تأملی بر آداب تماشای تئاتر و چرایی ضرورت رعایتش

رضا آشفته
منتقد تئاتر

​​​​​​​ضرورت‌های چگونگی تماشای اصولی تئاتر یک آیین و نیازمند تماشاگران خوب است. هرچند این روزها در برخی تالارهای خصوصی و گاه دولتی با تماشاگرانی روبه‌رو می‌شویم که آیین آن را به درستی رعایت نمی‌کنند و با ایجاد سر و صدا مزاحم دیگر تماشاگران و حتی اجرای کار می‌شوند. این در حالی است که از قدیم و چه بسا از دوران یونان باستان، علاقه‌مندان این هنر می‌دانستند که تئاتر در زمان اجرا نیازمند سکوت و تمرکز تماشاگران حاضر است. این اخلاق و مرام همچنان در پیشرفته‌ترین تالارهای رسمی جهان رعایت می‌شود چراکه بدون اینها نظم و فضای ویژه یک اجرا بر هم خواهد خورد و در این وضعیت نه تماشاگران لذت می‌برند و نه گروه اجرایی قادر است که به درستی اجرای خود را به پیش ببرد.
 بنابراین اگر تماشاگران در زمان اجرا باهم صحبت کنند، پاسخ تلفن‌شان را بدهند، آن را خاموش نکرده باشند یا حتی صفحه تلفن همراه‌شان روشن باشد و از آن بدتر اینکه تنقلات صداداری چون چیپس و پفک بخورند، آن وقت است که سکوت صحنه تئاتر شکسته شده و دیگر مخاطبان صدای بازیگران را نمی‌شنوند. مواردی از این دست باعث گسست در اجرا و ارتباط نگرفتن مخاطبان با کار می‌شود، آن هم در شرایطی که اجرای صحنه‌ای باید با هدف ارتباط احساسی و القای حسی و فکری همراه شود، در غیر این صورت دیگر تماشاگران نیز پریشان و عصبی خواهند شد و لذتی از کار نمی‌برند. چه بسا که منظور نمایش را  هم به درستی درک نخواهند کرد و ارتباط‌شان با بازیگران قطع خواهد شد. در کل اجرای تئاتر با تداوم این صداها و برخورد‌های مزاحم از شکل طبیعی بیرون آمده،  به اصطلاح ضد ریتم خواهد شد و سبب شکل‌گیری خاطره تلخی برای تماشاگران و گروه اجرایی خواهد شد.
اینها مسائلی است که باید آموزش داده شود، اینکه تماشاگر خوب، درباره تئاتر و آیین برگزاری‌اش بداند و برای حضور در آن با مقدمه چینی و آمادگی کامل حاضر شود؛ پیش از اجرا خوردن و آشامیدنش را انجام ‌دهد و موبایلش را خاموش کند و از هرگونه تردد یا گپ زدنی در زمان اجرا پرهیز ‌کند تا حتی برای ثانیه‌ای هم که شده به تماشاگران دیگر و خود نمایش آسیبی نزند. تماشاگر خوب به گروه اجرایی و نمایش در حال اجرا احترام می‌گذارد و تا پایان کار در سر جایش می‌نشیند تا سبب بروز اختلالی نشود و همگی بتوانند با لذت یک تئاتر را ببینند و با خرسندی تالار را ترک کنند.
تماشاگران خوب باید بدانند که تازه بعد از پایان اجرا است که می‌توانند درباره نمایش فکر کرده و گپ زدن درباره آن را آغاز کنند، آنان حتی می‌توانند درک و دریافت خود را با یکدیگر درمیان بگذارند، گاهی در کافه‌ای بنشینند و براحتی نمایش مذکور را از منظر خود به نقد و نظر جدی بگذارند تا این گونه به تکمیل فهم خود از یک نمایش بپردازند. بی‌اغراق آیین اصولی تماشای  تئاتر بعد از اتمام اجرا نیز در میان تماشاگران خوب تداوم داد. این دسته از تماشاگران می‌دانند که در زمان اجرا می‌توانند با تمرکز بیشتر به درک بهتری از اجرا دست پیدا کنند تا پس از اجرا پرسش‌ها و تحلیل‌های بهتری را با دیگران به اشتراک بگذارند و مشارکت سودمندتری در گفت‌وگوها داشته باشند. با این تفاسیر اگر شما هم خواهان آن هستید که تماشاگر خوبی باشید و به دیگران و گروه اجرایی احترام بگذارید همانند حضور در هر آیینی، برای تماشای تئاتر هم آداب آن را رعایت کنید. با تمرکز و کمک به برقراری سکوت، لذت بیشتری از یک اجرا ببرید تا این گونه به فهم و درک بیشتری از هنر و حتی جایگاه انسانی خود دست پیدا کنید.