هنوز آمار اهدای عضو افراد مرگ مغزی قابل قبول نیست

کتایون نجفی‌زاده
مدیرعامل انجمن اهدای عضو ایرانیان

در کشورهای غربی به‌دلیل کمبود تعداد موارد مرگ مغزی از اعضای کسانی که ایست قلبی می‌کنند استفاده می‌کنند که به آن اهدای عضو پس از ایست قلبی یا اهدای عضو بعد از توقف جریان خون می‌گویند. البته کار بسیار سخت و دشواری است چون همان‌طور که می‌دانید در کسی که ایست قلبی می‌کند خون‌رسانی متوقف شده و کیفیت اعضا پایین می‌آید و قابل اهدا نیست. ولی یک نفر که ایست قلبی کرده یا در مورد کنترل شده‌ای که می‌دانند زنده نمی‌ماند و فقط توسط دستگاه مصنوعی اکسیژن‌رسانی می‌شود و هر لحظه احتمال مرگ او می‌رود با رضایت خانواده بیمار لوله‌هایی داخل رگ‌های بدن مثل رگ‌های کشاله ران قرار داده و محلولی را داخل رگ می‌فرستند. این محلول به جای خون گردش پیدا می‌کند و بیمار بلافاصله برای اهدای عضو منتقل و اعضای قابل پیوند برداشت می‌شود. در مورد اول شرط آن این است که بیمار ایست قلبی کامل شده باشد. مثلاً کسی سکته قلبی کرده و بعد از احیا هم برنمی‌گردد 5 دقیقه صبر می‌کنند تا مطمئن شوند نوار قلب صاف است. بعد از آن بلافاصله لوله‌گذاری کرده و محلول مخصوص را وارد رگ‌های خونی می‌کنند تا جریان گردش محلول برقرار شود. این محلول کار خون را برای اعضا انجام می‌دهد یعنی داخل آن مواد غذایی است و باعث می‌شود سلول‌ها از بین نرود. بعد از برداشت اعضا آن را داخل وسیله‌ای که ماشین جریان نام دارد قرار می‌دهند. کار این دستگاه این است که گردش محلول را برقرار می‌کند و باعث می‌شود مواد و سمومی که داخل عضو برداشت شده است خارج شوند و در نتیجه باعث می‌شود کیفیت و عملکرد عضو بهتر شده. مثلاً ممکن است عضو برداشته شود و 48 ساعت بعد پیوند شود.
اگر آمار اسپانیا را نگاه کنید دولت این کشور با تمهیداتی که انجام داد آمار تصادفات و حوادث جاده‌ای کاهش پیدا کرد. در 10 سال گذشته تعداد موارد مرگ مغزی که عمده‌ترین دلیل آن تصادفات است کاهش پیدا کرده و به این ترتیب مجبور شدند اعضای بدن افراد مرگ قلبی را استفاده کنند. در این کار باید هماهنگی بسیار زیادی با اورژانس انجام شود. اگر اورژانس بالای سر بیماری برود که ایست قلبی کرده و متوجه شود این بیمار به زندگی برنمی‌گردد بلافاصله به تیم مربوطه اطلاع می‌دهد و آن تیم بایستی تجهیزات را داشته باشد تا گردش محلول را برقرار کند. در ایران تیم شیراز این تجربه را داشته و تیم بیمارستان حضرت رسول این کار بزرگ را انجام دادند. در واقع به دلیل اینکه کیفیت اعضای مرگ مغزی بالاتر از مرگ قلبی است و به دلیل اینکه ما امروز فقط یک‌سوم از افراد مرگ مغزی اعضایشان اهدا می‌شود در ایران بهترین کار این است که اعضای موارد مرگ مغزی بیشتر اهدا شوند.
فرد مرگ مغزی ممکن است قبل از رسیدن به اهدا ایست قلبی کند. اگر تیم فعال باشد و امکانات داشته باشند سریع به پمپ وصل می‌کنند تا گردش خون برقرار شده و اعضا برداشت شود. در ایران بیشتر همین نوع، قابلیت اجرا دارد و در بقیه موارد اگر بخواهند اجرا شود نیاز به هماهنگی و تجهیزات و امکانات است. 
متأسفانه هنوز آمار اهدای عضو افراد مرگ مغزی ما قابل قبول نیست ولی هنوز هم در خاورمیانه اول هستیم. باید رشد بیشتری کنیم و بتوانیم یک‌سوم موارد مرگ مغزی را که اعضای بدن‌شان اهدا می‌شود حداقل به دو سوم برسانیم. در این صورت آمار خیلی قابل قبول‌تر می‌شود و بیماران کمتری در لیست انتظار فوت می‌کنند.