محبوب‌ترین تورنمنت دنیا

حامد جیرودی/ جام جهانی 2022 قطر از امروز آغاز می‌شود تا دوباره شور و هیجان حدود یک ماه سراسر جهان را در بر بگیرد؛ تورنمنتی بزرگ که هواداران بسیاری در تمام دنیا دارد و حالا توجه همه علاقه‌مندان به فوتبال، معطوف به دوحه است تا اخبار و مسابقات این دوره جام جهانی را دنبال کنند. اما اینکه جام جهانی که تاکنون 21 دوره خود را پشت‌سر گذاشته، چگونه ایجاد شد، موضوعی است که می‌تواند جالب توجه باشد.
اولین مسابقه و تورنمنت
اولین مسابقه‌ بین‌المللی فوتبال جهان یک مسابقه‌ دوستانه بود که در سال ۱۸۷۲ در گلاسکو میان تیم‌های اسکاتلند و انگلستان برگزار شد و با تساوی بدون گل به پایان رسید. اولین تورنمنت بین‌المللی، مسابقات قهرمانی بریتانیا در سال ۱۸۸۴ بود و پس از آن هم با افزایش محبوبیت فوتبال در سایر نقاط جهان در آغاز سده‌ بیستم، فوتبال به عنوان یک ورزش نمایشی و بدون مدال در المپیک ۱۹۰۰ و المپیک ۱۹۰۴ حضور داشت.
فوتبال رسمی شد
پس از تأسیس فیفا در سال ۱۹۰۴، این نهاد تلاش کرد تا در سال ۱۹۰۶ یک تورنمنت بین‌المللی فوتبال بین کشورها خارج از چهارچوب المپیک در سوئیس ترتیب دهد اما چون سال‌های آغازین این رشته‌ ورزشی بود، توفیقی کسب نکرد و شکست خورد. در المپیک ۱۹۰۸ لندن، فوتبال به یک رقابت رسمی تبدیل شد که توسط اتحادیه‌ فوتبال انگلستان برنامه‌ریزی شد و فقط  بازیکنان آماتور در آن شرکت داشتند؛ مسابقاتی که بریتانیا (به نمایندگی از تیم ملی فوتبال آماتور انگلیس) مدال طلا را در آن کسب کرد و آنها این کار را در بازی‌های المپیک ۱۹۱۲ استکهلم نیز تکرار کردند.
مسابقات قهرمانی سِر توماس لیپتون
با ادامه‌ مسابقات المپیک میان تیم‌های آماتور، توماس لیپتون مسابقات قهرمانی سِر توماس لیپتون را در سال ۱۹۰۹ در تورین برگزار کرد. در این رقابت‌ها، تیم‌های ملی شرکت نداشتند ولی از هر کشور، یک تیم باشگاهی  به عنوان نماینده‌ آن کشور در این مسابقات حضور پیدا می‌کرد و معتبرترین تیم‌های باشگاهی حرفه‌ای از ایتالیا، آلمان و سوئیس در آن حضور داشتند اما اتحادیه‌ فوتبال انگلیس از همراهی با این رقابت‌ها خودداری کرد و پیشنهاد اعزام تیم حرفه‌ای را رد کرد. لیپتون از وست اوکلند، یک تیم آماتور از کانتی دورام دعوت کرد تا انگلستان را در این رقابت‌ها نمایندگی کند که این تیم قهرمان آن مسابقات شد.
فوتبال در مسیر حرفه‌ای شدن
در سال ۱۹۱۴، فیفا موافقت کرد که مسابقات فوتبال المپیک را به عنوان «قهرمانی جهانی فوتبال آماتورها» به رسمیت بشناسد و مسئولیت مدیریت این رویداد را بر عهده گرفت. این امر، راه را برای اولین رقابت بین‌قاره‌ای فوتبال جهان هموار کرد. در بازی‌های المپیک ۱۹۲۰، مصر و ۱۳ تیم اروپایی به رقابت پرداختند که در نهایت بلژیک قهرمان شد. اروگوئه در 2 تورنمنت فوتبال المپیک بعدی، یعنی ۱۹۲۴ و ۱۹۲۸ قهرمان شد. این مسابقات همچنین اولین دور مسابقات آزاد جهانی بودند، زیرا سال ۱۹۲۴ شروع دوره‌ حرفه‌ای فیفا بود که فوتبال برای نخستین بار، به عنوان ورزشی رسمی در المپیک مورد استفاده قرار گرفت و فیفا مسئولیت برگزاری آن را به عهده داشت. البته در آن زمان، تنها انگلیس یک تیم حرفه‌ای بود و سایر تیم‌ها دارای بازیکنان آماتور بودند و به همین دلیل در دو دوره بعدی المپیک، مدال طلا را انگلیس کسب کرد.
اولین دوره جام جهانی در اروگوئه
با توجه به موفقیت مسابقات فوتبال المپیک، فیفا با تلاش رئیسش ژول ریمه، دوباره شروع به برگزاری مسابقات بین‌المللی خود در خارج از المپیک کرد. در ۲۸ مه ۱۹۲۸، کنگره‌ فیفا در آمستردام تصمیم گرفت که خودش مسابقات قهرمانی جهان را برگزار کند. با توجه به اینکه اروگوئه تا آن زمان 2 بار قهرمان رسمی فوتبال جهان شده ‌بود و در آستانه‌ جشن صدمین سالگرد استقلال خود نیز بود، فیفا اروگوئه را به عنوان کشور میزبان اولین دوره‌ مسابقات جام جهانی در سال ۱۹۳۰ معرفی کرد. جام جهانی پس از آن، بجز در سال‌های ۱۹۴۲ و ۱۹۴۶ که به دلیل وقوع جنگ جهانی دوم برگزار نشد، هر ۴ سال یک بار برگزار شده ‌است. قهرمان فعلی این رقابت‌ها فرانسه است که دومین قهرمانی خود را در جام جهانی فوتبال ۲۰۱۸ در روسیه به دست آورد. چگونگی برگزاری فعلی مسابقات به این ترتیب است که مرحله‌ مقدماتی، طی ۳ سال پیش از آغاز مسابقات اصلی برگزار می‌شود تا مشخص شود کدام تیم‌ها واجد شرایط حضور در مرحله‌ گروهی مسابقات هستند. در مرحله‌ گروهی، ۳۲ تیم با هم به رقابت می‌پردازند.
79 تیم با 8 قهرمان
تا جام جهانی ۲۰۱۸، بیست‌ویک فینال برگزار شده و در مجموع ۷۹ تیم ملی با هم به رقابت پرداخته‌اند که فقط ۸ کشور موفق به کسب عنوان قهرمانی در این مسابقات شده‌اند. برزیل 5 بار قهرمان شده و آنها تنها تیمی هستند که در همه‌ ادوار جام‌های جهانی حضور داشتند. سایر برندگان جام جهانی عبارتند از آلمان و ایتالیا، هر کدام با 4 قهرمانی، آرژانتین، فرانسه و اروگوئه، هر کدام با 2 قهرمانی و انگلیس و اسپانیا که هر کدام یک بار قهرمان این رقابت‌ها شده‌اند.
پربیننده‌ترین رقابت جهان
جام جهانی معتبرترین رقابت فوتبال در جهان و همچنین پربازدیدترین و پرطرفدارترین رویداد ورزشی در جهان است. مجموع بینندگان تمام مسابقات جام جهانی ۲۰۰۶ در آلمان، ۲۶٫۲۹ میلیارد نفر تخمین زده شد که حدود یک میلیارد و 715 میلیون نفر بازی فینال را تماشا کردند.
۱۷ کشور میزبان جام جهانی
تاکنون ۱۷ کشور میزبان جام جهانی بوده‌اند. برزیل، فرانسه، ایتالیا، آلمان و مکزیک هر کدام 2 بار این رقابت‌ها را میزبانی کرده‌اند. در حالی که اروگوئه، سوئیس، سوئد، شیلی، انگلیس، آرژانتین، اسپانیا، ایالات متحده‌ امریکا، ژاپن و کره‌ جنوبی (به‌طور مشترک)، آفریقای جنوبی و روسیه هر کدام یک بار میزبان بوده‌اند. قطر میزبان مسابقات جام جهانی ۲۰۲۲ خواهد بود و جام جهانی فوتبال ۲۰۲۶ به‌طور مشترک به میزبانی کانادا، امریکا و مکزیک برگزار می‌شود که باعث می‌شود تا به این ترتیب، مکزیک به اولین کشور با 3 بار میزبانی جام جهانی تبدیل شود.