فرهنگی/ شب یلدای امسال متفاوت از سال‌های دیگر است. اگر تا پارسال توصیه‌ها این بود که آخرین شب پاییز، تلویزیون و گوشی همراه را خاموش کرده و کنار خانواده بگذرانیم امسال با شیوع کرونا سفارش‌های شب یلدایی بالعکس شده است. پیشنهادها برای بلندترین شب سال، ماندن در خانه، پرهیز از دورهمی و شاید تجربه با هم بودن در فضای مجازی است. برهمین اساس نقش تلویزیون هم پررنگ‌تر از یلداهای دیگر است. اگرچه شب یلدا همچون ویژه‌برنامه‌های تحویل سال همواره رقابت برنامه‌سازان تلویزیونی را به همراه دارد و با نزدیک شدن به این ایام، شبکه‌های تلویزیونی در تب‌و‌تاب تدارک برنامه‌های مناسب این شب و دعوت از میهمانان هستند. با وجود این امسال تلویزیون برنامه‌ای تازه و متفاوت تدارک ندیده و تلاش کرده برنامه‌های روتین‌اش را متناسب با فضای شب یلدا بسازد. یکی از مؤلفه‌های تکرارشونده در برنامه‌های شب یلدای امسال که با ولادت حضرت زینب(س) و پاسداشت مقام شامخ پرستاران همزمان شده حضور پرستاران و کادر درمانی است.
آنچه در معرفی برنامه‌های ویژه این مناسبت‌ها بر پیشانی خبر قرار می‌گیرد نام مجریان است. عادت کرده‌ایم که برنامه‌های تلویزیون را در این ایام با مجریانش بشناسیم. در حالی که پیش از این در گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای از چهره‌هایی چون پوریا پورسرخ، رضا رشیدپور و... به عنوان مجریان شب یلدا نام برده می‌شد اما طبق اطلاعات ارائه شده از سوی پایگاه اطلاع‌رسانی تلویزیون امسال نام‌آشناترین گروه برنامه‌سازی‌، منصور ضابطیان و تیم محبوب «رادیو هفت» است. یکشنبه شب، برنامه «رادیو هفت» به شبکه آموزش برمی‌گردد و قرار است قسمت اول سری جدید برنامه، ساعت 22 پخش شود. علاوه بر ضابطیان، دکتر رشید کاکاوند دیگر مجری این برنامه است. پیش از پخش «رادیو هفت»، «قند پهلو» با اجرای ناصر فیض، شهرام شکیبا و رضا رفیع از ساعت20 روی آنتن این شبکه خواهد رفت. در شبکه نسیم هم برنامه «کتاب‌باز» امسال هم مانند سال گذشته، در شب یلدا با حال‌وهوای متفاوتی روی آنتن خواهد رفت و قرار است سروش صحت میزبان میهمانان ویژه باشد.
غایب بزرگ شبکه یک سیما علی ضیاء است که در سال‌های 97 و 98 ویژه‌برنامه یلدایی این شبکه را به عهده داشت. شبکه‌ یک امسال با برنامه حاشیه‌ساز این روزها یعنی «دستپخت» به تدارک شب یلدا رفته است. در رقابت آشپزی این برنامه تیم پرستاری حضور دارند و مهران رجبی، نادر سلیمانی و امیر کربلایی‌زاده سه چهره‎ای هستند که در این شب داوری دستپخت پرستاران را برعهده دارند. اجرای استندآپ کمدی توسط میثم درویشان‌پور و مجید افشاری از دیگر بخش‌های این برنامه است. طبق روال هفته مجموعه‌های تلویزیونی «چک برگشتی» و «خانه امن» در ساعت‌های 18 و 22 پخش خواهد شد و در ادامه فیلم تلویزیونی «هندوانه شب یلدا» به کارگردانی سعید آقاخانی 30 دقیقه بامداد روی آنتن این شبکه خواهد رفت.
مجید واشقانی و گیتی خامنه با برنامه «ایرانیش» در قاب شبکه دو سیما ظاهر خواهند شد. این برنامه که تلفیقی از مسابقات اصیل ایرانی و معاشرت با هنرمندان و ورزشکاران است طی دو شب شنبه و یکشنبه (29 و 30 آذر) بعد از گفت‌و‌گوی ویژه خبری ساعت 23:30 روی آنتن خواهد رفت. دیگر برنامه‌های روتین این شبکه یعنی «در انتهای الوند»، «عصر خانواده» و «زنده باد زندگی» نیز در حال و هوای شب یلدا خواهد بود.
در شبکه سه سیما هم امسال جای رضا رشیدپور خالی است. این مجری و برنامه‌ساز تلویزیون دو سال گذشته اجرای ویژه برنامه شب یلدا این شبکه را بر عهده داشت و امسال تیم برنامه‌سازی‌اش در «حالا خورشید» جایگزین او شده است. برنامه «عطسه» با حال و هوای یلدایی ساعت ۱۹ روی آنتن شبکه سه می‌رود و برنامه زنده «زوجی نو» با اجرای باربد بابایی نیز بعد از خبر ۱۹ تا پاسی از شب همراه با حضور میهمانان ویژه از این شبکه پخش خواهد شد.
برنامه‌ «شب‌های هنر» هم با اجرای جواد مولانیا، علیرضا بهرامی و رضا مهدوی به صورت ویژه ساعت ۲۲ روی آنتن شبکه چهار خواهد رفت. در شبکه پنج سیما بهمن هاشمی و سید مرتضی حسینی اجرای برنامه ترکیبی «انار» را به عهده دارند. هنرمندان تلویزیون و سینما، ورزشکاران و خوانندگان میهمانان این برنامه هستند که ساعت 21 روی آنتن می‌رود.

ندا سیجانی
خبرنگار
در میان هنرمندان موسیقی افرادی هستند که اگرچه در هنر خود متبحر، پرتوان و هنرشان مانا است اما شاید نام آنها کمتر به گوش مردم آشنا باشد مانند رافائل میناسکانیان، نوازنده‌ای که در آستانه 80 سالگی است و 28 آذرماه روز تولد اوست. او متولد 1320 است و از همان کودکی  گرایش او به موسیقی شکل گرفت و در 6 سالگی آموختن موسیقی را با ساز پیانو آغاز کرد و ۱۰ سالش بود که اولین کنسرت خود را روی صحنه برد.رافائل اولین هنرمندی است که رسیتال پیانونوازی‌اش از تلویزیون ایران پخش شد. این نوازنده پیشکسوت بیش از نیم قرن اززندگی هنری خود را صرف آموزش به هنرجویان موسیقی کلاسیک کرده است و همچنان وجودش سرشار از عشق و علاقه به آموختن است و در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و دانشکده موسیقی دانشگاه هنر به تدریس پیانو مشغول است. رافائل میناسکانیان سال‌هایی که در ایران زندگی می‌کرد، به فراگیری پیانو نزد امانوئل ملیک اصلانیان پرداخت اما با گذراندن دوران دبیرستان  تصمیم می‌گیرد برای ادامه تحصیل در رشته پزشکی به امریکا سفر کند و در آنجا  آشنایی با ایوب زرکو، استاد موسیقی دانشگاه یو سی ال ای مسیر زندگی او را تغییر می‌دهد. زرکو  به استعداد او در موسیقی و نوازندگی پیانو پی برده و به همین سبب رافائل را تشویق کرد تا رشته موسیقی را دنبال کند و بعد وی زیر نظر هنرمندان بزرگی همچون ایوب زرکو (لس‌آنجلس)، کارل اولریش اشنابل (ایتالیا)، ایلونا کابوس (لندن) به تکمیل و فراگیری دانش موسیقی و نوازندگی پیانو پرداخت و تحصیلات خود را در مدرسه جولیارد نیویورک ادامه داد.
در این سال‌ها رافائل علاوه بر تدریس گاهی کنسرت هم برگزار کرده است و آخرین اجرای او 27 آذرماه 98 بود که کنسرت رسیتال پیانو او با اجرای قطعاتی از باخ، برامس، بتهوون، شوبرت و... در تالار وحدت برگزار شد، این کنسرت که در آستانه تولد این هنرمند بود، از سوی مدیران وزارت ارشاد نشان درجه یک هنری به رافائل میناسکانیان اعطا شد.

محسن  بوالحسنی
خبرنگار
پیرمرد، آنقدر خوش‌قلب، مهربان و منضبط و رئوف است که اگر با او برخورد کنید باورتان نمی‌شود این همه لطافت و مهر از وجود کسی می‌آید که به او لقب «مرد حوادث» ایران را داده‌اند. او که حالا مویی سفید کرده و دوران بازنشستگی را پشت سر می‌گذارد یکی از بازماندگان نسلی است که بسیاری روزنامه‌ها را به عشق گزارش‌های او می‌خواندند و محمد بلوری با گزارش‌هایی مثل قتل‌های زنجیره‌ای که اسمش هم از قلم بلوری بیرون می‌آید، شناخته می‌شود. بعد از انتشار کتاب شش‌ دهه روزنامه‌نگاری بلوری، حالا نوبت اکران فیلمی مستند است درباره زندگی و زمانه او به نام «روزگار بلور» به نویسندگی و کارگردانی امیر فرض اللهی. دراین مستند، معتبر‌ترین روزنامه‌نگاران معاصر نظیر ماشا‌الله شمس الواعظین، انوشیروان کیهانی‌زاده، بهروز بهزادی، فریدون صدیقی، هوشنگ اعلم و علی اکبر قاضی‌زاده و جوان‌ترهایی مثل سید فرید قاسمی، کیمیا منوچهری، مسعود ابراهیمی، عذرا فراهانی، مرجان لقایی و سرگه بارسقیان حضور دارند. «روزگار بلور» شنبه 25 آذر در سایت تیوا، چهارشنبه 26 آذر در فیلیمو، یکشنبه 30 آذر در نماوا و سه‌شنبه 2 دی ماه در هاشور به‌صورت اینترنتی اکران شده و خواهد شد. ارد عطار‌پور در این مستند مشاور کارگردان و مرتضی بوربوری مدیر تصویر برداری، مهدی بقاییان نریتور و حمید فنایی تدوینگر فیلم است. محمد بلوری گرچه به‌عنوان پدر حوادث نگاری در مطبوعات ایران شناخته می‌شود اما در کارنامه خود مدیریت و سردبیری رسانه‌های متعددی را دارد و در همان دوران اوج شهرتش در روزنامه کیهان نیز مدت‌ها مسئولیت سردبیری روزنامه را بر عهده داشته و در آخرین دوره سندیکای مطبوعات نیز مدیریت این سندیکا با او بوده است. او همچنین بعد از انقلاب معاون سردبیر و عضو شورای سردبیری روزنامه «کیهان» بود. سردبیری نشریه «ایرانیان» و دبیر حوادث روزنامه «ایران» (۷۳ تا ۸۱) نیز در کارنامه حرفه‌ای او به چشم می‌خورد. سپس دبیری حوادث روزنامه «اعتماد» را بر عهده گرفت و مدت‌ها مسئول ویژه‌ نامه‌های حوادث روزنامه «جام‌جم» بود. به گفته خودش خبرنگار حوادث بودن نیاز به یک شخصیت ثانویه دارد. شخصیتی که بتواند راوی قتل‌ها و جنایات باشد.

مریم شهبازی
خبرنگار
کره شمالی و کسب اطلاعاتی درباره چگونگی زندگی ساکنان آن همواره یکی از مسائل وسوسه‌انگیز بوده و هست؛ جست‌وجو پیرامون حقایقی تلخ و برآمده از ایدئولوژی فکری-سیاسی «کیم ایل-سونگ»، رئیس‌ جمهوری پیشین این کشور که در نهایت به انزوای مردمان آن و از سویی قطع ارتباط با جهان خارج انجامیده است. در این ‌بین تنها راه آشنایی بیشتر با کشوری که سبک و سیاق حاکم بر جامعه‌اش بیشتر به داستان‌های خیالی می‌ماند، مطالعه کتاب‌هایی است که هرازگاهی پیرامون آن نوشته و منتشر شده‌اند؛ «دختری با هفت اسم؛ فرار از کره شمالی»  یکی از همین کتاب‌ها است که از دریچه آن می‌توان تا حدی پی به چگونگی زندگی در این سرزمین برد که حالا حکمرانی آن در دست «کیم جونگ اون»، سومین رهبر کره شمالی است. راوی کتاب، «هیئون سئو لی»، دختری است که موفق به فرار از زادگاهش شده و حالا به‌عنوان فعال حقوق بشر شناخته می‌شود. او طی بازگویی داستان زندگی‌اش برای خواننده فرصتی برای آشنایی با وضعیت سیاسی-اجتماعی کره شمالی را فراهم می‌کند و مخاطب با ماجراهایی روبه‌رو می‌شود که باور کردن آنها فراتر از هر منطقی به نظر می‌رسد. ابتدای داستان با روایتی از سال‌های کودکی‌اش همراه می‌شود و هر چه ماجرا پیش می‌رود می‌بینیم که چطور حاکمیتی مستبد، حتی دست به شکل‌دهی افکار عمومی بی‌آنکه کسی جرأت و یارای مقاومت در برابر آن را داشته باشد، می‌زند. این مسأله بیش از همه آنجا خودنمایی می‌کند که «هیئون سئو لی» به ‌یک‌باره با خبر مردن رهبر بزرگ کره شمالی  روبه‌رو می‌شود و می‌گوید: «خبری از رادیوپخش شد که به نظرم غیرممکن بود، کیم ایل سونگ، پدر ملت ما از دنیا رفته بود. قلب بزرگ از تپیدن باز ایستاد. دوستم شروع کرد به ضجه زدن اما من بیش از قلبم، ذهنم متأثر بود. باورنکردنی به نظر می‌رسید. هرگز به ذهنم خطور نمی‌کرد، حتی به ذهن خیلی از مردم کره شمالی هم نمی‌رسید  این خدای پادشاهی که قادر بود با قدرتش هوا را کنترل کند، ممکن بود بمیرد!» و این همان اتفاقی است که همچون تلنگری بر ذهن قهرمان داستان فرو می‌آید و پیش‌زمینه‌ای می‌شود برای تغییری بزرگ در زندگی‌اش. «دختری با هفت اسم؛ فرار از کره شمالی» نوشته «هیئون سئو لی»، با ترجمه  الهه علوی و از سوی انتشارات کوله‌پشتی در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته، البته  نسخه الکترونیکی آن‌هم از سوی اپلیکیشن‌هایی همچون طاقچه و فیدیبو در دسترس است.  

«دختری با هفت اسم؛
فرار از کره شمالی»
نویسنده: «هیئون سئو لی»
ترجمه: الهه علوی
انتشارات: کوله‌پشتی

مریم سادات گوشه
خبرنگار
پرویز کلانتری را بیشتر از همه هنرهایش با تابلوهای کاهگلی‌اش می‌شناسند. او را پایه‌گذار سبک کاهگلی می‌دانند اما به گفته خودش پیش از او مارکو گریگوریان اولین کسی بود که این کار را کرد. برخلاف گریگوریان که آثارش انتزاعی و مدرن بود، شیوه کار استاد ملایم‌تر و طبیعی‌تر است. کلانتری خود می‌گوید: «من نقاش مناظر خاک‌آلود مملکتم هستم.»
زنده یاد استاد کلانتری در بیشتر کارهایش فضاها و نمادهای روستایی و بومی را تصویر می‌کند. او علاوه بر نقاشی، طراح، نویسنده و روزنامه‌نگار هم بود. بسیاری از نقاشی‌های کتاب‌های دوره دبستان آموزش نظام قدیم مدارس، نقاشی‌های او هستند. بچه‌های دهه 60 «روباه و خروس»، «چوپان دروغگو»، «حسنک کجایی؟»، «مرغابی‌ها و لاک‌پشت» و «روباه و زاغ» را بخوبی از کتاب فارسی در خاطر خود دارند.
او کتاب‌هایی هم تألیف کرده است. «خانه حاج رحیم آقا کجاست؟» و مجموعه «ما گل‌های خندانیم»، «ولی افتاد مشکل‌ها»، «چهار روایت» و «نیچه نه، فقط بگو مشد اسماعیل» از جمله کتاب‌های پرویز کلانتری است که خود نویسنده و تصویرگر کتاب بوده است. اگر کسی بخواهد با آثار نقاشی و تصویرگری این استاد بزرگ آشنا شود، کتاب پرویز کلانتری از جمله کتاب‌های خوبی است که نویسندگانی چون منصور ملکی، محمد تقی رهنمایی، توران میرهادی، طاهر صباحی و نیز خود استاد پرویز کلانتری آن را نوشته و حسن ملکی و جلیل رسولی آن را گردآوری کرده و توسط نشر زرین و سیمین در سال 95 به بازار نشر آمده است.
استاد کلانتری در زمان حیات خود نمایشگاه‌های گروهی و انفرادی بسیاری در داخل و خارج از ایران برگزار کرده است. آثار استاد در سازمان ملل هم مشاهده می‌شود. یکی از نقاشی‌های او در فهرست تمبرهای ویژه این سازمان به چاپ رسیده است و نیز تابلوی مشهور شهر ایرانی او در مقر سازمان ملل نصب و نگهداری می‌شود.