بچه‌‌‌ها روی ابرها

زهرا بزرگ‌زاده
نویسنده 

​​​​​​​حالا که بحث کتاب‌های فانتزی داغ است بهتر است در این نوشتار هم سعی کنیم به کتاب‌های تخیلی برای کودکان بپردازیم.
برای معرفی کتاب خیالی برای کودکان و یا خواندن کتاب و پخش کردن انیمیشن‌های خیالپردازانه برای آنها همواره این نگرانی وجود دارد که مبادا کودکمان آنچه در کتاب یا انیمیشن  را می‌بیند  باور کند و آن را به عنوان شخصیتی واقعی، وارد دنیایش کند و خطرناک‌تر آنکه آن موجود خیالی، ترسناک شود و خواب آرام را از شب‌های کودکمان بگیرد. در نتیجه بهتر است در ابتدا به سؤالی اساسی پاسخ دهیم: کودکان در چه سنی مرز واقعیت و خیال را تشخیص می‌دهند؟ 
پژوهش‌های روانشناسی نشان می‌دهد مغز کودکان از سن ۳ تا ۵ سالگی شروع به تشخیص واقعیت از خیال می‌کند. طبیعتاً آنها ابتدا خیالی بودن آن چیزهایی را تشخیص می‌دهند که فاصله زیادی با واقعیت دارند و این قوا بتدریج تا پنج سالگی بهبود می‌یابد ودر نهایت در این سن، در جان‌بخشی‌ به اشیاء هم شک می‌کنند و می‌توانند بفهمند که حیوانات حرف نمی‌زنند و خرس‌ها هم که پیش از این مهربان به نظر می‌رسیدند و غذایشان عسل بود، ممکن است آدم‌ها را هم بخورند.
اکنون باید به این سؤال نیز پاسخ دهیم که با توجه به قدرت تشخیص واقعیت از خیال در کودکان از چه سنی می‌توان برای آنها کتاب تخیلی خواند؟
می‌دانیم که شخصیت اکثر کتاب‌های کودکان، حیوانات یا اشیاء هستند، علت این امر آن است که کودک در حین شنیدن داستانی باید بتواند بگوید: بله! این من هستم! درست مثل من! و حیوانات چون جنسیت، رنگ پوست، نژاد و دیگر تفاوت‌‌ها را ندارند، در داستان، شباهت بیشتری با کودک دارند و در نتیجه او راحت‌‌‌تر می‌‌‌تواند آنها را بپذیرد. از این رو نمی‌‌‌توان کتاب‌‌هایی را که شخصیت حیوانی یا شیء‌‌ای دارند، تخیلی دانست. هرچند که کودک پنج ساله کم‌کم ممکن است مچ این داستان‌ها را بگیرد و مثلاً وسط داستان بگوید: اما لاک‌‌پشت‌‌ها که مدرسه نمی‌‌روند!
حال پس از مشخص کردن این مسأله، در پاسخ باید گفت بهتر است کتاب‌‌های تخیلی بعد از سنین چهار سال برای کودکان خوانده شود تا داستان‌های خیالی و شدیداً غیرواقعی، ذهن کودک را برای مدت طولانی درگیر نکند، برایش ترسناک نباشد و بتوان با او در مورد مفاهیم ضمنی داستان صحبت کرد. اگر داستانی که عمیقاً خیالی باشد برای کودکان زیر سه سال خوانده شود ممکن است آن قدر در مورد ظواهر داستان سؤال بپرسند که به مقصود اصلی آن نرسند! (هشدار! داستان تخیلی با داستان‌های انتزاعی یا ماورایی وضع مشابهی ندارند و یکسان نیستند!)