گردش به شرق متحدان امریکا

بسیاری از کشور‌های متحد امریکا در منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا به‌دنبال گسترش روابط با چین هستند. فهم اینکه روابط بین‌الملل دوران‌ گذار خود را طی می‌کند به یکی از مسائل اصلی در بین کشورهای منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا تبدیل شده است. با وجود اینکه از سال 1971 به بعد و با خروج انگلیس از خلیج فارس، ایالات متحده جایگزین این کشور در خلیج فارس شده است و روابط امنیتی و نظامی با این کشورها برقرار کرده است، اما اکنون وضعیت تغییر کرده و چین در حال گسترش روابط خود با کشورهای منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا است. عراق به‌دنبال احیای توافق بلند مدت سال 2019 با چین است، عربستان به‌دنبال کسب عضویت ناظر در شانگهای و عضویت در گروه بریکس است. چین و روسیه از عضویت استقبال می‌کنند.
براساس اطلاعات منتشر شده توسط مجمع همکاری چین و کشورهای عربی در توئیتر، عربستان سعودی بیش از یک چهارم تجارت کشورهای عربی با چین را به خود اختصاص داده و بزرگترین شریک تجاری پکن در خاورمیانه و شمال آفریقاست. حجم مبادلات تجاری چین با عربستان در سال 2021 حدود 87.3 میلیارد دلار بوده و امارات با حجم مبادلات تجاری 72.4 میلیارد دلار در رتبه دوم و عراق با 37.3 میلیارد دلار در رتبه سوم قرار گرفته است. در میان کشورهای خاورمیانه، ترکیه با 34.2 میلیارد دلار در جایگاه چهارم و سلطان نشین عمان با حجم مبادلات تجاری با چین 32.1 میلیارد دلار در رتبه پنجم قرار گرفته است. چین اولین شریک تجاری عربستان سعودی و پس از آن ایالات متحده قرار دارد، در حالی که عربستان سعودی بزرگترین شریک چین در غرب آسیا و شمال آفریقاست.
روابط چین و کشورهای حاشیه خلیج فارس، از سال ۲۰۰۴ با شکل‌گیری مجمع جامع همکاری چین و کشورهای عربی (CASCF) وارد دوران جدیدی شد. دومین نقطه عطف در روابط میان چین و شورای همکاری خلیج فارس را می‌توان حرکت دو طرف به سمت امضای توافقنامه تجارت آزاد در طول یک دهه گذشته دانست. در سال 2019 شاهد افزایش حجم تجارت چین با کشورهای حوزه خلیج فارس بودیم. به‌عنوان مثال در سال ۲۰۱۹ حجم روابط اقتصادی میان امارات و امریکا ۲۴.۵ میلیارد دلار بوده است. این در حالی می‌باشد که حجم تبادلات اقتصادی میان امارات و چین عدد ۴۶ میلیارد دلار را به ثبت رسیده است. همچنین در همان سال حجم روابط اقتصادی میان سعودی و امریکا ۳۷.۷ میلیارد دلار بوده؛ اما در مقابل میزان روابط اقتصادی میان چین و سعودی ۶۳ میلیارد دلار را نشان می‌دهد.
طی دو دهه گذشته، عربستان سعودی توانسته است با پیشی گرفتن از روسیه، همسایه شمالی و شریک استراتژیک پکن، به صادرکننده شماره یک نفت به چین تبدیل شود. عربستان سعودی به طور متوسط ​​1.8 میلیون بشکه در روز به چین صادر می‌کند.
از سویی دیگر چین در حال فروش تسلیحات به کشورهای امارات و عربستان است. امارات و عربستان از سال 2017 فرایند خرید تسلیحات چینی را به‌صورت گسترده آغاز کردند.هرچند عربستان سعودی در دهه ۱۹۸۰ به باشگاه مشتریان پکن پیوست و ۵۰ فروند موشک میان‌برد دانگ‌فنگ ۳ خرید. در پایان جنگ سرد، چین به چهارمین صادرکننده بزرگ تسلیحات در جهان تبدیل شد که یکی از مهم‌ترین بازارهایش کشورهای خاورمیانه بود. این روند در سال‌های اخیر با توسعه صادرات هواپیماهای نظامی، ناوهای جنگی، سیستم‌های پیشرفته موشکی و پهپادها سرعت بیشتری هم گرفته است. مجله واشنگتن‌پست می‌نویسد: «چین در خاورمیانه در مقایسه با امریکا رویکرد متواضعانه‌تری داشته است و در سایه همین رویکرد توانسته اهداف اصلی خود در منطقه ازجمله منافع اقتصادی و تقویت اعتبارش به‌عنوان یک قدرت برتر نظامی را پیش ببرد.» شبکه امریکایی CNN اواخر سال گذشته گزارش داد که ریاض در حال تلاش برای توسعه موشک‌های بالستیک خود با کمک چین است. همچنین در جریان سفر «ملک سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان به پکن در سال 2017 قراردادهایی به ارزش 65 میلیارد دلار با این کشور امضا شد که یکی از آنها راه‌اندازی کارخانه ساخت و تولید هواپیماهای تهاجمی بدون سرنشین (پهپاد) بود.
وبگاه «اربیک دیفنس» نیز اخیراً اعلام کرد که سامانه LY-70 در کنار توپ‌های PLZ-45A4 و چند تجهیزات دیگر از جمله مواردی بوده است که توجه نیروهای مسلح عربستان سعودی را به خود جلب کرده است و در عربستان مورد آزمایش قرار خواهد گرفت.
«در این میان، آنچه تمایل منطقه به تقویت حضور امنیتی چین را تقویت کرده، موفقیت پکن در تضمین امنیت حمل‌ونقل تجاری خود بوده است.» همچنین کشورهای خلیج فارس می‌خواهند بخشی از پروژه یک کمربند یک راه چینی‌ها باشند. عربستان و امارات، عمان و کویت به‌دنبال تعامل با چین براساس واحد پول ملی مشترک هستند.
از سویی دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس به‌دنبال استفاده از تکنولوژی‌های چین در حوزه زیرساخت هستند. بسیاری از شرکت‌های چینی که در حوزه زیرساخت فعالیت می‌کنند اکنون پروژه‌های بسیار بزرگی را در کشورهای خلیج فارس در دست دارند. پروژه توسعه بنادر در کشور عمان به چند شرکت چینی واگذار شده است. کویت و چین قراردادی را برای توسعه «شهر ابریشم» به ارزش ۲۵ میلیارد دینار کویت معادل ۸۲.۲ میلیارد دلار منعقد کردند که یک پروژه وسیع محسوب می‌شود. بر همین اساس، قرار است در این شهر جدید فرودگاه، مراکز تجاری بزرگ و دیگر امکانات در کنار ۵ جزیره دیگر کویتی ایجاد شود. این شهر به وسعت ۲۵۰ کیلومترمربع و در منطقه شمالی سوبیا قرار دارد. در مراسم انعقاد این قرارداد معاون توسعه ملی و کمیسیون اصلاحات بانک خلق چین و نیز مقامات ارشد کویتی حضور داشتند.
مقامات کویتی اعلام کردند، مذاکرات با طرف چینی به بررسی فاز نخست پروژه شهر ابریشم می‌پردازد که با هدف ایجاد ناحیه تجاری منطقه‌ای در بندر مبارک، منطقه لجستیکی برای کالاها، فرودگاه بین‌المللی و خط آهن برای ترانزیت کالا و مردم و نیز شهر صنعتی برای دربرگرفتن بنگاه‌های اقتصادی کوچک و متوسط است.
براین اساس به نظر می‌رسد که کشورهای حوزه خلیج فارس فرایند تغییر در نظام بین‌الملل را درک کرده‌اند و روابط خود را با چین گسترش دادند. این رویه برخلاف رویه‌ای است که در داخل ایران از آن به‌عنوان تغییر در نظام بین‌الملل یاد می‌شود. کشور‌های مختلف با اولویت قرار دادن منافع ملی گامی بسیار بلند در راستای برقراری روابط همه جانبه با شرق بخصوص چین می‌باشند.