رویارویی با سکولاریسم
دکترحسین پرکان
دکترای سیاستگذاری فرهنگی و عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
«حکمرانی اسلامی در دنیای امروز» با چالشهایی مواجه است که از زوایای مختلفی قابل بررسی است و حوزه فرهنگ یکی از این زوایا است. در این راستا، کمیسیون فرهنگی شورای اروپا برای «سیاستگذاری فرهنگی» 21 چالش و دو راهی را احصا کرده است و رسیدن به اجماعی برای حل این چالشها را پایه نظام سیاستگذاری فرهنگی در هر کشوری قلمداد میکند.
واقعیت این است که جوامع اروپایی و غربی، جوامع بسیطی هستند و صرف وجود اجماع و رأیگیری چه توسط نخبگان و تصمیمگیران و چه توسط رأی عمومی برای اجرایی شدن سیاستها کفایت میکند. اما در جوامع دینی این اجماع و توافق با چالشهای بیشتری مواجه است و از پیچیدگی بیشتری برخوردار است.
چهار سال پیش، پژوهشی در حوزه «سیاستگذاری فرهنگی در جامعه اسلامی» انجام شد که در آن به 170 چالش و دوراهی اشاره شده است. این در حالی است که در جوامع غربی 21 چالش در حوزه سیاستگذاری فرهنگی احصا شده است. و تا زمانی که این چالشها حل نشود، چرخه اجرا معیوب خواهد ماند و اساساً چرخه حکمرانی شکل نمیگیرد.
نکتهای که در این میان نباید از نظر دور داشت این است که مواردی که تحت عنوان چالش در «سیاستگذاری فرهنگی» طرح میشود، صرفاً ناظر به «چرخه حکمرانی» است و بدین معنا نیست که لزوماً اسلام در خصوص آن موارد، بلاتکلیف است. چرخه حکمرانی ممکن است در مقام تدوین، یک نظر شفاف در خصوص موضوعی داشته باشد ولی در مرحله مشروعیتبخشی (به این معنی که مردم آن موضع و دیدگاه را بپذیرند و ذینفعان به اجرای این تصمیم راضی باشند) چندان موفق ظاهر نشود.
یکی از جدیترین چالشهای ما در مسأله حکمرانی، عرفیگرایی و سکولاریسم است. این تفکر، حضور دین در ابعاد مختلف حیات بشر را نفی میکند؛ التفات به علم و عقلانیت، مجانبت دین از سیاست و حکومت، حاکمیت مردم به جای حاکمیت الهی، ناسازگاری دین با جامعه مدنی، قداستزدایی از دولت و حاکمان، توجه به آزادیهای اجتماعی و حقوق اصیل و... از جمله اصول سکولاریسم است و ما در این حوزه چالشهای کلیدی داریم چرا که روح حاکم بر اسناد بالادستی ما در حوزه سیاستگذاری فرهنگی، مقابله با سکولاریسم است و جمهوری اسلامی آمده تا همه چیز را به سمت اسلام سوق دهد و سکولاریسم در فحوای اسناد ما جایی ندارد.
اما نکتهای که در چالش سکولاریسم و حکمرانی اسلامی نباید از نظر دور داشت این است که اگر سکولاریسم را به مثابه یک قیچی دو لبه فرض کنیم که میکوشد اسلام و اساساً دین را از حاکمیت کنار بگذارد، یک لبه آن را «دینستیزان» و لبه دیگر را برخی «متدینین» تشکیل میدهند و اتفاقاً برخی متدینین سکولاریسم را تقویت میکنند و یکی از تجلیگاههای تقویت سکولاریسم نهادهای علمی اعم از دانشگاه و حوزه است. ما در دانشگاه حضور روحانیت را میبینیم اگر چه که این حضور سیستماتیک و نظاممند نیست، اما در حوزه اثری از استادان دانشگاه نمیبینیم حتی در پژوهشگاهی که تحت عنوان «پژوهشگاه حوزه و دانشگاه» شکل گرفته است حضور استادان دانشگاهی به شکل جدی و اثرگذار دیده نمیشود و به نظر میرسد در میان متدینین، حسن ظن لازم نسبت به دانشگاه وجود ندارد و این جنس از مواجهه اتفاقاً به تقویت سکولاریسم و به جدایی علم و عقلانیت جزئی از دین میانجامد.
از این جنس بلاتکلیفیها در لایههای اسناد بالادستی فراوان وجود دارد و اینها چالشهای عجیبی را در مبحث حکمرانی فرهنگی در یک جامعه دینی ایجاد کرده است.
*مکتوب حاضر، گزیده و ویرایش «ایران» از سخنرانی دکتر حسین پرکان است که در نشست «چالشهای معاصر حکمرانی در جمهوری اسلامی» در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ارائه شد.
دکترای سیاستگذاری فرهنگی و عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
«حکمرانی اسلامی در دنیای امروز» با چالشهایی مواجه است که از زوایای مختلفی قابل بررسی است و حوزه فرهنگ یکی از این زوایا است. در این راستا، کمیسیون فرهنگی شورای اروپا برای «سیاستگذاری فرهنگی» 21 چالش و دو راهی را احصا کرده است و رسیدن به اجماعی برای حل این چالشها را پایه نظام سیاستگذاری فرهنگی در هر کشوری قلمداد میکند.
واقعیت این است که جوامع اروپایی و غربی، جوامع بسیطی هستند و صرف وجود اجماع و رأیگیری چه توسط نخبگان و تصمیمگیران و چه توسط رأی عمومی برای اجرایی شدن سیاستها کفایت میکند. اما در جوامع دینی این اجماع و توافق با چالشهای بیشتری مواجه است و از پیچیدگی بیشتری برخوردار است.
چهار سال پیش، پژوهشی در حوزه «سیاستگذاری فرهنگی در جامعه اسلامی» انجام شد که در آن به 170 چالش و دوراهی اشاره شده است. این در حالی است که در جوامع غربی 21 چالش در حوزه سیاستگذاری فرهنگی احصا شده است. و تا زمانی که این چالشها حل نشود، چرخه اجرا معیوب خواهد ماند و اساساً چرخه حکمرانی شکل نمیگیرد.
نکتهای که در این میان نباید از نظر دور داشت این است که مواردی که تحت عنوان چالش در «سیاستگذاری فرهنگی» طرح میشود، صرفاً ناظر به «چرخه حکمرانی» است و بدین معنا نیست که لزوماً اسلام در خصوص آن موارد، بلاتکلیف است. چرخه حکمرانی ممکن است در مقام تدوین، یک نظر شفاف در خصوص موضوعی داشته باشد ولی در مرحله مشروعیتبخشی (به این معنی که مردم آن موضع و دیدگاه را بپذیرند و ذینفعان به اجرای این تصمیم راضی باشند) چندان موفق ظاهر نشود.
یکی از جدیترین چالشهای ما در مسأله حکمرانی، عرفیگرایی و سکولاریسم است. این تفکر، حضور دین در ابعاد مختلف حیات بشر را نفی میکند؛ التفات به علم و عقلانیت، مجانبت دین از سیاست و حکومت، حاکمیت مردم به جای حاکمیت الهی، ناسازگاری دین با جامعه مدنی، قداستزدایی از دولت و حاکمان، توجه به آزادیهای اجتماعی و حقوق اصیل و... از جمله اصول سکولاریسم است و ما در این حوزه چالشهای کلیدی داریم چرا که روح حاکم بر اسناد بالادستی ما در حوزه سیاستگذاری فرهنگی، مقابله با سکولاریسم است و جمهوری اسلامی آمده تا همه چیز را به سمت اسلام سوق دهد و سکولاریسم در فحوای اسناد ما جایی ندارد.
اما نکتهای که در چالش سکولاریسم و حکمرانی اسلامی نباید از نظر دور داشت این است که اگر سکولاریسم را به مثابه یک قیچی دو لبه فرض کنیم که میکوشد اسلام و اساساً دین را از حاکمیت کنار بگذارد، یک لبه آن را «دینستیزان» و لبه دیگر را برخی «متدینین» تشکیل میدهند و اتفاقاً برخی متدینین سکولاریسم را تقویت میکنند و یکی از تجلیگاههای تقویت سکولاریسم نهادهای علمی اعم از دانشگاه و حوزه است. ما در دانشگاه حضور روحانیت را میبینیم اگر چه که این حضور سیستماتیک و نظاممند نیست، اما در حوزه اثری از استادان دانشگاه نمیبینیم حتی در پژوهشگاهی که تحت عنوان «پژوهشگاه حوزه و دانشگاه» شکل گرفته است حضور استادان دانشگاهی به شکل جدی و اثرگذار دیده نمیشود و به نظر میرسد در میان متدینین، حسن ظن لازم نسبت به دانشگاه وجود ندارد و این جنس از مواجهه اتفاقاً به تقویت سکولاریسم و به جدایی علم و عقلانیت جزئی از دین میانجامد.
از این جنس بلاتکلیفیها در لایههای اسناد بالادستی فراوان وجود دارد و اینها چالشهای عجیبی را در مبحث حکمرانی فرهنگی در یک جامعه دینی ایجاد کرده است.
*مکتوب حاضر، گزیده و ویرایش «ایران» از سخنرانی دکتر حسین پرکان است که در نشست «چالشهای معاصر حکمرانی در جمهوری اسلامی» در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ارائه شد.
ارسال دیدگاه
- ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
- دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
- از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
- دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
ویژه نامه