بیش از نصف احکام برنامه ششم در مسکن اجرا نشد!

تنها 28 درصد برنامه نوسازی مسکن روستایی در سال‌های 96 تا 1400 توسط دولت روحانی اجرایی شده است بازآفرینی سالانه 270 محله، نوسازی سالانه 200 هزار واحد مسکن روستایی و ساخت 150هزار واحد مسکن اقشار کم‌درآمد از تکالیف دولت در برنامه ششم بود

گروه اقتصادی / ماده «59» قانون برنامه ششم توسعه کشور در چهارچوب قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن (1387)، بازآفرینی بافت‌های ناکارآمد شهری و روستایی را در دستور کار دولت قرار داد. دولت موظف شد در طول برنامه ششم توسعه (1396 تا 1400) به بازآفرینی سالانه 270 محله، نوسازی و مقاوم‌سازی سالانه 200 هزار واحد مسکن روستایی و ساخت یا خرید حداقل صدوپنجاه هزار واحد مسکن اقشار کم‌درآمد (با اولویت شهرهای زیر 100 هزار نفر جمعیت) در سال اقدام کند. اقدام‌های انجام شده توسط دولت گذشته با اهداف برنامه ششم توسعه فاصله دارد، به طوری که فقط برای 48 درصد از محلات هدف، برنامه اقدام تدوین شده است. از این میزان 40.6 درصد از پروژه‌های مصوب خاتمه یافته‌اند. درخصوص مسکن روستایی، از مجموع یک میلیون واحد مسکونی پیش‌بینی شده در برنامه، 67.28 درصد به بنیاد مسکن انقلاب اسلامی ابلاغ شده و تنها 28 درصد از واحدهای مسکونی نوسازی و بهسازی شده‌ است.
نوسازی واحدهای فرسوده را می‌توان تنها برنامه مشخص بخش مسکن در دولت قبل عنوان کرد که آن را قانون برنامه ششم توسعه به دولت تکلیف کرده بود و بجز این برنامه، طرح مشخصی برای تولید و تأمین مسکن در سال‌های گذشته به چشم نمی‌خورد، این در حالی است که بیشترین رشد قیمت مسکن در همین سال‌ها به ثبت رسیده است، اما اطلاعات مربوط به برنامه نوسازی نشان می‌دهد دولت همین برنامه را هم اجرا نکرده و حداقل 50 درصد آن را نیز به سرانجام نرسانده است، در حالی که براساس برآورد شرکت بازآفرینی شهری، نوسازی واحدهای مسکونی ظرفیت تولید حدوداً 7.8 میلیون واحد مسکونی را در کشور ایجاد می‌کند. به این ترتیب فرصت عرضه مسکن از طریق نوسازی بافت‌های فرسوده در طول برنامه ششم از دست رفته است. با توجه به بافت‌های فرسوده که درون شهرها واقع شده‌اند و زیرساخت‌های شهری را دارند، تولید مسکن از نوسازی نسبت به تولید مسکن در قالب برنامه‌های دیگر، هزینه کمتری دارد.
آمار نشان می‌دهد حدود 3.2 میلیون واحد مسکونی در بافت فرسوده موجود است و 11 میلیون نفر( 18 درصد جمعیت کشور) در این بافت‌ها سکونت دارند و در مجموع این بافت‌ها 10 درصد از مساحت شهرها را اشغال کرده است. بر اساس این گزارش، تا پایان برنامه ششم توسعه، بازآفرینی ۱۳۳۴ محله به مساحت 66 هزار هکتار (بافت فرسوده، بافت‌های تاریخی و سکونتگاه‌های غیررسمی) هدف‌گذاری شده و از مجموع ۱۳۳۴ محله هدف (براساس اهداف کمی پیش‌بینی شده در طول برنامه ششم توسعه)، برای 649 محله در 235 شهر و ۳۱ استان، برنامه اقدام مشترک بازآفرینی شهری تدوین شده است. این تعداد محله معادل 48 درصد از اهداف کمی برنامه (۱۳۳۴محله) است. طی ۱۲ سال گذشته 670 هزار واحد مسکونی در بافت‌های ناکارآمد شهری ساخته و 200 هزار پلاک نیز در بافت فرسوده نوسازی شده است. با وجود این، همچنان 2.6 میلیون واحد مسکونی ناپایدار و فرسوده در این بافت‌ها وجود دارد که نیازمند نوسازی هستند. هدف کمی شرکت بازآفرینی شهری به‌عنوان متولی اجرای برنامه نوسازی بافت‌های فرسوده، نوسازی و تولید سالانه 100هزار واحد مسکونی است، بر این اساس طی 2.5 سال (1398 تا نیمه اول 1400) تنها 26.5 درصد از اهداف شرکت در زمینه مسکن محقق شده است. درمجموع، اهداف کمی و برنامه مصوب ستاد ملی و استانی بازآفرینی شهری، با مفاد برنامه ششم توسعه فاصله دارد، به طوری که برای 48 درصد از محلات هدف (649 محله از 1350 محله مورد نظر برنامه ششم توسعه)، برنامه اقدام مشترک تدوین شده است؛ با وجود این، ستاد ملی بازآفرینی شهری در رسیدن به اهداف خود موفق عمل نکرده است، به طوری که 40.6 درصد از پروژه‌های مصوب خاتمه یافته است. 
مسکن روستایی
براساس قانون برنامه ششم توسعه، دولت مکلف شده است سالانه دویست هزار واحد مسکونی روستایی را با پرداخت تسهیلات ارزان‌قیمت (سود 5 درصد) بهسازی و نوسازی کند. در همین راستا طرح ویژه بهسازی و نوسازی مسکن روستایی که با هدف مقاوم‌سازی سالانه 200هزار واحد مسکونی از سال 1384 و با پشتوانه قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن در بنیاد مسکن آغاز شده بود در برنامه ششم نیز ادامه یافت، اما نوسازی مسکن روستایی در طول سال‌های گذشته (1396 تا 1400) عملکرد موفقی را نشان نمی‌دهد و در مجموع تنها 28 درصد برنامه نوسازی مسکن روستایی محقق شده است، در حالی که بر اساس گزارش بنیاد مسکن، از سال 1384 حدود 1.9 میلیون مسکن روستایی نوسازی و مقاوم‌سازی شده اما از این تعداد فقط 50 هزار واحد آن در سال‌های 1396 تا 1400 (زمان برنامه ششم) نوسازی شده است.
همچنین طبق قانون، پرداخت تسهیلات ارزان‌قیمت برای نوسازی مسکن روستایی باید مورد توجه دولت قرار بگیرد. طبق گزارش بنیاد مسکن، متوسط هزینه هر مترمربع واحد مسکونی روستایی حدود 6.2 میلیون تومان برآورد شده است؛ بر این اساس اگر میانگین زیربنای واحدهای مسکونی روستایی حدود 85 مترمربع در نظر گرفته شود، هزینه تمام‌شده یک واحد به طور متوسط 500 میلیون تومان می‌شود. با توجه به افزایش سقف تسهیلات طرح ویژه بهسازی و نوسازی مسکن روستایی به 200 میلیون تومان در سال 1401، این میزان تسهیلات تنها 38 درصد هزینه ساخت یک واحد مسکونی روستایی را پوشش می‌دهد.
بازسازی واحدهای آسیب‌دیده از سوانح نیز بر عهده بنیاد مسکن است. از سال 1396 تا 1401 درمجموع 417 هزار واحد مسکونی در مناطق آسیب‌دیده از سوانح توسط بنیاد مسکن بازسازی شده که این میزان، معادل 87 درصد واحدهای آسیب‌دیده است.
به منظور دستیابی به اهداف برنامه‌های نوسازی بافت‌های فرسوده، دولت سیزدهم این برنامه را در برنامه اصلی بخش مسکن و در قالب نهضت ملی مسکن گنجاند و تسهیلات این برنامه به نوسازی واحدهای فرسوده نیز تعلق می‌گیرد. همچنین کاهش زمان صدور مجوزهایی مانند صدور پروانه ساختمانی و تخفیفات در نظر گرفته شده برای این مجوز، بخش دیگری از برنامه تسهیل نوسازی بافت‌های فرسوده است. قرار است نوسازی سالانه 150 هزار واحد فرسوده در قالب نهضت ملی مسکن اجرا شود.