تشکیل هاب ترانزیتی ایران، روسیه و هند برای حمل 12 میلیون تن بار

تقویت تجارت از کریدور شمال-جنوب که بخش مهمی از آن در ایران واقع شده، از سوی کشورهای بهره‌بردار مورد تأکید قرار گرفته است. علاوه بر کشورهای بهره‌بردار، کشورهای منطقه نیز استفاده از این کریدور را برای انتقال بار با توجه به منفعت آن ترجیح می‌دهند. سه کشور ایران، روسیه و هند به‌عنوان سه بهره‌بردار اصلی کریدور شمال-جنوب، اخیراً در نشستی در مسکو با حضور مقامات تصمیم گرفتند حجم حمل‌ونقل تجاری را از طریق کریدور شمال-جنوب افزایش دهند. در این نشست روسیه و ایران در مورد ترانزیت ۱۲ میلیون تن کالای روسیه از طریق ایران و از کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب توافق کردند و دهلی نیز به دنبال افزایش حجم تجارت از طریق این کریدور است. ایران و روسیه پیش از این، قرارداد دیگری برای ترانزیت ۱۰ میلیون تن کالای روسی از طریق ایران با استفاده از گذرگاه شمال-جنوب امضا کرده بودند، اما تقویت تجارت سه‌جانبه ایران، هند و روسیه از طریق کریدور بین‌المللی شمال-جنوب توافق جدیدی است که سه کشور بر اجرای آن تأکید دارند.  
سرمایه‌گذاری روسیه برای تکمیل کریدور شمال-جنوب
علاوه بر توافق تجاری، ایران و روسیه توافقی سرمایه‌گذاری را نیز برای تکمیل کریدور شمال- جنوب در دستور کار دارند. سرمایه‌گذاری روسیه در زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل ریلی و بندری خواهد بود تا با توسعه این زیرساخت‌ها، انتقال کالا از مسیر کریدور شمال-جنوب تسهیل شود. بر این اساس روسیه طرحی را برای سرمایه‌گذاری در ساخت بخش پایانی کریدور ریلی شمال-جنوب در راه‌آهن رشت تا آستارا به ایران ارائه کرده که این طرح در دست بررسی است و ایران اعلام کرده تا دو هفته دیگر نتایج آن مشخص می‌شود. روسیه همچنین سرمایه‌گذاری برای ایجاد هاب لجستیکی بویژه در بنادر شهید رجایی و چابهار را به منظور افزایش ظرفیت ترانزیتی اعلام کرده است. علاوه بر روسیه، هند نیز یکی از سرمایه‌گذاران اصلی در طرح توسعه چابهار به منظور اتصال این بندر به کریدور شمال-جنوب است.
بخش‌هایی از کریدور شمال-جنوب در ماه‌های اخیر فعال شده و این فعالیت با رایزنی دولت و بر اساس برنامه راهبردی توسعه دیپلماسی اقتصادی از سر گرفته شده است. بعد از امضای قرارداد ترانزیت 10 میلیون تنی با روسیه در تیرماه امسال، اولین قطار باری روسیه از مرز سرخس وارد ایران شد تا به طور رسمی بخش شرقی کریدور شمال-جنوب راه‌اندازی شود.
قطار ترانزیت روسیه با حمل ۳۹ کانتینر وارد ایران شد. این محموله از طریق مسیر ریلی ۱۶۰۰ کیلومتری، به بندرعباس در جنوب ایران منتقل شد تا در نهایت از بنادر جنوبی ایران به بندر ناوا‌شوای هند رسید. مهم‌ترین مزیتی که صاحبان بار را به حمل از طریق کریدور شمال-جنوب مجاب کرده، هزینه کمتر حمل‌ونقل است. با فعالیت دوباره کریدور شمال- جنوب در ماه‌های اخیر، ترانزیت ریلی کالاهای روسیه به هند از طریق ایران صورت می‌گیرد.
ترانزیت کالا از روسیه با حمل ریلی از شمال‌شرق روسیه وارد مرز سرخس شده و از مرز سرخس تا بندرعباس که طول مسیر حدود ۱۶۰۰ کیلومتر است ظرف مدت کمتر از ۳ روز طی می‌شود و سپس با کشتی به کشور هند حمل می‌شود. این مسیر تقریباً یک‌سوم مسیر قبلی است که از مسیر دریای سیاه از روسیه به هند طی می‌شد. بر اساس اعلام راه‌آهن، از ابتدای مهرماه یک روز درمیان قطار ۳۰ تا ۵۰ واگنی روسیه از مرز سرخس وارد ایران می‌شود و کالا ظرف کمتر از سه روز در بندرعباس به هند حمل می‌شود. مهم‌ترین مزیت افزایش ترانزیت از کریدورهای کشور بخصوص از کریدور شمال - جنوب کسب درآمد ارزی است. بر اساس برآوردی که کمیسیون اقتصادی مجلس اعلام کرده است رشد ترانزیت درآمد ارزی کشور را سالانه ۱۰ میلیارد دلار افزایش می‌دهد و هزینه‌های اجرای آن طی ۶ ماه بازمی‌گردد و مهم‌تر اینکه این درآمد ارزی درآمدی پایدار برای کشور خواهد بود چون کشورهای منطقه بخصوص کشورهای آسیای‌میانه، آسیای‌مرکزی و روسیه کریدور شمال- جنوب را برای ترانزیت کالا انتخاب کرده‌اند.
کریدور حمل‌ونقلی شمال-جنوب از چهار مسیر تشکیل شده است؛ مسیر اول این گذرگاه بین‌المللی در امتداد سواحل غربی دریای خزر از داغستان و سپس از طریق جمهوری آذربایجان و ایران با دسترسی به بنادر خلیج‌فارس، بازارهای هند، پاکستان، آسیای جنوب‌شرقی و کشورهای حوزه خلیج‌فارس ایجاد می‌شود، همچنین این مسیر از آفریقا هم می‌گذرد. 
مسیر دوم در امتداد سواحل شرقی خزر از طریق قزاقستان و ترکمنستان به ایران می‌گذرد، یعنی شامل عبور از سه مرز است. مسیر عبوری از دریای خزر ارتباط متقابل بین بنادر کشورهای حاشیه دریای خزر را فراهم می‌کند و سریع‌ترین مسیر خواهد بود. البته در این بخش نیاز به توسعه زیرساخت‌های دریایی و بندری است تا پاسخگویی به تقاضایی که وجود دارد امکان‌پذیر باشد. مسیر چهارم کریدور شمال-جنوب نیز از ایران-ارمنستان و گرجستان-روسیه می‌گذرد.
  حمل کالای ترانزیتی به کشور‌های حوزه قفقاز
علاوه بر حمل ریلی، مهم‌ترین بخش حمل ترانزیتی کالاها از بنادر ایران بخصوص از بنادر جنوبی است. در این خصوص بهروز آقایی، مدیرکل بنادر و دریانوردی استان خوزستان گفت: مجتمع بندری امام خمینی قابلیت‌ ترانزیت و ترانشیپ کالا‌های نفتی و غیرنفتی به کشور‌های عراق، ترکیه و حوزه قفقاز را دارد.
وی افزود: بنادر خوزستان می‌توانند در تحقق بخشی از سیاست‌ها و چشم‌انداز‌های پیش‌بینی شده در اقتصاد دریامحور نقش تأثیرگذاری داشته باشند. با سرمایه‌گذاری‌های دولتی و خصوصی، بنادر خوزستان در مرحله ارتقای زیرساخت‌های بندری و انجام طرح‌های توسعه‌ای است.
آقایی با بیان اینکه بندر امام خمینی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بنادر استان خوزستان، برخوردار از شبکه گسترده ریلی و ایستگاه‌های تخلیه و بارگیری انواع کالا‌ها است، افزود: این بندر به جاده‌های ترانزیتی نیز دسترسی مطلوبی دارد.
مدیرکل بنادر و دریانوردی استان خوزستان با اشاره به طرح‌های اولویت‌دار مهم این اداره کل در خوزستان گفت: توسعه پایانه کانتینری، بهره‌برداری از پایانه مکانیزه مواد معدنی، پایانه شماره یک غلات، تکمیل و بهره‌برداری از انبار‌های چندمنظوره کالا در اراضی پشتیبانی، ایجاد مجتمع خدمات فنی، احداث نیروگاه و پروژه آب شیرین‌کن از جمله این طرح‌ها محسوب می‌شود. بندر امام خمینی دومین بندر پرترافیک کشور پس از بندر شهید رجایی در استان هرمزگان است. این بندر ظرفیت تخلیه و بارگیری ۵۰ میلیون تن کالای نفتی و غیرنفتی را دارد.
کریدورهای حمل‌ونقل عبوری از ایران شامل کریدور بین‌المللی شمال-جنوب، کریدورقزاقستان-ترکمنستان-ایران، کریدوراسلام‌آباد-تهران-استانبول، شاخه جنوبی راه ابریشم از چین به ترکیه و اروپا، کریدور ایران-افغانستان-تاجیکستان-قرقیزستان-چین، کریدور آلماتی-بندرعباس و آلماتی-استانبول و کریدور جنوب‌غرب می‌شود. موقعیت ویژه جغرافیایی ایران و قرار گرفتن در کریدورهای بین‌المللی شمال-جنوب و شرق-غرب و اتصال‌دهنده خاورمیانه، آسیا و اروپا جایگاه ویژه‌ای برای کشورمان در حوزه ترانزیت فراهم کرده است که می‌تواند درآمدزایی قابل‌توجهی برای کشور داشته باشد.