بی‌نشانی کودکان کار در خیابان‌های ناتمام اصفهان

حمیرا حیدریان
خبرنگار

​​​​​​​

کار این کودکان تعطیلی ندارد؛همه روز، در گرما و سرما در خیابان‌ها، به کارهایی اشتغال دارند که در گزارش‌ها و آمارهای رسمی «کار» محسوب نمی‌شود. نام آنها در بی‌نشانی فهرست مبتلایان آسیب‌های اجتماعی گم شده است. از جمع کردن ضایعات در جدول خیابان‌ها و سطل‌های آشغال تا گلفروشی و پاک کردن شیشه اتومبیل‌های متوقف در پشت چراغ‌های قرمز. یکی از مهم‌ترین متولیان دولتی ساماندهی کودکان کار اصفهان، سازمان بهزیستی است. همچنین از میان 20 هزار سازمان مردم نهاد در سراسر کشور، 4 هزار و 300 سازمان در استان اصفهان قرار دارد. تعدادی از آنها با هدف توانمندی و توسعه مهارت‌های کودکان و نوجوانان وارد عرصه شده‌اند. با این همه بزرگی این آمار به معنی زیاد بودن مراجع حقوقی رسیدگی به وضعیت این کودکان نیست. وقتی با برخی از مسئولان درگیر با این موضوع صحبت می‌کنیم معلوم می‌شود با وجود ثبت شدن هزاران سازمان مردم نهاد در اصفهان برای رسیدگی به آسیب‌های اجتماعی بسیاری از این سازمان‌ها تعطیل و غیرفعالند یا فعالیت مؤثری در این موضوع ندارند. سازمان بهزیستی هم می‌گوید ساماندهی این کودکان نباید محدود و منتهی به این نهاد دولتی باشد.
ساماندهی کودکان کاراصفهان وظیفه 11 دستگاه اجرایی
مدیرکل بهزیستی استان اصفهان در گفت‌و‌گو با «ایران» گفت: سازمان بهزیستی مسئولیت اصلی رسیدگی به کودکان کار و خیابان را عهده‌دار است، اما ۱۱ دستگاه دیگر هم وظیفه همکاری در جهت ساماندهی کودکان کار و خیابان را برعهده دارند. در این راستا به‌صورت مستمر هر ماه یا دو ماه یک‌بار برای هماهنگی بین دستگاه‌ها جلساتی برگزار می‌شود که هرکدام از دستگاه‌ها ازجمله بهزیستی، شهرداری، فنی‌‌‌ وحرفه‌ای، دانشگاه‌های علوم پزشکی، آموزش‌ و پرورش و بیمه‌ها گزارشی از فعالیت‌های خودشان ارائه می‌دهند.
 ولی‌اله نصر با اعلام اینکه شهرداری متولی فراهم کردن و تجهیز مکانی برای ساماندهی کودکان کار است، افزود: شهرداری باید مکان مجزایی ویژه دختران و پسران در اختیار سازمان بهزیستی بگذارد، اما متأسفانه در دوره‌های قبلی شهرداری این اتفاق نیفتاده است. در جلساتی که برگزار شد شهردار اصفهان قبول کرد با عقد قراردادی با بهزیستی، مکانی را که مربوط به خود بهزیستی است اجاره کند و این مکان را در اختیار یک سازمان مردم‌نهاد قرار دهد تا کار کودکان کار و خیابان را ساماندهی کند؛ برای اینکه فعالیت‌های ساماندهی کودکان کار تعطیل نماند، همکاران ما از سال‌های گذشته به‌صورت خودجوش مکانی را برای ساماندهی کودکان کار و خیابان در اورژانس اجتماعی پیش‌بینی کرده‌اند که هم‌اکنون در حال انجام فعالیت است. امیدواریم با مکانی که شهرداری به این فضا اضافه می‌کند، این کار پرقدرت‌تر از گذشته انجام شود. وی با اشاره به اینکه بیشتر دستگاه‌ها در حوزه کودکان کار مسئولیت‌پذیر نیستند، خاطرنشان کرد: از زمانی که مسئولیت اداره کل بهزیستی اصفهان را به عهده گرفتم تاکنون برخی از دستگاه‌ها وظایف خودشان را انجام نداده‌اند. در این راستا تلاش کردیم با همکاری معاون دادستان، بیشتر دستگاه‌ها پای کار بیایند، به‌عنوان نمونه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان پزشک معرفی کرده و همان‌طور که گفته شد شهرداری هم قرار است فضایی  تجهیز کند و تا یک ماه آینده در اختیار بهزیستی قرار دهد. در جلساتی که داریم فعالیت همه دستگاه‌ها را رصد و پیگیری می‌کنیم به رسالت خودشان در این حوزه عمل کنند.
نصر با بیان اینکه آمار دقیقی از کودکان کار و خیابان در دست نداریم اظهار داشت: البته که این آمار به‌صورت دقیق در هیچ کجای کشور وجود ندارد، اما به‌صورت تقریبی و تخمینی که زده می‌شود، در شهر اصفهان ۱۲۰۰ کودک کار وجود دارد. طبق بررسی‌ها بالای ۸۰ درصد از این کودکان اتباع خارجی هستند، البته اداره کل اتباع و امور مهاجرین خارجی، مهاجر بودن ۸۰ درصد از کودکان کار اصفهان را نمی‌پذیرد، اما بررسی‌های ما این موضوع را نشان می‌دهد.
مدیرکل بهزیستی استان اصفهان با بیان اینکه بیشتر کودکانی که با فقر اقتصادی درگیر هستند به کار در خیابان‌ها رو می‌آورند، بیان کرد: طبق بررسی‌ها اغلب خانواده‌هایی که حاشیه‌نشین هستند و درآمد مستمری ندارند کودکان خود را برای کار در خیابان‌ها می‌فرستند. کودکان کار در همه رده‌های سنی وجود دارند، اما بیشتر در سنین دبستان تا راهنمایی به سمت کار در خیابان‌ها می‌آیند. همچنین بیشتر کودکان کار ترک تحصیل کرده‌اند، اما کودکان کاری هم داریم که در حین کار تحصیل می‌کنند. وی در مورد حمایت‌هایی که سازمان بهزیستی از کودکان کار انجام می‌دهد، تصریح کرد: حمایت‌های ما در راستای کاهش آسیب در ابعاد مختلف انجام می‌شود. در تلاش هستیم فعالیت‌های خودمان را به‌گونه‌ای انجام دهیم که تنها ویژه کودکان نباشد و خانواده‌ها هم از این خدمات بهره بگیرند  و توانمند شوند. سعی کردیم با تحت پوشش قرار دادن خانواده‌ها، عقب‌ماندگی‌های تحصیلی، وام‌های اشتغال و حرفه‌آموزی را به‌صورت رایگان در دستور کار قرار دهیم تا بتوانیم از آنها در حد امکان حمایت کنیم. متأسفانه مطالعات نشان می‌دهد برخی از خانواده‌هایی که در قسمت مرکز شهر مستأجر بودند به‌واسطه گرانی رهن و اجاره به‌اجبار به حاشیه‌نشینی روی آوردند و بعد از آن برای کسب درآمد، کودکانشان را بر سر چهارراه‌ها فرستادند تا کسب درآمد کنند.
آموزش؛ مهم‌ترین نیاز کودکان کار
مدیرعامل یکی از مؤسسات مردم نهاد باسابقه اصفهان در گفت‌و‌گو با «ایران» با بیان اینکه سعی این تشکل مردم نهاد و تشکل‌هایی از این دست، این است که به بهانه برگزاری مناسبت‌های مختلف این کودکان را شناسایی کنیم و پیگیر مطالبات و نیازهای آنها باشیم گفت: این مؤسسه 300 کودک کار را تحت پوشش خود دارد که در تمام این سال‌ها تلاش شده است  با آموزش، هریک از این کودکان را در مسیر درست زندگی هدایت کنیم.وی با اشاره به اینکه تا کنون 800 کودک کار را به‌صورت میدانی در پارک‌ها، خیابان‌ها و چهارراه‌ها شناسایی کردیم و بر حسب وضعیت خانوادگی آنها از نظر اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی و زیستی برای آنها اولویت‌بندی و کودکان نان‌آور را حمایت ویژه می‌کنیم ،افزود: بیشتر این کودکان نان‌آور خانواده هستند و پدر آنها توانایی کسب درآمد ندارد، یا معلول است، یا فوت شده ، یا از کار افتاده است. این بچه‌ها از سن ۴ تا ۱۵ سال هستند.در مؤسسه در حوزه‌های آموزشی، سلامت روان، فرهنگی و تفریحی، درمان، کارآفرینی و اشتغال و خدمات زیستی به این کودکان و خانواده‌های آنها ارائه می‌شود. نیروهای ما پس از شناسایی کودکانی که مشغول به دست‌فروشی و یا جمع‌آوری بازیافتی هستند آنان را پس از مشاوره و انجام چندین تست هوش و استعدادیابی به اشتغال به تحصیل، کار، ورزش و هنر‌های مورد علاقه تشویق کرده و سوق می‌دهیم تا ادامه روند زندگی آنان با هدف و اصلاح مسیر پیش رود. وی افزود: از ابتدای سال‌ جاری، تاکنون 100 نفر از آنان استعدادیابی شده و مورد مشاوره بالینی قرار گرفته‌اند و 80 درصد آنان جذب تحصیل شده‌اند که بخش عمده‌ای از این کودکان در حاشیه شهر اصفهان ساکن هستند و با همکاری استانداری و آموزش و پرورش دوره تحصیل آن به‌صورت رایگان خواهد بود. همچنین تاکنون 15 نفر در تیم فوتبال و تعدادی  در رشته‌های مورد علاقه خود در هنر جذب شده‌اند. تعدادی نیز با توجه به رشته مورد علاقه خود در کار، جذب مهارت آموزی که با همکاری اداره فنی و حرفه‌ای صورت گرفته است، شده‌اند که بدین ترتیب با ایجاد شرایط زیرساخت برای جذب بازار کار زمینه اشتغالزایی این کودکان مهیا شده است. آمار دقیقی از کودکان کار در دست نیست اما به طور تقریبی نزدیک به 2 هزار کودک در اصفهان مشغول دستفروشی و جمع‌آوری زباله‌های بازیافتی هستند. وی بر ضرورت حمایت مسئولان امر از تشکل‌های مردم نهاد فعال در حوزه آسیب‌های اجتماعی تأکید کرد: با وجود آنکه صدها سازمان غیر دولتی و سمن در حوزه آسیب های اجتماعی دارای مجوز فعالیت هستند اما در عمل مشاهده می کنیم که تعداد کمی از این تشکل‌ها فعالیت می کنند. بنابراین آمار بالای تشکل های ثبت شده به معنای حمایت همه جانبه از این کودکان نیست.