رشد 33 درصدی درآمدهای شرکت‌های پتروشیمی در 8 ماه

گروه اقتصادی/ پتروشیمی به عنوان یک  صنعت سرمایه بر شناخته می شود که ارزش افزوده فعالیت‌های آن  می‌تواند در ثروتمند ساختن مناطق کمتر برخوردار کشور مؤثر باشد.
ازصنعت پتروشیمی به عنوان یک صنعت راهبردی در اقتصاد ایران یاد می شود ومقدار سودآوری محصولات پتروشیمی بسیار بیشتر از فروش نفت خام است. به همین دلیل، احداث و فعالیت در صنعت پتروشیمی به دلیل افزایش حاشیه سودی که دارد، بسیار ضروری است.
با توجه به محدودیت‌های بین‌المللی، یکی از بخش‌هایی که ارز‌آوری خوبی برای کشور در شرایط حال حاضر دارد، فروش تولیدات مجتمع‌های پتروشیمی است. این موضوع باعث شد تا امروزه این صنعت در ایران جایگاه مهم و غیرقابل انکاری  در ثروت آفرینی ، صادرات غیرنفتی ، ارز‌آوری و ارتقای دانش فنی و نوآوری به دست آورد. درحال حاضر به غیر از شرکت‌هایی که از طریق هلدینگ‌های بزرگ سرمایه گذاری به بازار سرمایه مربوط می‌شوند، سهام 24 شرکت پتروشیمی فعال در تالارهای مختلف بورس و فرابورس ایران به ثبت رسیده و معامله می شود که بخش قابل توجهی از کل ارزش بازار را به خود اختصاص می‌دهد.
برآوردها نشان می دهد، شرکت‌های پتروشیمی و پالایشگاهی درکنار فلزاتی‌ها و نفتی‌ها، بیش از 70 درصد سودسازی بازار سرمایه را به خود اختصاص می‌دهند. (با احتساب سایر شرکت‌های زیر‌مجموعه هلدینگ صنایع پتروشیمی خلیج فارس و گروه سرمایه گذاری و توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی خلیج فارس، این عدد به 75 درصد افزایش می یابد.)
تولید پتروشیمی‌ها از نگاه آمار
از قرار معلوم، در ایران 70 مجتمع پتروشیمی فعال وجود دارد که ظرفیت تولید انواع محصولات شیمیایی در حدود 90 میلیون تن در سال بوده است.
درادامه به روند تولید برخی از مهمترین محصولات شیمیایی تولید شده در ایران می‌پردازیم.
تولید اتیلن
اتیلن به عنوان یکی از مهمترین مواد میانی تولیدی شرکت‌های پتروشیمی شناخته می‌شود و ظرفیت جهانی این محصول به بیش از 198 میلیون تن رسیده است. در ایران نیز ظرفیت تولید این ماده در حدود 7.8 میلیون تن بوده و پتروشیمی‌های پلیمرآریا ساسول، پتروشیمی جم و پتروشیمی مارون از جمله تولید‌کنندگان این ماده به حساب می‌آیند. براساس آخرین آمار منتشر شده، این شرکت‌ها در 8 ماهه نخست سال جاری در حدود 2 میلیون و 100 هزار تن اتیلن تولید کرده که نسبت به مدت مشابه سال قبل تغییر چندانی نداشته است.
تولید پلی اتیلن
مجموع ظرفیت تولید پلی اتیلن، پلی وینیل کلراید و پلی اتیلن ترفتالات در جهان بیش از 223 میلیون تن بوده  و درایران، ظرفیت تولید این ماده در حدود 3 میلیون تن در سال است.
شرکت‌های آریا ساسول، پتروشیمی جم ، پتروشیمی مارون و پتروشیمی اراک از جمله تولید کنندگان این ماده شیمیایی محسوب می‌شوند. بنا به آخرین صورت‌های مالی منتشرشده، این شرکت‌ها در 8 ماهه نخست سال جاری حدود یک میلیون و 526 هزار تن تولید داشته‌اند که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، حدود 2 درصد کاهش نشان می‌دهد. همچنین صادرات پلی اتیلن توسط این شرکت ها به طور متوسط 10 درصد کاهش نشان می دهد.
تولید اوره
درجهان ظرفیتی در حدود 214 میلیون تن برای تولید اوره وجود دارد و در ایران این رقم به حدود 8.7 میلیون تن می‌رسد. پتروشیمی پردیس، کود شیمیایی اوره لردگان، صنایع پتروشیمی کرمانشاه ، پتروشیمی شیراز و پتروشیمی خراسان ازجمله تولید‌کنندگان اوره در ایران به حساب می‌آیند. آخرین گزارش‌های منتشر شده حاکی از آن است که این شرکت‌ها در 8 ماهه 1401، حدود 2 میلیون و 950 تن اوره تولید کرده‌اند که نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل، حدود 12 درصد افزایش یافته است. این شرکت‌ها توانسته‌اند در مجموع ، صادرات خود را نیز به صورت قابل توجهی افزایش دهند.
تولید محصولات آروماتیک
مجموع ظرفیت جهانی محصولات آروماتیکی شامل بنزن، پارازایلین، ارتوزایلین و استایرن بالغ بر 177 میلیون تن بوده و در ایران ظرفیت تولید این محصولات به بیش از9 میلیون تن در سال می‌رسد. پتروشیمی نوری، پتروشیمی بوعلی سینا، پتروشیمی بندر امام و پتروشیمی اصفهان از جمله شرکت های تولید کننده این محصولات به حساب می‌آیند. آمارها نشان می‌دهد، این شرکت‌ها در 8 ماهه 1401، بیش از 6 میلیون تن تولید داشته اند. (به دلیل عدم افشای ارقام فروش پتروشیمی اصفهان و بندرعباس، اعداد دقیق نیست.) لازم به ذکر است، پرازایلین به عنوان مهمترین و با ارزش ترین محصول مجتمع‌های آروماتیکی شناخته می‌شود و از این رو، مبنای تعیین جایگاه پتروشیمی‌ها درصنعت شناخته می‌شود.
اما مهم ترین ریسک‌های صنعت پتروشیمی کدام است؟
صنعت پتروشیمی در ایران، به دلیل صادرات محور بودن ، ضمن تأثیرپذیری از شرایط تقاضا در داخل کشور، تاحدود زیادی از اتفاقات و چالش‌های موجود در جهان هم تأثیر می پذیرد. ازاین رو، مواردی چون کوچک شدن اقتصاد جهانی و شروع روند رکودی در بازارهای مصرف کننده، کنترل وضعیت کرونا و تنش‌های سیاسی و تجاری دراقتصادهای بزرگ جهان  می‌تواند بر عملیات اصلی، روند درآمد و سودسازی و همچنین تکمیل طرح های پروژه‌ای این صنعت اثرگذار باشد. ازاین رو،شرکت‌های بزرگ پتروشیمی در ایران همواره ریسک‌های اساسی پیش روی فعالیت های خود را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهند و برای واکنش به این ریسک‌ها برنامه ریزی می‌کنند. 
ازجمله ریسک‌های عمده صنعت پتروشیمی، تأمین به موقع قطعات مورد نیاز و تجهیزات به روز در فرایند تولید وتعمیرات است. این موضوع با توجه به محدودیت‌های بین‌المللی همواره مشکلاتی برای صنعت  ایجاد کرده است. بر این اساس، مدیران شرکت‌ها تصمیم گرفتند بخشی ازمنابع خود را برای داخلی سازی و حمایت از دانش بنیان‌ها هزینه کنند. همچنین تأمین پایدار خوراک به عنوان دیگر ریسک عملیاتی پتروشیمی‌ها شناخته می‌شود که شرکت‌های پتروشیمی با به اجرا درآوردن پروژه‌های متنوع وهمچنین بازنگری در فرایند چرخه تأمین خوراک در زنجیره تولید، سعی کرده‌اند این ریسک را به حداقل خود برسانند و تداوم کسب و کار و تاب آوری صنعت را بهبود بخشند. 
 شرکت‌های پتروشیمی به منظور اطمینان از ثبات نرخ مواد اولیه نسبت به انعقاد قرارداد با تأمین کنندگان ذیربط ازمجموعه‌های وزارت نفت اقدام می‌کنند. با وجود این افزایش هزینه تأمین مواد اولیه ناشی از افزایش نرخ خوراک  می‌تواند باعث افزایش قیمت تمام شده محصول و کاهش سودآوری شرکت‌ها شود.
درآمد و فروش پتروشیمی‌ها
پتروشیمی‌ها در 8 ماهه 1401 بیش از 484 میلیون تن محصول فروخته و از این محل بیش از 309 هزار میلیارد تومان درآمد شناسایی کرده‌اند.
پتروشیمی‌ها توانسته‌اند در 8 ماهه امسال فروش داخلی خود را به میزان 5/12 درصد نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل افزایش دهند. این موضوع باعث شده تا درآمدهای آنها از فروش محل داخلی با افزایش 34 درصدی روبه‌رو شود، در مجموع کل درآمدهای پتروشیمی‌ها در 8 ماهه امسال 8/33درصد رشد کرده است.
ایران به دلیل برخورداری از منابع عظیم نفت و گاز در محدوده جغرافیایی خود، همواره در حوزه تولید محصولات پتروشیمی فعال بوده و در حال حاضر این صنعت به عنوان یکی از اصلی ترین منابع درآمد کشور شناخته می شود.
درایران تولیدات پتروشیمی‌ها در بورس کالا و بعضاً درخارج از بورس و از طریق انعقاد قراردادهای بلندمدت به فروش می‌رسد. همچنین بخش قابل توجهی از محصولات تولید شده در پتروشیمی‌ها به خارج از کشور صادر می‌شود و این موضوع  منابع ارزی قابل توجهی را برای کشور ایجاد می‌کند. قیمت پایه محصولات پتروشیمی‌ها  برای عرضه در بورس کالا نیز با توجه به تغییرات نرخ ارز در سامانه نیما و نرخ جهانی محصولات براساس فرمولی مشخص از طرف دفتر توسعه صنایع پایین دستی اعلام می‌شود.
گفته می شود که اصلی ترین دلیل سودآوری مستمر واحدهای پتروشیمی در ایران، عدم قیمت‌گذاری دستوری روی محصولات این شرکت‌هاست و همواره فروش محصولات پتروشیمی در ایران براساس قیمت‌های جهانی بوده و نوسانات بازارهای کامودیتی می‌تواند بر روند سودسازی این شرکت‌ها اثر بگذارد.
این موضوع دراواخر سال 1400 و اوایل سال 1401 و در نتیجه تشدید تنش‌های کشورهای بزرگ، باعث شد تا پتروشیمی‌ها بتوانند نسبت درآمدی خود را افزایش دهند و محصولات خود را با ارزش بیشتری به بازارهای بین‌المللی  صادر کنند.