شرک درعبودیت خطر بزرگی که سعادت انسان را تهدید می کند

اسماعیل علوی
دبیر گروه پایداری

 توحید زیربنای تمامی ادیان الهی و منظور از آن در بعد عبودیت، پرستش و بندگی خالصانه خداست. در وهله اول این کار امری ساده و در دسترس به نظر می‌آید ، اما دستیابی به آن و پالودن عمل از انواع شرک با دشواری و پیچیدگی‌های بسیاری رو به روست.  شرک در عبودیت بیش از سایر مراتب آن، سعادت انسان را تهدید می‌نماید. درتعالیم اسلام از شرک به عنوان خطری بزرگ یاد شده و فرد مسلمان به لسان وحی از آن برحذر داشته شده است. « قضاء حتمی و حکم منجز پروردگار تو این است که غیر از خدا هیچ کس را بندگی نکنی.»(سوره اسرا آیه 23)
سویه دیگرتوحید وبندگی خداوند، آزادی از قید بردگی و بهره‌دهی است. زیرا خداوندانسان را چنان آفریده که آزاد باشد. آزاد زیست کند و انسانیت خویش رادر پرتو آزادی محافظت نماید. بدین ترتیب معنای دیگر توحید رهایی از طوق رقیت غیر خداست. چرا که انسان حق ندارد خود را بنده این وآن ساخته و با تن دادن به تبعیت محض از هم نوع خود شرف انسانی را پایمال کند. حضرت علی (ع) دروصیت خود به امام حسن مجتبی می‌فرماید: « ولا تکن عبد غیرک و قد جعلک الله حرّا» فرزند عزیز، بنده دگران مباش که خداوند تو را آزاد آفریده است. (نهج البلاغه نامه31) بسیاری از مردم در مسیر زندگی برسردوراهی شرک و توحید در عبودیت قرار می‌گیرند و اغلب براثر سستی درایمان یا جهل ونادانی از صراط مستقیم توحید منحرف شده وراه شرک را پیش می‌گیرند. آنان به بندگی غیرخدا تن می‌دهند و با این کار ناروا موجبات سقوط و تباهی معنوی و احیاناً مادی خویش را نیز فراهم می‌آورند.
برای آنکه از خطربزرگ شرک برکنار بمانیم و به عوارض شوم آن دچار نشویم لازم است، معنی توحید، شرک و عبودیت را بهتر بشناسیم واز هدف عالی دین در این باره آگاهی بیشتری به دست آوریم و بکوشیم خود را بروفق آن ساخته، عقاید و اعمال خویش را با توحید مورد نظرمکتب اسلام تطبیق دهیم. توحید که از آن به عنوان صراط مستقیم خداوندی هم یاد می‌شود، مجموع تعالیمی است که به پیامبر گرامی اسلام(ص) وحی شده و ضمن آن مردم به پیروی ازاوامرالهی سوق داده می‌شوند. کنار آن تذکر داده شده که شیطان دراین مسیر به راهزنی نشسته و همواره درکمین است. درهرحال  مرحله عبودیت و بندگی آن است که آدمی ذات اقدس الهی را عبادت نماید وغیر از او هیچ موجودی را شایسته پرستش نداند. موضوع توحید بدان حد از اهمیت است که پیامبران کار خود را با مبارزه با پرستش‌های مشرکانه و دعوت به یکتاپرستی آغاز می‌کردند. ایمان به خدا اگر به شرک آلوده باشد ایمنی‌بخش و نجات‌دهنده نیست وانسان را از فساد اخلاقی و اعمال غیرانسانی باز نمی دارد. البته گفتنی است که منظور از عبادت غیر خدا، سجده بردن برآستان مخلوقاتی از جنس خودمان نیست. بلکه منظور فرمانبرداری واطاعت ازکسی است که خواسته و فرمانش بروفق فرمان الهی نیست. دین از این نوع اطاعت و فرمانبرداری به شرک یاد کرده و تقبیح نموده وعقل را ملاک و راهنمای تشخیص آن قرار داده است. براین اساس اطاعت غیر خدا وبرخلاف رضای الهی در قرآن کریم و روایات معصومین طرد و محکوم شده است. امام صادق دراین ارتباط می‌فرماید:«مقصود از عبادت غیر خدا رکوع و سجود بنده نیست، بلکه منظور اطاعت و فرمانبرداری از مردان صاحب مقام است، زیرا هرکس مخلوقی را در معصیت خالق اطاعت کند به عبودیت وی تن داده و او را بندگی کرده است.»
براساس منطق توحید، پیروان اسلام مکلفند درمقام عبادت موحد باشند. کلام وحی نیزشرک درعبادت را از شرک دراطاعت جدا کرده و می‌گوید:« بیشتر مردم به خدا ایمان نمی‌آورند. مگر آنکه با وجود ایمان مشرکند.»(سوره یوسف آیه 106) امام باقر (ع) در توضیح این آیه می‌فرماید:«شرک مردمانی که دراین آیه به آن اشاره شده، شرک درفرمانبرداری است نه شرک درپرستش که درآن صورت  با دین فرد ناسازگارخواهد بود.»
بنابراین مؤمن موحد که می‌خواهد درمسیر توحید گام بردارد، بایستی دروهله اول تعالیم اسلام را به درستی فراگرفته و شرک و توحید و مرز میان این دو را بداند تا بتواند به دستورات الهی جامه عمل پوشاند و از شرک برکنارماند. دوم آنکه خویش را به اطاعت از خداوند متعهد و ملتزم سازد و کورکورانه تسلیم ومقهورکسی نباشد و اوامر آنان را که مورد رضا و پسند خداوند نیست اطاعت نکند.