ضرورت توجه و حمایت جدی‌تر از تئاتر شهرستان‌ها

رضا آشفته
منتقد تئاتر

در مدتی که شاهد فقدان جشنواره تئاتر مناطق بودیم، بسیاری از اهالی تئاتر شهرستان‌ها از این می‌گفتند که مورد کم لطفی واقع شده‌اند. در آن بین مرکز هنرهای نمایشی هم تأکید داشت که این حذف بابت تلاش برای صرفه‌جویی در هزینه‌ها بوده است! تئاتری‌ها هم گلایه داشتند که چرا متولیان نمی‌خواهند برای تئاتر شهرستان کما فی‌السابق هزینه کنند! اتفاقی که نوعی دوگانگی میان تئاتر تهران و شهرستان‌ها را شکل داده بود چراکه هنرمندان به این دلخوش بودند که در صورت انتخاب به عنوان برگزیده شهرستان‌ها و استان‌ها گرد هم جمع می‌شوند، با گروه‌های استانی دیگر رقابت می‌کنند و در حضور کارشناسان ملی داوری می‌شوند؛ در نهایت هم برگزیده‌ها به جشنواره فجر معرفی خواهند شد. این حضور و فراهم کردن امکان داوری، همواره اهمیت بسیاری برای هنرمندان شهرستانی داشته است. آنان ضمن دیدار با دیگر هنرمندان و همچنین تماشای کارهای‌شان به تعامل با یکدیگر می‌پرداختند و از دیگر اهالی تئاتر می‌آموختند. بنابراین با حذف جشنواره مناطق این آموزه‌ها و بده‌بستان‌ها از آنان گرفته می‌شد و هنرمندان شهرستانی دیگر فرصتی برای اطلاع از وضعیت تئاتر روز پیدا نمی‌کردند. در تهران هم نهایتاً داوران با دیدن فیلم تئاتر‌ها، ده - دوازده کار را به عنوان نمایش‌های برگزیده انتخاب می‌کردند و مابقی آثار کنار گذاشته می‌شد، بی‌آنکه تعامل و نقد و نظری صورت گرفته باشد تا در خلال آن هنرمندان حذف شده بدانند که چرا از دور مسابقه حذف شده‌اند و چرا به جشنواره فجر راه نیافته‌اند! در این بین یک مشکل عمده نیز در سطح کیفی فیلم‌های ارائه‌ شده وجود داشت، گروه‌هایی که دوربین با‌کیفیت‌تر و صدابرداری مناسب‌تری در اختیار داشتند در مقایسه با آنهایی که فیلمبرداری و صدابرداری‌شان از کیفیت پایین‌تری برخوردار بود از قدرت اثرگذاری بیشتری بر داوری‌ها برخوردار بودند. این در شرایطی است که گاهی اوقات گروه دوم، به رغم کیفیت کمتر تصویربرادری و صدابرداری‌شان از تئاتر گیرا و جذاب‌تری برخوردار بودند اما این گیرایی در تصویر و صدای فیلم پژواک نیافته بود. هرچند عادلانه‌تر است که داوران اجرای تئاتر را به جای فیلم‌تئاتر به روی صحنه دیده و بعد قضاوت کنند. البته طی دو- سه سال گذشته که محدودیت‌های برآمده از کرونا برگزاری حضوری جشنواره‌ها را ناممکن کرده بود، ارائه فیلم تئاتر به یک راه‌حل منطقی و ناگریز برای برگزاری جشنواره مناطق تبدیل شده بود. با این حال پیش و پس از دوره مذکور ارائه فیلم‌تئاتر به جای اجرای صحنه‌ای زنده را نمی‌توان منطقی دانست و این کار جفایی در حق هنرمندان فعال در شهرستان‌ها به شمار می‌آید. تئاتری‌هایی که نمی‌توانستند به درستی، از راه اصولی‌اش و همانند گذشته به جشنواره فجر راه یابند از امکان مواجهه و تعامل با هنرمندان و آثار تئاتری تولیدی دیگر شهرستان‌ها برای کمک به ارتقای کار خود محروم می‌شدند. درحالی که تئاتر مناطق همواره باعث و بانی پیشرفت در تئاتر شهرستان‌ها بوده و دلیلی می‌شده برای آنکه آنها هرسال بهتر از سال پیش تئاتر‌های خود را تعالی ببخشند و فرصتی برای مواجهه بهتر با داوری‌ها و ازسویی شانس بیشتری جهت برگزیده شدن احتمالی کار خود پیدا کنند. بی‌اغراق در آن شرایط شرکت در رقابت جشنواره‌ای به دلیلی برای پیشرفت‌شان تبدیل می‌شد، اتفاقی که در سال‌های برگزاری غیرحضوری ممکن نبود. اما اتفاق خوب اینکه امسال برای مرتبه‌ای دیگر شاهد احیای جشنواره تئاتر مناطق بودیم، شروع دوباره‌ای که توانست خوشحالی و خرسندی اهالی تئاتر شهرستان‌ها را سبب شود. متولیان فرهنگی از این طریق آنان را امیدوارانه‌تر به چالش برای برگزیده شدن فراخواندند. از این طریق اهالی تئاتر شهرستان‌ها توجیهی منطقی برای حضور و رقابت دارند و می‌دانند عدالتی در داوری‌ها، برای برگزیده شدن حاکم خواهد شد؛ اتفاقی که می‌تواند پرسش‌ها و تردیدها را پاک کرده و به جای آن گمانه‌های مثبت را جایگزین کند. با این حال ناگفته نماند که تئاتر شهرستان‌ها بیش از این نیازمند حمایت و تدبیرهای درست و راستین برای پیشرفت است تا این هنرمندان در برابری با تئاتر تهران بتوانند به قطب‌های چشمگیری تبدیل شوند. این ضرورتی است که حتی نیازمند برنامه‌ریزی‌هایی سالیانه و فراتر از برگزاری جشنواره تئاتر مناطق است. از آنجایی که دولت متولی گسترش فرهنگ است در این زمینه باید با جدیت بیشتری برنامه‌ریزی کرده و هزینه‌های لازم و ضروری را تأمین کند وگرنه در شرایط نابرابر، تئاتر شهرستان‌ها آسیب خواهد دید و زمینه‌های پیشرفت فرهنگی در سراسر ایران‌زمین فراهم نخواهد شد.