دولت قبل چینی‌ها را از پروژه‌های اقتصادی ایران اخراج کرد

حدیث حدادی ملک آبادي
 خبرنگار

 تغییر رویکرد مناسبات تجاری انرژی از پایه بودن دلار به یوان می‌تواند منافع بلندمدتی برای کشورمان بخصوص در زمینه توسعه تجارت و سرمایه‌گذاری و دور زدن تحریم‌ها ایجاد کند.
  چرخش استراتژی اقتصادی از غرب به شرق و استفاده از ظرفیت کشورهای همسایه یکی از راهبردهای قابل تأمل دولت سیزدهم به شمار می‌آید که توانسته طی یک‌سال گذشته دستاورد‌هایی از جمله افزایش در آمد‌های تجاری برای کشورمان به همراه داشته باشد. البته در این روند برخی شرکای اقتصادی ایران نظیر چین اخیراً تدابیری برای افزایش حضور در منطقه خلیج فارس مد نظر قرار داده‌اند که برخی نسبت به این موضع دولت چین ابراز نگرانی کردند. برای شفاف‌سازی و بررسی مسائل پیرامون این موضوع، فرصتی فراهم شد تا در گفت‌و‌گویی نظرات حسین رضوی پور، تحلیلگراقتصادی را جویا شویم.
دلایل استراتژی جدید چینی‌ها را درمناسبات اقتصادی با ایران چه می‌دانید؟
اکثریت حامیان گرایش به اقتصادغرب، درخصوص مواضع جدید اقتصادی دولت چین با ایران می‌گویند اگرچه دولت سیزدهم تمرکز ویژه‌ای بر نگاه به شرق دارد اما چینی‌ها در شرایط کنونی ایران را رها کردند و رفتند. البته در پاسخ به این افراد باید گفت که دولت گذشته (روحانی) بارها با چینی‌ها رفتار بدی داشت و آنها را از پروژه‌های اقتصادی در چابهار، پارس جنوبی و غیره بیرون کرد و برای فعالیت آنها در ایران محدودیت به وجود آورد. همچنین در دوران مذاکرات برجام زمانی که رئیس جمهور چین وارد ایران شد به وی توجهی نداشتند. اگرچه درحال حاضر، اختلاف و نقاط ضعفی در روابط دوجانبه ایران و چین وجود دارد، اما اشتراکات قابل توجهی نیز از جمله قرار داد 25 ساله بین دو کشور هست که می‌شود روی این اشتراکات تأکید کرد و روابط با چین را توسعه داد.
شرایط کنونی و چشم‌انداز روابط ایران و چین را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
قصد ندارم خیلی این مسأله را کالبد شکافی کنم که در گذشته چه تعاملاتی با چینی‌ها صورت گرفته که در حال حاضر وضعیت تعامل ما با چین به این نقطه رسیده است. موضوع عجیب‌تر اینکه اگر چین بخواهد در ایران سرمایه‌گذاری کند برخی افراد این‌طور تعبیر می‌کنند که ایران قصد دارد مستعمره این کشور شود. اگر در مقابل هم چین اقدام به سرمایه‌گذاری در کشور رقیب منطقه‌ای کند، عنوان می‌کنند که ایران رقابت را باخته و چین به ما پشت کرده است. باید پذیرفت که چین مناسبات مخصوص خود را دارد و به دنبال منافع خود در منطقه و به‌طور خاص به دنبال تأمین انرژی مورد نیازش خواهد بود. بنابراین با توجه به اتفاقاتی که در منطقه رخ داده، تغییر رویکردی که چین در روابط خود ایجاد کرده و به سمت عربستان حرکت کرده، مجموع این نکات قابل تأمل و ارزیابی است.
چالش برجسته روابط اقتصادی ایران و چین چیست؟
در حال حاضر برخی سیاسیون داخل کشور موضعی دوگانه دارند و معتقدند اگر چین قصد سرمایه‌گذاری در کشورمان را داشته باشد ایران مستعمره چین خواهد شد اما زمانی که چین در کشورهای رقیب ایران سرمایه‌گذاری می‌کند این حرکت را باخت برای کشورمان  یا پشت پا زدن چین به ایران تلقی می‌کنند.
تفکر مذکور از چه عواملی نشأت گرفت؟
این رفتار دوگانه در دولت گذشته هم سابقه داشت. زمانی که برجام در حال انعقاد بود مقامات عالی کشورمان می‌گفتند که پس از انعقاد برجام، کسانی را که در دوره تحریم با ما همراهی کرده بودند رها نخواهیم کرد. این مسأله با همین ادبیات و صراحت اعلام شد. البته زمانی که برجام امضا شد تمام قراردادها و مراوداتی که ایران با چین داشت قطع و حرکت به سمت شرکت‌های اروپایی و امریکایی در حوزه‌هایی نظیر خودرو، صنعت نفت و غیره مد نظر قرار گرفت. همچنین در این روند حتی برای کترینگ راه‌آهن با یک شرکت اتریشی قرار داد بستند. 
این حرکت چه تبعاتی برای کشومان به همراه داشت؟
یکی از اقدامات مضری که در ایام دولت گذشته رخ داد این بود که تمام اسناد و مستندات مربوط به شیوه‌هایی که تحریم‌ها در حوزه‌هایی نظیر نفت، هواپیمایی، بخش مالی و غیره دور زده می‌شد به دست غربی‌ها رسید. همین امر زمینه‌ساز این موضوع شد که در کنار شرکت‌ها و اسامی ایرانی که تحریم شده بودند شرکت‌های چینی زیادی هم به‌خاطر ایران تحریم شوند. اگرچه در حال حاضر این مسائل وجود دارد، اما نشتی اطلاعات از هر منشأیی که بود در آن زمان اتفاق افتاد و عملاً موجب شده که راه‌های دیگر کشور برای برقراری مجدد مناسبات دوستانه با چین تا حدودی از دست برود.
درخصوص شرایط کلی روابط اقتصادی ایران وچین چه نظری دارید؟
در سال‌های اخیر که روابط با چین مجدد برقرار شد، این همکاری تا حدی قائم به اشخاص بود که به نوعی چینی‌ها هنوز به آنها اعتماد داشتند و ارتباط را برقرار می‌کردند. مشکل دیگر اینکه مناسبات سیاسی کشورمان به مناسبات اقتصادی ما با چین آسیب زده است. البته تکلیف رویکرد راهبردی ایران برای تنظیم مناسبات با چین به نظر می‌رسد هنوز مشخص نیست، همچنین به صورت همگن در داخل کشور سیاست یکپارچه‌ای در برقراری روابط اقتصادی ایران و چین اتخاذ نمی‌شود.
رویکرد چینی‌ها درخصوص برقراری ارتباط با عربستان را چگونه تحلیل می‌کنید؟
چرخش چین به سمت عربستان سعودی در واقع به مفهوم باخت ایران در منطقه نیست. انعقاد قرارداد نفتی بین چین و عربستان فواید بلندمدتی برای کشور ما هم دارد. اگرچه عربستان سعودی یک رقیب برای ایران به منظور تأمین انرژی برای چین محسوب می‌شود، اما به این نکته باید دقت کرد شرطی را که چین برای توسعه مناسبات تجاری خود با عربستان قرار داده می‌تواند مناسبات سیاسی و اقتصادی کل جهان را تحت تأثیر قرار دهد. چین معاهده انرژی با عربستان را مشروط به این موضوع منعقد کرده که تمام مبادلات نقدی با یوان صورت گیرد، تحقق این امر مناسبات اقتصاد جهانی را بشدت تحت تأثیر قرار خواهد داد. تحقق این موضوع در بلندمدت می‌تواند منافع بسیار جدی برای کشورمان به صورت متداوم ایجاد کند. در حال حاضر که کشورمان به علت محدودیت‌های FATF، تحریم‌ها و غیره در معاملات دلاری بسیار در محدودیت قرار گرفته و مجبور است از مناسبات غیر دلاری برای اقتصاد کشور استفاده کند، تعامل چین و عربستان سرآغازی قابل تأمل برای ایران خواهد بود. در مجموع تغییر رویکرد مناسبات تجاری انرژی از پایه بودن دلار به یوان می‌تواند منافع بلندمدتی برای کشورمان بخصوص در زمینه توسعه تجارت و سرمایه‌گذاری و دور زدن تحریم‌ها برای ایران ایجاد کند. همچنین تصور می‌کنم نفس اینکه در واقع چین وارد معاهده یوانی (با ارز ملی خود) با بزرگترین تولید کننده نفت جهان شود بسیار برای کشورما پر اهمیت است.
برای اجرایی شدن قراردادهای تجاری ایران و چین، چه ضرورت‌هایی وجود دارد؟
از زمانی که بحث طرح «یک پهنه یک راه» در چین مطرح شد. یکی از گزینه‌های اصلی برای پیاده‌سازی این الگو ایران بود. مهمترین محور اجرایی این برنامه اتصال زمینی، دریایی عمان به مدیترانه از طریق عبور از ایران، عراق و سوریه بود که ایران می‌توانست در این زمینه نقش برجسته‌ای ایفا کند. البته در این روند زمانی که معاهده 25 ساله ایران با چین مطرح شد شاهد بودیم که نظام سیاسی عراق دچار بحران شد و دولت دیگری روی کار آمد. حتی به شهادت رساندن سردار سلیمانی نیز در جهت تغییر مناسبات داخلی عراق صورت گرفت، با این هدف که چینی‌ها نتوانند اهداف اقتصادی خود را در عراق پیاده‌سازی کنند. در چنین شرایطی، عملاً برنامه‌های چین درعراق به بن‌بست رسید و در ایران نیز دشواری‌هایی پیش‌روی چین قرار گرفت. برای انجام دیدگاه مذکور، صرفاً سرمایه‌گذاری چین در ایران مد نظر قرار نداشت بلکه سرمایه‌گذاری مشروط و منوط به پیاده‌سازی طرح «یک پهنه یک راه» بود، زیرا این برنامه باید در چند کشور به صورت یکپارچه اجرا می‌شد. اگرچه اتصال زمینی جاسک به طرطوس در برنامه مذکور هدف‌گذاری شده بود، اما این موضوع چند چالش ژئوپلیتیک داشت. ابتدا اینکه رژیم صهیونیستی به صورت مستمر در حال بمباران مناطق مرزی بین عراق و سوریه است. همچنین در این روند پایانه مرزی که ایران در سوریه ایجاد کرد به صورت مداوم مورد حمله قرار می‌گیرد تا ایران نتواند آن درگاه مرزی را به صورت مستمر باز نگه دارد. از سوی دیگر نا آرامی‌هایی نیز در عراق شکل گرفت که مانع از اجرایی شدن توافق 25 ساله ایران و چین شد.
برای کاهش مشکلات واحیای روابط اقتصادی ایران و چین، چه راهبردهایی را پیشنهاد می‌کنید؟
با توجه به شرایط کنونی داخل کشورمان، به نوعی چینی‌ها به بن‌بست سیاسی در ایران برخورد کردند، همچنین این موضوع باعث شده تا توافق بلند مدت بین ایران و چین به شکل مطلوبی برقرار نشود. اگر واقعاً بخواهیم این شرایط تغییرکند، ابتدا باید موضع سیاسی کشورمان در تعامل با چین به شکل پایدار و یکپارچه مشخص شود. به این معنا که با تغییر یک دولت یا یک مجلس روابط طرفین مجدد دچار بحران نشود. هدف از قرارداد 25 ساله این بود که یک استمرار و ثبات در روابط تجاری ایران و چین به‌وجود آید. نکته دیگر اینکه، باید درواقع وزن متناسبی بین خواسته‌های چین و ایران در همکاری طرفین لحاظ شود و تأمین منافع بلندمدت کشورمان در اولویت قرار گیرد. در حال حاضر برای اجرایی شدن طرح «یک پهنه یک راه» یک منافع استراتژیک و راهبردی در این اتصال زمینی از جنوب کشور به مدیترانه داریم. اگر این برنامه اجرایی شود می‌تواند به نوعی فضای اقتصاد ترانزیتی در کشور را نیز کاملاً تغییر دهد. شاهد هستیم که در حال حاضر با وجود تحریم‌ها از طریق ترکیه، ایران ترانزیت زمینی به اروپا را انجام می‌دهد. همچنین اگر استفاده از ظرفیت اتصال زمینی جاسک به طرطوس محقق شود فضای ترانزیتی ایران یک تغییر بنیادی داشته و در پی آن منافع زیادی برای کشورمان تأمین می‌شود. در مجموع باید موضع استراتژیک کشورمان درباره اجرای برنامه «یک پهنه یک راه» مشخص و تثبیت شود تا بتوانیم از منافع همکاری با چین حداکثر استفاده را داشته باشیم.