مختصات جدید سیاستورزی در ایران
گذر از تقابل به تعامل
گروه سیاسی/ «باید با حفظ اتحاد خود از شرایط بد کنونی عبور کنیم.» این جمله بخشی از سخنان یحیی آل اسحاق فعال سیاسی و اقتصادی اصولگرا است که وقتی در کنار برخی اظهار نظرهای دیگر گذاشته شود، شاید به این نکته رهنمون شود که اقتضای وضعیت این روزهای کشور مختصات جدیدی از سیاستورزی است. مختصاتی که حتماً تفاوتهایی با گذشته خواهد داشت و در رأس آنها اولویتبندی مسائل مهم و بالطبع ترجیح منافع ملی به منافع جناحی و گروهی است. آل اسحاق در بخشی از گفتوگوی خود با خبرآنلاین در پاسخ به این پرسش که چگونه میتوان در دوران کرونا از بروز برخی از اعتراضات ناگوار که ریشه اقتصادی نیز دارند جلوگیری کرد، گفته است: «متأسفانه اقتصاد ایران سیاستزده است. به نظر من در شرایطی که دولت در سال پایانی فعالیت خود قرار گرفته و جنگ اقتصادی نیز همچنان ادامه دارد، مسئولان حاکمیتی باید تلاش کنند که مسائل اقتصادی را به طور کل از مسائل سیاسی جدا کنند. در شرایطی که کشور با یک شبه بحران مواجه شده، باید از تمامی ظرفیت سرمایه اجتماعی موجود استفاده کنیم. بحثها و اختلافات «سیاسی» و «حزبی» در شرایط کنونی دیگر به صلاح نیست، زیرا همه در قبال تهدیدات داخلی و خارجی مسئول هستیم و باید با حفظ اتحاد خود از شرایط بد کنونی عبور کنیم.»
این قبیل مواضع در روزها و هفتههای گذشته از زبان برخی چهرههای باتجربهتر سیاسی و اقتصادی شنیده شده و ناظر بر واقعیات حاکم بر جامعه، منطقه و نظام بینالملل است. واقعیاتی که خوشایند مجموعههای سیاسی فعال در ایران باشد یا نباشد نمیتوان چشم بر آنها فروبست. نه حامیان و طرفداران دولت و نه منتقدان و مخالفان داخلی دولت نمیتوانند بی توجه به آنها، همان شیوههای سیاست ورزی و رقابتهای داخلی گذشته را بدون تدبیر درباره تبعات احتمالی آن استمرار بخشند.
فشارهای حداکثری امریکا که روزی اهداف اقتصادی در ایران را دنبال میکرد، حالا دیگر همه حد و مرزها و حوزههای قابل پیشبینی را درنوردیده و در نمونه آخر به حرکات ایذایی و تحریک آمیز درخصوص هواپیمای مسافربری تهران- بیروت رسیده است. بماند که پیش از این در اقدامی تروریستی فرمانده سپاه قدس ایران را در عراق به شهادت رساند. در کنار تحریمها، حالا شیوع ویروس کرونا هم نه تنها در ایران که در کل جهان خود را به عنوان یک واقعیت تحمیل کرده است. واقعیتی که تبعات آن به حوزه سلامت و جان مردم محدود نمانده و اقتصاد جهان را دستخوش تغییراتی منفی کرده است. این عوامل بیرونی تنگناهای قابل اعتنایی را برای مدیریت سیاسی و زندگی و معیشت مردم ایجاد کرده است. حال در این میانه اگر همچون برخی طیفهای تندرو که در ادامه رقابتهای سیاسی و انتخاباتی به سیاق گذشته، همه گرفتاریها را محصول عملکرد دولت ارزیابی میکنند، دولت را تنها عامل وضع موجود بدانیم، قاعدتاً برای گرهگشاییها و حل مشکلات هم تنها باید به سیاستها و برنامهریزیهای آن چشم داشت. اما هر عقل منصفی اذعان خواهد کرد همان گونه که عملکرد دولت تنها مسبب مشکلات حادث شده نیست، به تنهایی هم نمیتواند از پس رفع آنها برآید. بر همین اساس سخن از مختصات جدید سیاست ورزی پیش کشیده میشود که نگاهش نه صرفاً به گذشته و به تعبیر مسعود پزشکیان در گفتوگو با «ایران» مقصریابی که راه حلیابی است. در این شرایط به همان اندازه که بر تنور اختلافات و بی ثباتسازیها دمیده شود، جبهه مقاومت داخلی در برابر زیاده خواهیهای امریکا و البته امیدواریهای مردم به کارآمدی نظام در برابر بحرانها، تضعیف خواهد شد. اینجا دیگر یک نهاد، حزب یا فعال سیاسی یا یک رسانه حتماً باید توجه داشته باشد که مواضعش تنها آثار سیاسی معطوف به رقابتهای سیاسی مرسوم – مثل سابق- را نخواهد داشت. دغدغهای اگر هست باید در چارچوب اولویتبندیها باشد. بر هم زدن ثبات و آرامش جامعه شاید منافع کوتاه مدت سیاسی برای یک مجموعه سیاسی معطوف به انتخابات داشته باشد اما در میان مدت و بلندمدت مانعتراشی در مسیر گرهگشاییهای کشور خواهد بود. به نظر میرسد ناظر بر همین شرایط و مختصات جدید است که حالا برخی از چهرههای اصولگرا هم این ظرافتها و دور اندیشیها را پذیرفته و درک کردهاند. چنان که محمدرضا باهنر با اشاره به پیچیدگیهای مشکلات کشور تذکر میدهد که «نمایندههای مجلس یک طرح روشن و مشخصی برای برون رفت از این وضعیت ندارند و فکر میکنند مهمترین وظیفهشان دعوا کردن با دولت است. من ممکن است خیلی نقدها به دولت بکنم اما اصلاً این قوای سه گانه نباید فکر کنند که میتوانند در تقابل با همدیگر مشکلات مملکت را حل کنند، اینها باید همگرا، همراه و همفکر باشند و یکدیگر را اصلاح کنند تا بتوانند بعضی از مشکلات را حل کنند.»
او چندی پیش به خبرآنلاین گفته بود: «مشکلات مملکت زیاد است و کسی نمیتواند آن را نفی کند، از بیکاری و گرانی وتورم گرفته تا کرونا و...؛ تصور بعضی از نمایندهها این است که دولت کم کار است و باید دولت را اصلاح کرد، بعضیها میگفتند از رئیس جمهوری سؤال کنیم، بعضیها میگفتند که سؤال فایده ندارد و ما باید عدم کفایت سیاسی رئیس جمهور را مطرح کنیم، اینها یکسری توهمات است، یعنی الان در فاصله یک سال و نیم پایان دولت، گرفتن عدم کفایت سیاسی رئیس جمهور نه ممکن است و نه مصلحت.»
همین دیدگاه را پیشتر حسن غفوریفرد، عضو جبهه پیروان خط امام و رهبری هم در گفتوگو با جماران این گونه روایت کرده بود: «شرایط کشور بهگونهای است که فارغ از اینکه در رأس دولت یا درون آن چه کسانی حضور دارند، باید نهایت کمک را به دولت و مسئولان داشت. بنا بر اندیشه و تأسی از حضرت امام که همیشه از دولتها حمایت میکردند و همینطور مقام معظم رهبری که بارها گفتهاند از دولتها حمایت میکنند، اصولگرایان نیز همینگونه عمل خواهند کرد. مملکت مشکلات فراوانی دارد؛ متأسفانه فروش نفت ایران تقریباً به صفر رسیده و مسائلی نظیر کرونا، نقدینگی، رکود و همچنین مشکلات دیگر دامن کشور را گرفته است. بنابراین، سیاست اصولگرایان اینگونه خواهد بود که از دولت حمایت کنند. این شعارها که «دولت باید سقوط کند»، نه مورد تأیید رهبری است و نه مورد تأیید اصولگرایان؛ ولی اصولگرایان این حق را دارند که انتقادهای خود را مطرح کنند و انتقادها نباید بهگونهای باشد که مورد سوءاستفاده دیگران قرار گیرد.»
به نظر میرسد بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار مجازی با نمایندگان مجلس یازدهم را نیز باید در همین چارچوب ارزیابی کرد که از منظر ایشان تعامل و همکاری بین نهادهای مختلف گرهگشاست و نه تقابل و تنشآفرینی؛ «از برخوردهای احساسی و غیرمنطقی پرهیز شود و بیان دیدگاه و نظر مخالف متین، خردمندانه، قوی و قابل توجیه باشد.مردم از مجلس و دو قوه دیگر انتظار بیان حق و پیگیری آن رادارند و بشدت با مجادله و گریبانگیری و تشنج میان قوا مخالف هستند و همه بدانند فضای منازعه در رئوس دستگاهها برای افکار عمومی زیان بخش و ناراحت کننده است.»
رهبر معظم انقلاب اتحاد و انسجام داخلی و یک صدایی در برابر جبهه گسترده دشمن را تکلیف همه مسئولان و قوا برشمردند و افزودند: «امروز جبهه دشمن که خبیثترین و قبیحترین آن امریکا است، تمام توان سیاسی، اقتصادی و تبلیغاتی خود را برای به زانو درآوردن ملت قوی ایران به کار گرفته است و در چنین شرایطی حتی با وجود اختلاف سلیقه و نظر در داخل، در مقابل دشمن یاوهگو باید دست به دست هم بدهیم و یک سخن گفته شود.»
با این وصف به نظر میرسد اگر چه برخی جریانهای سیاسی تلاش دارند رقابتهای سیاسی را بدون توجه به واقعیات کشور همچنان در مسیر گذشته دنبال کنند و لذا ابایی از دمیدن بر طبل تنشها و اختلافات و تهمتها و تخریبها ندارند، اما همزمان طنین واقع بینیها و عبور از منافع جناحی به نفع مسائل ملی و در حقیقت درک سیاست ورزی در مختصات جدید هم رساتر و جدیتر میشود.
بازگشت به برجام و عبور از گزینه تغییر رژیم
نقشه راه دموکراتهای امریکا
خبر اول اینکه، پیشنویس برنامه پیشنهادی حزب دموکرات امریکا در صورت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ منتشر شده که بخشی از آن شامل بازگشت به توافق هستهای با ایران است. بهگزارش تابناک به نقل از بیبیسی، در این برنامه پیشنهادی همچنین با تأکید بر «پایان مسئولانه جنگهای همیشگی» از ضرورت کاهش مداخله نظامی در افغانستان و یافتن «راه حل سیاسی پایدار و فراگیر» گفته شده است. در بخش مربوط به ایران این سند 80 صفحهای، دموکراتها میگویند از مسیر دولت ترامپ برای «جنگ با ایران» برمیگردند و به دیپلماسی هستهای، کاهش تنش و گفتوگوی منطقهای اولویت میدهند. همچنین «دموکراتها معتقدند که ایالات متحده نباید تغییر رژیم را به دیگر کشورها تحمیل کند و در ارتباط با ایران هم تغییر رژیم را بهعنوان یکی از اهداف سیاست امریکا رد میکنند.» آنها با ستایش توافق هستهای گفتهاند که برجام «بنا بود آغاز دیپلماسی ما با ایران باشد، نه پایان آن» و بر این مبنا خواهان مذاکرات جامع برای تمدید محدودیتهای برنامه هستهای ایران شدهاند. برنامه دموکراتها همچنین بهدنبال مذاکراتی برای حل به گفته آنها «اقدامات تهدیدآمیز» ایران است، اقداماتی نظیر «سرکوب داخلی»، «تجاوزهای خارجی» و برنامه موشکی.
رایزنی ترامپ و پوتین درباره برنامه هستهای ایران
خبر دیگر اینکه، کاخ کرملین در بیانیهای اعلام کرد که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا با ولادیمیر پوتین همتای روس خود تلفنی گفتوگو کرد. در این بیانیه آمده است: طرفین در این گفتوگوی تلفنی درباره برنامه هستهای ایران گفتوگو و بر ضرورت تلاشهای جمعی برای حفظ ثبات منطقه و نظام منع اشاعه هستهای تأکید کردند. بنا بر اعلام کرملین، توسعه روابط دوجانبه از دیگر موضوعات مورد بررسی در این دیدار بود. بهگزارش خبرآنلاین، میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در سازمانهای بینالمللی در توئیتی به همین موضوع اشاره کرد و نوشت: «یک خبر بسیار دلگرم کننده، که هر روز اتفاق نمیافتد. سران روسیه و امریکا به تبادل دیدگاهها درباره موضوعات مرتبط با ایران پرداختند. هر دو طرف بر ضرورت تلاشهای جمعی برای حفظ ثبات در منطقه و همچنین رژیم جهانی عدم اشاعه هستهای تأکید کردند.»
تکذیب بازداشت یکی از فرماندهان ارتش
دست آخر اینکه، در یکی دو روز گذشته شایعهای مبنی بر بازداشت یکی از فرماندهان ارشد ارتش در فضای مجازی دست به دست میشد که البته تکذیب شد. مهدی کشت دار مدیر عامل خبرگزاری میزان وابسته به قوه قضائیه، در توئیتی ادعای بازداشت یکی از فرماندهان ارتش را تکذیب کرد. او نوشت: «دروغ بازداشت امیر سیاری را از کجا آوردید؟ فرمانده خوشنام ارتش نه احضار شده نه بازداشت، ادعای مطرح شده از اساس کذب است، دروغ نگویید.»
بعد از بازخوانی موفق اطلاعات در فرانسه
جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی در اختیار ایران قرار گرفت
دفتر بررسی و تحلیل ایمنی هواپیمایی کشوری فرانسه از اتمام فرآیند بازخوانی جعبه سیاه پرواز 752 اوکراین خبر داد. همزمان نیز حساب توئیتری سفارت ایران در فرانسه این خبر را تأیید کرد. در اظهار نظر دیگری نیز معاون وزیر امور خارجه اوکراین رمزگشایی اطلاعات این جعبه سیاه را موفقیتآمیز توصیف کرد. گزارش شده که در روند استخراج و بررسی دادهها و اطلاعات جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی که از روز دوشنبه در پاریس آغاز شده بود، علاوه بر نمایندگان ایران، اوکراین و فرانسه، نمایندگان شرکت بوئینگ و همین طور دفتر ملی امنیت پرواز امریکا نیز حاضر بودهاند.
بهرام قاسمی، سفیر ایران در فرانسه روز پنجشنبه با انتشار توئیتی در این باره نوشت: جعبههای سیاه پس از خوانش در اختیار طرف ایرانی قرار دارد و طبق استانداردهای بینالمللی و تخصصی متعارف، متعاقباً اقدامات لازم بعدی صورت خواهد پذیرفت.
همچنین «یون انین» معاون وزیر امور خارجه اوکراین، گفت: «تمام اطلاعات دو جعبه سیاه بازیابی و رمزگشایی شده است. رمزگشایی علیرغم آسیبهای بیرونی وارد شده به جعبههای سیاه موفقیتآمیز بود. تحقیقات فنی بلافاصله پس از سقوط شروع شد و رمزگشایی یکی از مراحل آن است.»
در همین حال دیروز نیز رئیس هیأت اعزامی ایران به پاریس برای بازخوانی جعبههای سیاه هواپیمای سانحه دیده اوکراینی با صدور بیانیهای تأکید کرد: «گروه بررسی سانحه تأیید میکند که اقدامات BEA در تطابق کامل با استانداردهای ایکائو و ترتیبات تفاهم شده بین مسئول بررسی سانحه و مدیر BEA بوده و شفافیت و همکاری کامل بوده است.» به گزارش بخش رسانهای سفارت ایران در فرانسه، «آرش خدایی» که در رأس هیأتی از سازمان هواپیمایی کشوری و تنی چند از مشاوران و متخصصان ایرانی به منظور بازخوانی جعبههای سیاه هواپیمای سانحه دیده اوکراینی به پاریس سفر کرده بود، در پایان سفر و اتمام همکاری مشترک با مرکز BEA فرانسه، در بیانیهای تصریح کرد: «در این فرآیند، علاوه بر گروه ایرانی، نمایندگانی از NTSB و شرکت بوئینگ به عنوان کشور طراح و سازنده هواپیما، اوکراین به عنوان کشور محل ثبت و بهرهبرداری هواپیما و فرانسه به عنوان کشور ارائهدهنده امکانات فنی شرکت کردند.»
این بیانیه میافزاید: «همچنین نمایندگانی از کشورهای سوئد، انگلستان و کانادا به همراه نمایندهای از سازمان بینالمللی هوانوردی (ایکائو) جهت مشاهده فرآیند بازخوانی در این مأموریت حضور داشتند.» خدایی افزوده است: «نتایج به دست آمده از بازخوانی جعبههای سیاه برای صحهگذاری و تکمیل اطلاعات موجود و ارائه توصیههای ایمنی لازم برای پیشگیری از رخدادهای مشابه استفاده خواهد شد.» رئیس هیأت ایرانی یادآور شده است: «گروه بررسی سانحه تأیید میکند که اقدامات BEA در تطابق کامل با استانداردهای ایکائو و ترتیبات تفاهم شده بین مسئول بررسی سانحه و مدیر BEA بوده و شفافیت و همکاری کامل و سطح بالای تخصص و حرفهایگری در BEA ستودنی است.» خدایی خاطرنشان کرد: «حضور NTSB و بوئینگ در این فرآیند سازنده و مؤثر بوده و علاوه بر ارائه مشورتهای فنی راهگشا، نماینده NTSB اطلاعات لازم برای تحلیل دادهها را در اختیار مسئول بررسی سانحه قرار داده است.» در پایان این بیانیه آمده است: «گروه بررسی سانحه از سفیر محترم جمهوری اسلامی ایران در فرانسه و همکاران ایشان جهت انجام هماهنگیهای دقیق و مؤثر و پشتیبانی و هدایت ارزشمند اقدامات در پاریس سپاسگزار است.»
جعبههای سیاه هواپیمای اوکراینی پس از وقوع سانحه بلافاصله تحویل سازمان هواپیمایی کشوری شده و در محل امنی در همین سازمان تحت تدابیر فنی و امنیتی مناسب، طبق مقررات نگهداری شد. جعبههای سیاه روز جمعه ۲۷ تیرماه امسال با رعایت پروتکلهای فنی و امنیتی و همراهی پلیس فرودگاهها و تیم تخصصی از محل این سازمان به فرودگاه امام خمینی (ره) منتقل و به پاریس ارسال شد. پس از ورود به فرانسه نیز با هماهنگی سفارت ایران در پاریس، پلیس فرانسه مسئولیت محافظت از جعبهها را تا محل سفارت جمهوری اسلامی ایران در پاریس و پس از آن به لابراتوار برعهده گرفت.
رئیسی: قاچاق مانند خنجری در پشت تولید است
آیتالله سید ابراهیم رئیسی، رئیس قوه قضائیه در ارتباطی تصویری با رؤسای دادگستری استانهای مرکزی و هرمزگان و در واکنش به اظهارات رئیس دادگستری استان مرکزی درباره شرکت هپکو گفت: در جلسهای که با حضور مسئولان قضایی و اجرایی و مدیران شرکت هپکو برای تعیین تکلیف این شرکت در قوه قضائیه برگزار شد، مقرر شد شرکت هپکو به ایمیدرو واگذار شود و اکنون نیز مهم این است هرچه سریعتر وضعیت این شرکت توسط دولت روشن شود. به گزارش میزان، وی افزود: به زودی جلسه دیگری با حضور او و دادستان کل کشور و مسئولان وزارت صمت و سازمان خصوصی سازی و همچنین استاندار مرکزی و مدیران شرکت هپکو برای بررسی آخرین وضعیت این شرکت و تعیین تکلیف آن برگزار خواهد شد. به گفته رئیسی، هر کارخانه یا واحد تولیدی که تعطیل یا نیمه تعطیل شده، باید با کمک مدیران استان به چرخه تولید بازگردد و مشکلاتش برطرف شود؛ در این عرصه اولویت با دولت است، اما هر جا نیاز به حمایت دستگاه قضایی هست، باید همکاران ما مسئولان اجرایی را در رفع موانع یاری دهند. رئیسی همچنین بعد از ارائه گزارش رئیس دادگستری هرمزگان با تأکید بر لزوم حاکمیت انضباط در صیادی و صید و همچنین تداوم قاطع مبارزه با قاچاق کالا بویژه قاچاق سازمان یافته، متذکر شد: قاچاق مانند خنجری است که از پشت بر پیکره نظام تولید وارد میشود و باید برای رونق و جهش تولید در کشور، مبارزه با این پدیده شوم با همت مضاعف پیگیری شود. وی همچنین از تشکیل مجتمع ویژه مبارزه با قاچاق کالا و ارز در استان هرمزگان و اقدامات صورت گرفته برای خدمترسانی بهتر و توزیع عدالت در همه مناطق بویژه مناطق محروم این استان قدردانی کرد و این نوع تلاشها را موجب رضایت خدا و مردم و افزایش اعتماد عمومی به دستگاه قضا به عنوان سرمایه اجتماعی کشور دانست.
واعظی: امریکا و E۳
علت شکست برجام هستند
محمود واعظی رئیس دفتر رئیس جمهوری روز پنجشنبه در حساب توئیتری خود نوشت: مصاحبه مسئول سیاستخارجی اتحادیه اروپا در خصوص برجام و تأیید انجام تعهدات ایران حتی پس از خروج غیرقانونی امریکا از آن و نگرانی از فروپاشی برجام واقعبینانه است. اما علت شکست برجام، ادامه تحریمهای ظالمانه امریکا و عدم اجرای تعهدات E۳ است و باید مسئولیت خطرات و عواقب را بپذیرند.