زورآزمایی صنایع دستی مدرن و سنتی

 نیلوفر منصوری
خبرنگار


دنیای امروز، مدرن بودن را می‌پسندد؛ مدرنیته در معماری، دکوراسیون، سوغات و صنایع دستی. به طور کل هنرهای مدرن امروزه طرفداران بسیاری دارد تا جایی که بسیاری از مردم برای دکوراسیون خانه‌های خود ترجیح می‌دهند که به گالری‌های به روز شهر سری بزنند تا به سراغ مغازه‌های سنتی فروش شهرهای صنایع دستی.  همه این افراد هنرهای سنتی را دوست دارند اما تکراری بودن این هنرها آنها را دلزده کرده و به همین جهت به سراغ نوآوری در هنرهای سنتی می‌روند.
ترکیب هنر سنتی با تکنولوژی، دستاوردهای نوینی را بروز می‌دهد. دستاوردهایی که در سبک زندگی امروزی جایگاه خوبی پیدا کرده است. صنایع دستی یکی از مجموعه‌های مهم و ارزشمند هنرهای سنتی است. این هنر به لحاظ اقبال خوبی که در داخل کشور و خارج کشور داشته است، توانسته صادرات و ارزآوری قابل توجهی را کسب کند. با وجود این کشورهایی که در این زمینه صاحبنام هستند برای حفظ بقای بازارهای خود تلاش می‌کنند که تولیدات خود را با نیازها و سلایق مشتریان خود هماهنگ کنند. 
هرچند اعتقاد برخی از کارشناسان و فعالان حوزه صنایع دستی بر این است که اصالت هنر سنتی با مدرنیته از بین می‌رود، اما گروهی دیگر بر این باور هستند که در دنیای کنونی باید مطابق با سلایق متقاضیان پیش رفت و محصولات سنتی با خلاقیت امروزی را تولید و عرضه کرد. 
صنایع دستی با سبک امروزی
پژوهشگر صنایع دستی و مدرس دانشگاه معتقد است که در دنیای امروز تمامی محصولات مصرفی تحت تأثیر تغییر سبک زندگی تغییر می‌کند. وقتی نسبت به گذشته فضای خانه‌ها کوچک شده و بدیهی است که عادات و شیوه زندگی نیز تغییر کند؛ از این روی، باید محصولاتی تولید شود که همسو با این شیوه باشد. این شیوه در کل دنیا صادق است.
حجت‌الله مرادخانی با بیان اینکه این موضوع درخصوص عرصه صنایع دستی هم ضروری است، به «ایران» می‌گوید: البته مدرن کردن هرگز به معنای نفی شیوه‌های سنتی تولید و نفی المان‌ها و مؤلفه‌های فرهنگی ایرانی نیست بلکه با همان شیوه و تکنیک‌ها محصولی تولید کنیم که از نظر ابعاد و فرم ظاهری با زیست انسان امروز متناسب باشد.
آنطور که این فعال صنایع دستی می‌گوید: برای بازارهای داخلی و بین‌المللی هم همین موضوع مصداق دارد. بنابراین باید در این حوزه تغییر نگرش داشته باشیم.
مرادخانی این تغییر نگرش و نگاه را در وجه مثبت بررسی می‌کند و می‌افزاید: نگاه واقع بینانه و قاعده‌مند توسط متولیان وجود نداشته است و همیشه با موضع‌گیری عامرانه و دستوری مواجه بوده‌ایم که بالطبع با این شیوه مدیریت تغییری در نگرش‌ها صورت نمی‌گرفته است.
نسل جدید از نظر او، دارای اطلاعات زیاد با سبک و سیاق زندگی امروزی هستند. برهمین اساس هم می‌گوید: هنرمندان صنایع دستی در این زمینه هم با تلفیق متریال‌های مدرن توانایی تولید محصولات زیبایی را دارند که خواهان زیادی می‌تواند داشته باشد.
به گفته این پژوهشگر صنایع دستی، این موضوع فقط به تولید کالای صنایع دستی محدود نمی‌شود بلکه شیوه و روش فروش و بازاریابی نیز باید در همان راستا و به سبک امروزی پیش رود. بسترهای جدید فروش در فضای مجازی و رویکرد صادراتی یکی از دغدغه‌های این حوزه است به همین جهت از این فضا نباید غافل ماند.
بازاریابی؛ راهبرد نجات صنایع‌دستی
هرچند برخی می‌گویند که با تغییر سبک زندگی در عصر مدرن، صنایع دستی و مصنوعات دست‌ساز، کارایی گذشته را ندارند و حتی بخشی از آنها در حال فراموشی هستند، اما راهبردهای بازاریابی در کنار المان‌های دیگر می‌تواند راهگشا باشد. این راهبردها نه تنها ضامن درآمد تولیدکنندگان صنایع دستی است بلکه می‌تواند هنرهای سنتی و صنایع دستی آنان را به لحاظ حرفه‌ای در امنیت قرار دهد.
این کارشناس صنایع دستی می‌گوید: تعریف کاربری جدید برای صنایع دستی که در حال فراموشی هستند می‌تواند از نابودی آنها جلوگیری کند. به همین جهت راهبردهای بازاریابی و برنامه‌ریزی اصولی در این زمینه از اهمیت و ضرورت بسیار برخوردار است. به عبارتی بازاریابی نوین و مدرنیته راه نجاتی برای صنایع دستی و هنرهای سنتی است. اعتقاد این کارشناس بر این است اگر بازاریابی نوین به‌صورت واقع‌بینانه باشد نه تنها اثر بازدارنده ندارد، بلکه با معرفی، تبلیغ و ترویج صنایع دستی به‌صورت بازاریابی نوین در تولیدات صنایع دستی با حفظ اصالت‌های هنر ایرانی هم در داخل و هم در خارج از کشور، بازارهای خوبی را از آن خود می‌کنند.
او در خصوص موانع و مشکلات موجود در این زمینه می‌گوید: مشکلات و موانع در این حوزه کم نیست. اما باید برای گذر از این موانع نیز استراتژی داشت و با فرهنگسازی بتوان از آنها عبور کرد. این استاد دانشگاه در خصوص صادرات صنایع دستی مدرن نیز می‌گوید: صنایع دستی مدرن همانند صنایع دستی سنتی متقاضیان خود را دارد و بدون شک در خارج از کشور نیز این رویه حفظ و چه بسا که صعود می‌کند. بنابراین در عرصه جهانی می‌توانیم صنایع دستی اصیل ایرانی با متریال امروزی را معرفی کنیم.
به گفته مرادخانی هرچند این اتفاق کمابیش بین هنرمندان صنایع دستی رخ می دهد و آثار آنها به کشورهای اروپایی و خاورمیانه و شرق صادر می‌شود، اما می‌توان در این زمینه برنامه‌ریزی منسجم‌تری نیز داشت. او درخصوص اینکه آیا با نوین‌سازی صنایع دستی هویت ایرانی همچنان حفظ می‌شود، می‌گوید: باید ابتدا به این سؤال پاسخ دهیم که آیا هویت قبلی مشکلی دارد؟ وقتی صنایع دستی مخاطب خودش را داشته باشد، بالطبع باید مؤلفه‌های جدید را به آن اضافه کنیم.
به گفته این پژوهشگر شاید یکی از دغدغه‌های امروزی ما، حفاظت از محیط زیست باشد. می‌توانیم با استفاده از المان‌های طبیعت بر بدنه صنایع دستی آنها را تولید کنیم. برجسته کردن برخی مفاهیم، وجهی از جهان‌بینی انسان امروزی است. با این روش علاوه بر اینکه هنر صنایع دستی را حفظ کرده‌ایم، در زمینه محیط زیست هم با ارائه المان‌ها و هشدارها به آن ارج نهاده‌ایم.