه پنالتی کریستیانو رونالدو کاپیتان و وفوق ستاره پرتغال، توسط علیرضا بیرانوند بود که بازتاب بسیاری داشت. بنابراین، تیم ملی با 2 گل زده و 2 گل خورده از جام جهانی کنار رفت و برای نخستین بار در تاریخش با تفاضل گل غیر منفی، جام جهانی را به پایان برد. ایران در این جام جهانی در رتبه هجدهم قرار گرفت.