زهره توکلی
خبرنگار

 
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور در سفری که چندی پیش به استان کرمانشاه داشت، در بازدید از محوطه جهانی بیستون، این اثر جهانی را سندی هویتی نه تنها برای مردم کرمانشاه بلکه ایران و کل دنیا عنوان کرد که باید حفظ شود. «عزت‌الله ضرغامی» شرایط کنونی این اثر را در شأن آن ندانسته و وعده داده بود:«تلاش می کنیم از محل اعتبارات وزارتخانه تخصیص‌هایی را برای تقویت زیرساخت های آن داشته باشیم و سرمایه‌گذاری‌هایی در اینجا انجام گیرد.» مدیر پایگاه میراث جهانی بیستون نیز در گفت و گو با «ایران» اعتبار استانی اختصاص یافته به این اثر جهانی طی چهار سال گذشته را صفر اعلام می کند. همچنین «صامت اجرایی» خواستار جابه جایی شهرک الزهرا(3) طبق مصوبه سال 1393 دولت از حریم اثر ثبت جهانی بیستون شد. 
روستائیان همجوار با یک کتیبه 2500 ساله
عزت الله ضرغامی، با اشاره به همجواری شهرک حاشیه نشین الزهرا(س) با محوطه جهانی بیستون، گفته است: به دلیل وجود محوطه جهانی بیستون، ساختمان‌های اطراف آن نمی‌توانند ارتفاع بگیرند و این مسأله مشکلاتی را برای این مردم ایجاد کرده و از طرفی قوانین میراث هم محفوظ است و باید رعایت شود، بنابراین پیگیری می کنیم که یک گروه کارشناسی از پژوهشگاه میراث فرهنگی به بیستون بیایند و این مشکل را به صورت کارشناسی بررسی کنند.اجرایی  مدیر پایگاه جهانی بیستون نیز،  گسترش بسیار بالای وسعت کارخانه قند در پنج دهه گذشته، ساخت و سازهای غیراصولی بر بالای کوه بیستون توسط این شرکت را از جمله تهدید پرونده جهانی بیستون می‌داند و می‌گوید:«در ضلع غربی بیستون نیز طی 8سال جنگ تحمیلی، محوطه‌ای را برای میزبانی جنگ‌زده‌ها در نظر می‌گیرند که بر اساس آن، شهرک الزهرا(س) ساخته می‌شود. قرار بود پس از جنگ این شهرک جمع‌آوری شود اما این کار صورت نگرفت و ساکنانش در این منطقه ماندند.»
او بیستون را  اثری محصور در میان محوطه‌های انسان‌ساخت می داند و می گوید:«بیستون از شمال با کوه، از شرق با شهر بیستون، از غرب با شهرک الزهرا(س) و از جنوب هم با مزارع کشاورزی محصور شده است. یعنی اثر تاریخی در دل محوطه های «انسان ساخت» محصور شده است.»
اجرایی با بیان اینکه طبق ضوابط و حریم‌هایی که میراث‌های جهانی دارند، مردم باید محدودیت‌هایی را برای ساخت و ساز در این منطقه بپذیرند و رعایت کنند، می‌گوید: از سال1387 طرح ویژه جامع ساماندهی بیستون با هدف حفظ آثار تاریخی و احترام به ساکنان آن منطقه ایجاد شد که از سال1393 مصوبه شورای عالی شهرسازی نیز گرفت تا هم میراث‌فرهنگی کشور دچار آسیب نشود و تسهیلاتی در زندگی مردم صورت گیرد.
اجرایی می‌گوید: شهرداری و استانداری باید طبق آن مصوبه، شهرک الزهرا را جابه جا کنند اما هنوز اقدامی در این باره انجام نداده‌اند. مردم از هر وزیر یا نمایندگانی که از سوی مسئولان کشوری به این منطقه می‌آیند، حل مشکلات خود را به عنوان مطالبه از میراث‌فرهنگی استان مطرح می‌کنند در صورتی که این به میراث‌فرهنگی مربوط نمی‌شود و 10 سال قبل نیز این مشکلات در طرح‌ها لحاظ شد اما مسئولان مربوطه به آن عمل نکردند.
 صامت اجرایی به «ایران» می‌گوید: پایگاه میراث جهانی بیستون کرمانشاه، با داشتن 2 ورودی، محوطه وسیعی با  عرصه حدود 35هکتار است. همجواری آن با زمین‌های کشاورزی گسترده، موجب شده که تردد زیادی داخل آن صورت گیرد.
او می‌گوید: از سال 1380 که بیستون به ثبت ملی و در سال 1385 به ثبت جهانی رسیده، باید اعتبارات سالانه برای این اثر میراث جهانی اختصاص می‌یافت اما یا اصلاً اختصاص نیافته یا میزان آن پاسخگو نیازها نبوده است. به طور مثال طی 4 سال اخیر اعتبار استانی برای این اثر میراث جهانی اختصاص نیافته و اعتبار ملی هم به حدی بوده که فقط بتوانیم جوابگوی حقوق نیروهای محافظ و نگهبانان و نیز حفظ محوطه باشیم.
این مسئول با تأیید صحبت‌های وزیر میراث فرهنگی مبنی بر نبود زیرساخت های گردشگری در بیستون، می‌گوید: طی سال ها اتفاقات زیادی در این منطقه افتاده و بخشی از این محوطه محصور شده است. البته در این منطقه پوشش فضای سبز به مساحت 10هکتار نیز ایجاد شده است که باید از آن نیز نگهداری شود.
نیاز بیستون به اعتبار سالانه 10 میلیارد تومانی
 به گفته اجرایی اثر تاریخی به این مهمی در مجموع باید سالانه بالغ بر 10میلیارد تومان اعتبار به آن اختصاص یابد اما طی 4سال اخیر اعتبار تخصیصی صفر بوده است. بدون اعتبار نمی‌توان زیرساخت‌های گردشگری را فراهم کرد.
اجرایی با بیان اینکه برداشتن هر گام و اجرای هر برنامه در این گونه آثار تاریخی باید با انجام مطالعه و توجه به تمامی جوانب فرهنگی و تاریخی آن باشد، می‌گوید: از وزیر میراث فرهنگی درخواست کردیم به واسطه اهمیتی که این اثر جهانی دارد و استقبالی که از آن می‌شود، اعتبار کافی و پیوسته لحاظ شود. این گونه نباشد یک سال اعتبار اختصاص یابد و پروژه ای آغاز شود بعد به دلیل نبود اعتبار و... سال‌ها نیمه تمام باقی بماند تا زمانی که دوباره وزیری بیاید و دستور بر ادامه اعتبار دهد.او مساله اصلی بیستون را مشکلات اعتباری می‌داند و می‌گوید:« حفاظت و مرمت داخل محوطه و آثاری که داریم با امکاناتی که در اختیار ما بوده است به بهترین نحو ممکن انجام شده اما در حوزه گردشگری زیرساخت ها کامل نیست چون نیازمند اعتبار کافی و پیوسته است.» به گفته اجرایی از 10هکتار فضای سبز ایجاد شده، حدود 3هکتار آن به دلیل شرایط اقلیمی حاکم خشک شده که احیای آن نیز نیازمند اعتبار است. اعتباری که اختصاص می یابد صرف نگهداری می شود و برای تکمیل و ساماندهی اعتباری اختصاص نیافته است.او  با اشاره به طرح ویژه ساماندهی بیستون که از 10سال قبل برای آن در نظر گرفته شده و به دلیل نبود منابع مالی کافی هنوز به سرانجام نرسیده است، می گوید: طی سال‌های قبل مجموعه کاروانسرا در این محوطه تاریخی به هتل تبدیل شد اما فضای خدماتی و جانبی همجوار آن نظیر سوله‌های باقی مانده که قبلا به زندان اختصاص داشت را برای سالن‌های آمفی تئاتر، معرفی موزه و... در نظر گرفته بودیم که از سال1396 تاکنون نیمه تمام مانده است. اگر اعتبار لازم تزریق شود، سالن‌های نیمه کاره تکمیل و همچنین در داخل محوطه موزه و فضاهای خدماتی نظیر اقامتگاه و... ایجاد می شود.به گفته اجرایی تاکنون فقط 30درصد پروژه ها انجام شده و تکمیل 70درصد دیگر آن در انتظار اعتبار کافی است.

بیتا میرعظیمی
خبرنگار

خلیج چابهار زیستگاه حدود 20 گونه آبسنگ مرجانی است که می‌تواند نقش مهمی را در سلامت محیط زیست و جذب گردشگری در این اکوسیستم ایفا کند. کارشناسان حیات ۹۰ درصد گونه‌های دریایی را به‌طور مستقیم و غیرمستقیم به جمعیت مرجانی خلیج فارس و دریای عمان وابسته می‌دانند، اما مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان، وضعیت آبسنگ‌های مرجانی این منطقه را مطلوب ندانسته و به «ایران» می‌گوید، چنانچه ما اکوسیستم‌های بارور و مرجانی را به دلیل نقش مؤثر آنها در زادآوری بسیاری از گونه‌های دریایی حفظ کنیم، می‌توانیم قدمی مؤثر در ترمیم و احیای ذخایر آبزیان کشور برداریم.«داوود میرشکار»، مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان، آبسنگ‌های مرجانی را یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های پرتولید کره زمین دانسته و می‌گوید: بسیاری از تولیدات اکوسیستم‌های ساحلی-دریایی و اکوسیستم‌های زمین در زیستگاه آبسنگ‌های مرجانی اتفاق می‌افتد. گستره این زیستگاه نیز در دریای عمان و خلیج فارس است. این گونه‌ها، عامل زیست آبزیان ریز و درشت اطراف جزایر شده و حیاتی نو در سواحل دریایی کشورمان ایجاد کرده است.
مرگ مرجان‌ها با گرمایش زمین
وی در خصوص تأثیر آبسنگ‌های مرجانی در اکوسیستم منطقه به «ایران» می‌گوید: پهنه‌های مرجانی زیستگاه هایی پراهمیت هستند که می‌توانند به محلی امن برای زادآوری هزاران گونه جانوری تبدیل شوند. این گونه‌ها، همچنین در شفافیت آب در مناطق ساحلی، حفاظت از سواحل کشورها و جزایر در مقابله با امواج و جلوگیری از تخریب سواحل نقش مؤثری دارند. از سویی دیگر، آبسنگ‌های مرجانی شاخصی برای سلامت آب‌های ساحلی-دریایی عمل کرده و در حوزه‌های اقتصادی، گردشگری و فناوری‌های نوین بویژه تولید داروهای ضدسرطان و داروهای مؤثر بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند.میرشکار، وضعیت مرجان‌ها در اکوسیستم چابهار را مطلوب ندانسته و می‌گوید: وضعیت آبسنگ‌های مرجانی در اکوسیستم چابهار که یکی از مأمن‌های اصلی برای این گونه‌ها به‌شمار می‌رود، بهتر از خلیج فارس است؛ اما متأسفانه با توجه به فعالیت‌های متراکم انسانی در خلیج چابهار در حوزه‌هایی نظیر اسکله‌های تجاری، بخش زیادی از مرجان‌ها حیاتشان به خطر افتاده است. همچنین لایروبی انجام شده، کدورت آب را ایجاد کرده و از طرفی، گرمایش زمین نیز مزید بر علت شده و با افزایش دمای آب، شرایط برای زیستگاه طبیعی این گونه‌ها سخت‌تر از همیشه شده است.
پدیده سفیدشدگی
«داوود میرشکار»، تعداد گونه‌های مرجانی در چابهار را بیش از 20 گونه دانسته و تأکید می‌کند: آبسنگ‌های مرجانی، یکی از شاخص‌های اکوسیستم‌های ساحلی و دریایی به‌شمار می‌روند؛ به همین دلیل نیز همه ساله تمامی آنها از منظر سلامت مورد پایش قرار گرفته و بررسی می‌شوند. در پایش‌ها، علل و عوامل از بین رفتن مرجان‌ها، مشکلات ایجاد شده برای آنها در اکوسیستم و همچنین تهدیدها و چالش‌های مرتبط با حیات آنها مورد بررسی قرار گرفته و در نتیجه بستری مناسب برای افزایش و احیای این مناطق و گونه‌ها فراهم می‌شود.این مقام مسئول، یکی از مهم‌ترین تهدیدات و عوامل آسیب رسان به آبسنگ‌های مرجانی را افزایش کدورت آب دانسته و می‌گوید: افزایش کدورت آب ناشی از فعالیت‌های بندری مانند لایروبی اسکله‌ها و همچنین فعالیت‌های صیادی نظیر لنگر انداختن و تور‌اندازی در مناطق مرجانی است. البته به دلیل وجود بادهای مونسونی در خلیج چابهار، دمای آب در سواحل این منطقه مناسب بوده و تهدیدات دمایی نظیر آنچه در خلیج فارس شاهدیم، حیات این گونه‌ها را تهدید نمی‌کند. در حقیقت آبسنگ‌های مرجانی در خلیج چابهار، به لحاظ ژنتیکی مقاومت بیشتری نسبت به تغییرات دمایی داشته و در مقاطعی که دمای آب بالاتر از آستانه تحمل آبسنگ‌های مرجانی است، دچار مشکل نمی‌شوند؛ تنها کدورت آب در این منطقه مزید بر علت شده است که به محض افزایش آن و کاهش نفوذ نور خورشید به درون آب، سلامت این اکوسیستم به خطر افتاده و پدیده سفیدشدگی مرجان‌ها رخ می‌دهد.
مرجان‌ها؛ جاذبه‌ای برای گردشگری
وی با اشاره بر نقش مؤثر صخره‌های مرجانی در تقویت و توسعه صنعت شیلات می‌گوید: چنانچه ما اکوسیستم‌های بارور و اکوسیستم‌های مرجانی را به دلیل نقش مؤثر آنها در زادآوری بسیاری از گونه‌های دریایی حفظ کنیم، می‌توانیم قدمی مؤثر در ترمیم و احیای ذخایر آبزیان کشور برداریم.به گفته این مقام مسئول، مناطق دارای آب سنگ‌های مرجانی یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری در دنیا به شمار می‌رود که میلیاردها دلار را می‌تواند به مناطق مذکور تزریق کند؛ چرا که در دنیا وجود آبزیان متنوع و تنوع زیستی بسیار زیاد و همچنین اشکال مختلف آبسنگ‌های مرجانی به دلیل اینکه مأمنی امن برای سایر گونه‌های متفاوت از جمله نرم تنان، سخت پوستان و دوکفه ای‌ها و... به‌شمار می‌رود، همیشه مورد توجه گردشگران قرار داشته است. از سویی دیگر عملیات غواصی و مشاهده دنیای زیرآب در این مناطق می‌تواند لذت گردشگری در مناطق دارای آبسنگ‌های مرجانی را دوچندان کرده و آورده‌های اقتصادی کلانی را برای منطقه در پی داشته باشد.وی اشاره‌ای نیز به ایجاد زیستگاه‌های مصنوعی برای آبسنگ‌های مرجانی کرده و می‌گوید: ما در عملیات پایش اخیر، تعداد زیادی از آبسنگ‌های مرجانی را با شیوه‌های مختلف در بستر‌هایی متشکل از بلوک‌های سیمانی و سازه‌های فلزی قرار داده و موفق شدیم تا بیش از هزار مورد را احیا کنیم.مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان، همچنین پایش مستمر وضعیت سلامت مرجانی را یکی از راهکارهای حفاظتی این گونه‌ها دانسته و تصریح می‌کند: شناسایی و کاهش تهدیدها، نظارت بر فعالیت‌های انسانی مانند صید، صیادی و لایروبی اسکله‌ها و بنادر، توجه بر توسعه پایدار مناطق ساحلی، تکثیر و احیا و توسعه زیستگاه‌های مرجانی از طریق قلمه زنی، مکان‌یابی جدید و انتقال کلونی به عمق بیشتر آب، بیشتر در مناطقی که متأثر از گرمایش زمین و افزایش دمای سطحی آب قرار دارند، پاکسازی اکوسیستم‌های مرجانی از زباله‌ها و رسوبات بستر و همچنین رصد و حفاظت از تنوع زیستی موجود در جوامع مرجانی می‌تواند حیات و بقای آبسنگ‌های مرجانی در سواحل جنوبی کشور را تضمین کند.

هوشنگ ابتهاج، شاعری که کلمه را می‌شناخت و قدر آن را می‌دانست دیروز با هفت هزار سالگان سر به سر شد. او باغبان مشهورترین ارغوان ادبیات ایران است. سایه در کتاب پیر پرنیان اندیش، ماجرای درخت ارغوانش را به زیبایی شرح داده است. ظاهراً میان آن دو، دلبستگی چنان زیاد بوده که بنا بر روایت راویان کتاب، سایه نمی‌تواند در حضور آنها شعر ارغوان خودش را بخواند و می‌گوید گریه‌اش می‌گیرد. ابتهاج در این کتاب می‌گوید: «وقتی داشتم سال ۴۵ خانه [خیابان] کوشک رو می‌ساختم، یک کنده‌‌ای زیر خاک بود، عجیب بود؛ یک کنده خیلی قطور بود شاید به اندازه هشتاد، نود سانت. من هیچ نمی‌دونستم چه درختیه.اردیبهشت بود، دور این کنده یه پاجوش‌هایی زده بود. بعد که این برگ‌ها بزرگتر شدن فهمیدم که ارغوانه. توی تمام مدت بنایی نگذاشتم سیمان و آهک کنار این کنده بریزه.خلاصه من این درختو نگه داشتم؛ در طول سال‌ها قد کشید و بلند شد.بعد اون بهاری که من خونه نبودم اون شعر ارغوان رو ساختم. بعدش دیگه اون خونه‌ رو فروختم؛ سال ۱۳۶۸ ولی ارغوان هست هنوز. دیگه سال‌هاست نرفتم اونجا. ولی امسال [۱۳۸۵] کاوه و عروسم رفتند اونجا و عکس گرفتند. دیدم تنه‌ها کم شده؛ شش هفت تا تنه مونده بقیه ظاهراً خشک شده یا بریدن.ظاهراً تنه‌های کلفت‌تر از تشنگی خشک شدن؛ آبشون ندادن. ولی هنوز ارغوان هست.» خانه ابتهاج، واقع در خیابان کوشک(تقوی)، متعلق به اوایل دوره پهلوی دوم است و در ۲۴ آبان ۱۳۸۷، به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. حالا سال‌هاست که این خانه در تملک کارخانه سیمان تهران است و بخش اداری کارخانه در آن فعال!

بهزاد یعقوبی
تهران‌پژوه

​​​​​​​تهران پس از مرگ فتحعلی شاه، در دوره محمدشاه قاجار (1250-1264ق) نیز در حال توسعه و گسترش بود، خاصه پس از دادن نوعی قباله مالکیت به زمین‌های خالصه نادری، با آوردن آب کرج به تهران به طول هفت فرسنگ و رساندن آن به بالای باغ نگارستان و دروازه شمیران (محدوده خیابان پامنار امروزی) و سرچشمه، در دوره صدارت حاج میرزا آقاسی زمینه آبادانی بیشتر فراهم شد. در جنوب تهران نیز دروازه دیگری به نام دروازه محمدیه (محدوده میدان محمدیه امروز) ساخته شد و دروازه دیگری هم که افغان‌ها به نام دروازه ارگ یا دروازه دولت در مدخل خیابان باب همایون پدید آورده بودند، مرمت شد.بر اساس نقشه(آگوست) کرشیش 1275ق، در اوایل سلطنت ناصرالدین شاه، تهران محصور در حصار تهماسبی به طول 9کیلومتر، دیوارهای دفاعی، 6دروازه، پنج محله مسکونی و بافتی سنتی بود. محله‌ها هم مانند گذشته شامل عودلاجان، چال میدان، بازار، سنگلج و ارگ بود. عودلاجان در مقایسه با قبل کوچک‌تر شده و به همین دلیل از سکونت اعیان در آن کاسته شده بود. در چال میدان دیگر رجال سرشناس زندگی نمی‌کردند و ساکنان آن سربازها، توپچی‌ها و غلام‌ها بودند؛ بازار توسعه پیدا کرده و بخش مسکونی آن متراکم شده بود؛ سنگلج که اعیان و رجال آن را بزرگ‌ترین و بهترین محله برای سکونت می‌دانستند و ارگ که همچنان مکان زندگی خاندان حکومتی و اشراف بود. بخشی از فضای شمال‌غربی شهر را همین مجموعه بناهای سلطنتی و اداری ارگ در برگرفته بود که خود دارای حصاری جداگانه بود. در جنوب و تا حدی در شرق ارگ، مکان‌های خدماتی اصلی شهر بین بناهای مذهبی، بازارها و کارگاه‌ها قرار داشت و محله‌های مسکونی هم اغلب در شمال‌شرقی و شمال‌غربی واقع شده بود، اما بتدریج اعیان و اشراف باغ‌ها و عمارت‌های بسیاری در خارج از حصار شهر(خارج از دروازه شمیران و دروازه دولت) برای خود ساختند و به مرور زمان جمعیت افزایش یافت، در نتیجه ناصرالدین شاه تصمیم گرفت تهران را گسترش دهد و برای این کار، الگوهای غربی را مدنظر قرار داد. نقشه عبدالغفار نجم‌الملک (معلم نجوم مدرسه دارالفنون) بعدها در سال 1309ق روند این گسترش را به خوبی نشان می‌دهد.کار توسعه تهران در سال 1284ق با تخریب حصار شاه تهماسبی آغاز شد و شهر از چهار سو توسعه یافت. اعتمادالسلطنه در این باب می‌نویسد: «چون در حدود این سنوات از سال‌های سلطنت جاودانی اعلیحضرت صاحبقرانی خطه دارالخلافه از جهت کثرت اهالی و تزاحم نفوس به حدی رسید که شهر عتیق طهران آن همه جمعیت را از روی حقیقت برنمی‌تافت و تعیش و سکونت آن مقدار از خلایق را به هیچ‌گونه نمی‌گنجید، مشیت شاهانه بر آن تعلق گرفت که شهری به نام مبارک خویش در دور شهر طهران عتیق تخطیط فرمایند. پس میرزایوسف مستوفی الممالک (صدراعظم) و میرزاعیسی وزیر دارالخلافه را مأمور این کار بزرگ و اثر شگرف داشتند و جمعی از مهندسان و معماران را نیز برای تعیین حدود و مقادیر و مساحات و اضافات و مواقع نقاط دروب و مدار خط خندق و ابعاد و اقطار و سایر جهات این کار برگماشتند....از این تاریخ شهر طهران به نام دارالخلافه ناصره موسوم گردید. دور این شهر جدید جاوید تقریباً سه فرسنگ و نیم است و بر دروازده اشتمال دارد و مساحت مابین خط خندق این شهر جدید و شهر عتیق از سمت دروازه شمیران 1800 ذرع است و از سایر جهات یک هزار ذرع تمام. به این ترتیب شهر که تا آن هنگام تقریباً به خیابان‌های امیرکبیر، ری، مولوی و وحدت اسلامی امروز محدود می‌شد، تا حد خیابان‌های انقلاب امروزی(در شمال)، 17شهریور امروزی (در شرق)، شوش امروزی (در جنوب) و کارگر امروزی (غرب) گسترش یافت.  تا پایان دوره قاجار، شهر تهران در محدوده حصار ناصری همچنان توسعه یافت اما ساخت تأسیسات شهری در آن به مانند دوره ناصری نبود. در دوره مظفری فقط چند مسجد و مدرسه جدید در شهر تهران ساخته شد. مسجد و مدرسه فیلسوف‌الدوله در کنار امامزاده سیداسماعیل و مسجد و مدرسه محمودیه در خیابان چراغ برق از جمله تأسیسات عمومی شهری در دوره مظفرالدین شاه بودند. بر اساس آمار اخضرعلی شاه که در دوره مظفری تهیه شده است، تهران مانند دوره ناصری از پنج محله ارگ، بازار، سنگلج، چال میدان و عودلاجان تشکیل شده بود. در این دوره محله تازه تأسیس دولت بسیار توسعه یافت.در دوره مظفرالدین شاه و محمدعلی شاه با توجه به وقایع مشروطیت و استبداد صغیر و ماجرای به توپ بستن مجلس، اقدامات خاص دیگری در زمینه آبادانی شهر تهران صورت نگرفت. حتی در درگیری‌های آن دوره، برخی از تأسیسات و بناهای شهری تهران آسیب جدی دیدند. در زمان احمد شاه هم اوضاع مملکت چنان آشفته بود که شاه جوان نتوانست اقدامی در تهران انجام دهد.

ایسنا- «مرتضی پورمیرزای» مدیر عامل انجمن یوزپلنگ ایرانی، در پی تلف شدن توله یوز ماده در محور عباس‌آباد - میامی، ضمن اشاره به لزوم فنس‌کشی و نورپردازی جاده‌ها به صدور مجوز قلاده‌های ردیاب توسط سازمان حفاظت محیط‌ زیست تأکید کرد.

ایسنا- «هوشنگ جزی» مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک کشور با اشاره به اینکه هر سیل به‌طور میانگین ۴۵۰ میلیارد تومان خسارت به همراه دارد، گفت: فعالیت آبخیزداری و تغذیه آبخوان‌ها کمک می‌کند سیل وخسارات ناشی از آن  ۷۰ درصد کاهش یابد.

مهر- «علیرضا جیلان» مدیرکل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چهارمحال و بختیاری گفت: جاری شدن سیلاب اخیر باعث وارد شدن ۵۴۷ میلیارد و ۲۰۰ میلیون ریال خسارت به بناهای تاریخی و تأسیسات گردشگری این استان شد.

ایسنا- «امیرپویان رفیعی‌شاد» رئیس هیأت مدیره انجمن صنفی دفاتر سفر هوایی، گردشگری و زیارتی استان تهران گفت: سفر گردشگران خارجی نسبت به سال گذشته روندی رو به رشد دارد اما گرانی، اثرات تحریم، تبلیغات منفی، تفاوت نرخ ارز و ریال، دو نرخی شدن خدمات و ملاحظات کرونا، سلیقه و فرهنگ سفر مردم را تغییر داده است؛ گردشگران خارجی با تورهای کوچک‌تر به ایران سفر می‌کنند و مردم ایران هم بیشتر جاده‌ای و با وسایل نقلیه شخصی به سفر می‌روند.