نوید شفیعی
روانشناس
آیا شما جزو افرادی هستید که همیشه نیمه خالی لیوان را می‌بینید یا نیمه پر آن را؟ مطالعات نشان می‌دهد هر دو دیدگاه تأثیر  زیادی روی سلامت جسمی و روانی شما می‌گذارد. محققان به این نتیجه رسیده‌اند که مثبت‌اندیشی در زندگی باعث افزایش طول عمر فرد می‌شود. کسانی که در حوادث زندگی خود نیمه ‌پر لیوان را می‌بینند معمولاً جسم سالم و روحی پرنشاط دارند، در عوض اندیشه منفی و بدبینی منجر به ضعف شدید سیستم دفاعی بدن انسان می‌شود و در مقابله با بیماری‌ها، توانایی خود را از دست می‌دهد. بنابرین بهتر است نگرش مثبت را به‌صورت یک عادت عمیق در وجودتان نهادینه کنید.
مثبت‌‌اندیشی به این معنا نیست که سر خود را در برف فرو کنید و موقعیت‌های کمتر خوشایند زندگی را نادیده بگیرید. مثبت اندیشی به این معناست که شما به روشی مثبت و سازنده‌تر به ناخوشایندی نزدیک و با آن روبه‌رو شوید. در این نگرش شما فکر می‌کنید بهترین حالت اتفاق می‌افتد، نه بدترین. همچنین مثبت‌اندیشی یک چراغ جادو نیست و مشکلات را ناپدید نمی‌کند بلکه باعث می‌شود مسائل قابل حل‌تر و قابل مدیریت شوند.
اما اگر به‌طور طبیعی بدبین‌تر باشید، به این معنی که انتظار بدترین‌ها را دارید، چه؟
جای نگرانی نیست. این ممکن است کمک کند که تفکر مثبت را به‌عنوان مهارتی بدانید که می‌توانید یاد بگیرید و از آن بهره ببرید، نه یک ویژگی شخصیتی که دارید یا ندارید.
اول، به منفی‌بافی پایان دهید. قبل از اینکه تفکر مثبت را عملی کنید، به دنبال همه افکار منفی باشید که ممکن است در ذهن شما جاری باشد مثل:

فیلتر و صافی بد

آیا شما چیزهای خوب یک موقعیت را نادیده می‌گیرید و در موارد منفی غرق می‌شوید؟ مثلاً شما از یک شام خوب و سرگرم‌کننده در بیرون به همراه دوستانتان لذت می‌برید، اما رستوران در آخر شب صورت‌حساب اشتباهی از شما می‌گیرد. شما با احساس ناراحتی و عصبانیت به‌خاطر اشتباه پیش آمده آنجا را ترک می‌کنید و زمان خوبی را که در آنجا داشته‌اید فراموش می‌کنید و به عبارتی مشکل را بزرگ کرده و خوبی‌ها را توسط آن حذف کرده و نادیده می‌گیرید.

تقصیر را گردن گرفتن

آیا تمایل دارید برای اتفاق بد یا ناامیدکننده‌ای که اتفاق می‌افتد تقصیر را گردن بگیرید؟ به‌عنوان‌مثال، یکی از دوستان دعوت شما را رد می‌کند، بنابراین شما فرض می‌کنید که به این دلیل است که آنها نمی‌خواهند وقت خود را با شما بگذرانند.

پیش‌بینی فاجعه

به این معنی است که یک مانع و بدشانسی برایتان پیش می‌آید و سپس انتظار دارید که اتفاق بدتری بیفتد. به ‌عنوان‌ مثال، ماشین شما صبح روشن نمی‌شود، بنابراین فکر می‌کنید بقیه روز شما محکوم به فنا است.

تفکر سیاه‌ و سفید

آیا چیزها را خوب یا بد، بدون حد وسط می‌بینید؟ در این طرز فکر، اگر چیزها کامل و عالی نباشند، به‌طور خودکار بد محسوب می‌شوند.
هنگامی که متوجه یک فکر منفی شدید، سعی کنید آن را متوقف کنید و تمرکز خود را به افکار مثبت معطوف کنید. منطقی به موقعیت فکر کنید.
افکار منفی شما یک‌ شبه از بین نمی‌روند. اما با تمرین، می‌توانید خود را طوری آموزش دهید که دیدگاه مثبت‌تری داشته باشید. به یاد داشته باشید، شما حقایق را نادیده نمی‌گیرید. شما فقط آنهایی را که خوب هستند در برمی‌گیرید.


هنگامی که به تفکر منفی غلبه و آگاهی پیدا کردید، وقت آن است که وجه مثبت را به رخ بکشید. می‌توانید یاد بگیرید که افکار منفی را به مثبت اندیشی تبدیل کنید. فرایند ساده است، اما زمان و تمرین می‌طلبد، بالاخره شما در حال ایجاد یک عادت جدید هستید. برای انجام این کار، این راه‌ها را امتحان کنید:


روی چیزهای خوب تمرکز کنید
موقعیت‌های چالش‌برانگیز و وجود موانع بخشی از زندگی هستند. وقتی با چنین موقعیت‌هایی روبه‌رو می‌شوید سعی کنید روی بخش‌های خوب آن تمرکز کنید. این قسمت‌های خوب ممکن است بسیار جزئی و کم اهمیت به نظر بیایند. اگر به دنبال نقاط مثبت در قضیه‌ای باشید حتماً نکته‌ای هر چند کوچک مانند بارقه خورشید از پشت ابر پیدا خواهید کرد. مثلاً اگر قرار کاری شما با فردی به ناگهان از طرف وی کنسل می‌شود در حالی که شما برای آن کلی برنامه‌ریزی کرده و وقت گذاشته بودید حتماً ناراحت می‌شوید ولی سعی کنید فکر کنید چقدر وقت آزاد پیدا کرده‌اید که می‌توانید آن را با دیدن فیلم و یا انجام کار مورد علاقه خود بگذرانید. این تفکر به نفع شماست زیرا شما قادر نیستید وضع را در آن شرایط تغییر دهید ولی می‌توانید از درون آن شرایط نامناسب، یک نکته مثبت بیابید و بابت آن خوشحال باشید.



بهترین آینده خود را
تصور کنید
در مورد چشم‌اندازی روشن برای آینده خود – شغل، روابط، سلامت، سرگرمی‌ها – با جزئیات فکر کنید و آن را یادداشت کنید. تحقیقات نشان می‌دهد وقتی تصور می‌کنید زندگی‌تان به‌خوبی پیش می‌رود، در زمان حال شادتر خواهید بود.


با افراد مثبت‌اندیش
معاشرت کنید
تأثیر همنشین برای هیچ کدام از ما پوشیده نیست. چه بخواهید و چه نخواهید بعد از مدتی شبیه نزدیک‌ترین افراد زندگی خود خواهید شد. اصلاً یکی از دلایلی که می‌گویند خانواده مهم‌ترین مکان برای شکل‌گیری شخصیت افراد است همین علت است. بیشترین افرادی که شما در طول زندگی خود با آنها ارتباط دارید خانواده شما هستند. بنابراین کاملاً طبیعی است که شما نسخه کپی شده پدر و مادر و یا خواهر و برادرتان باشید.
بنابراین یکی از بهترین راه‌ها برای اینکه بتوانید مثبت‌اندیشی را در وجود خود تقویت کنید، این است که یک همنشین مثبت‌اندیش برای خود پیدا کنید. فراموش نکنید که یک دوست غرغرو و منفی‌باف می‌تواند زندگی شما را به چاله ناامیدی و تاریکی بیندازد و در مقابل یک همنشین مثبت‌‌اندیش می‌تواند باعث شود تا نوع نگاه شما به زندگی تغییر کند و لذت‌های بیشتری را تجربه کنید. به یاد داشته باشید شما خلاصه افرادی هستید که بیشترین ارتباط را با آنها دارید.


 شوخ‌طبعی خود را حفظ کنید
مطالعات نشان می‌دهند که خنده باعث کاهش استرس، نگرانی و افسردگی می‌شود. همچنین خنده باعث می‌شود فرد حال بهتری پیدا کند و عزت نفس بیشتری داشته باشد. سعی کنید در همه حال حتی در مواقع دشواری شوخ‌طبع باشید و به خودتان اجازه بدهید که بخندید. این کار باعث می‌شود که دشواری مسائل برای شما کمتر شود. حتی اگر نمی‌توانید بخندید به این کار تظاهر کنید زیرا ادای خندیدن و خنده مصنوعی نیز استرس را کم می‌کند.


خودتان را ببخشید
بسیاری از انسان‌ها ممکن است به دلیل فکر کردن بیش از اندازه به گذشته، به خاطر اتفاقات مختلف در زندگی احساس گناه کنند. رها شدن از این افکار و بخشیدن خود می‌تواند باعث ایجاد احساسات مثبت و افزایش مثبت‌‌اندیشی در زندگی شود.


یک دفتر سپاسگزاری
داشته باشید
وقتی هر روز یا هر هفته می‌نشینید و چیزهایی را که برایشان شکرگزار هستید یادداشت می‌کنید، مجبور می‌شوید به‌ خوبی‌های زندگی خود توجه کنید. یک مطالعه نشان داد افرادی که دفترچه‌های سپاسگزاری داشتند نسبت به آینده احساس خوش‌بینی بیشتری داشتند. آنها همچنین خواب بهتری را تجربه می‌کنند.


با خودتان مثبت حرف بزنید
با پیروی از یک قانون ساده شروع کنید: چیزی را که به هیچ‌کس دیگری نمی‌گویی به خودت نگو.
اغلب افراد بدترین منتقدان نسبت به خود هستند. اینکه فرد دائم از خودش انتقاد کند در طول زمان باعث ایجاد افکار منفی می‌شود. برای توقف این کار باید نسبت به صدای درونی خود آگاه باشید و سعی کنید پس از هر فکر منفی که می‌کنید یک پیغام مثبت با خودتان تکرار کنید. تحقیقات نشان داده است که حتی یک تغییر کوچک در نحوه حرف زدن با خودتان می‌تواند تأثیرات مثبتی روی احساسات، افکار و رفتار شما در شرایط پراسترس بگذارد.

پذیرش مشکلات و حل آنها
یکی از مواردی که مهم‌تر از حل مشکل است، پذیرش آن است. به این معنی که یک فرد در وهله اول باید مشکلاتی را که در زندگی دارد، بپذیرد و سعی کند از آنها فرار نکند. پذیرش مشکلات سبب می‌شود که فرد کنترل زندگی خود را در دست بگیرد و به جای گله کردن از شرایط، اقدام به حل آنها نماید.

به خودباوری برسید
برای تقویت مثبت‌اندیشی ابتدا خودتان همان فردی باشید که توانایی‌های وجودیتان را به خوبی می‌شناسید و می‌توانید آنها را تماماً به کار ببندید.

 رها کنید
گاهی اوقات یکی از عواملی که موجب ایجاد حس منفی‌نگری در وجود شما می‌شود، این است که مدام سعی دارید کنترل همه چیز را در دست بگیرید. در حالی که چه بخواهید و چه نخواهید، برخی مسائل وجود دارند که شما به هیچ طریقی نمی‌توانید آنها را کنترل کنید و یا برای حل آنها اقدامی انجام دهید. پس لازم است بسیاری از آنها را رها کنید و اجازه دهید که زندگی، مسیر عادی خود را طی کند.
اگر بسیاری از اتفاقات باب میل شما نیست و شما نمی‌توانید آنها را تغییر دهید، نیاز نیست منفی‌نگر شوید و یا خود را زیر سؤال ببرید. این اتفاقی بسیار عادی در زندگی است که گاهی اوقات هیچ کاری از دست ما ساخته نیست. تنها کاری که می‌توانیم انجام دهیم این است که سعی کنیم زندگی خود را به سمت جلو هدایت نماییم.

آیه طائبی
دبیر گروه زندگی
AYE.TAEBI@GMAIL.COM
بعضی از والدین به سیاست «عذاب وجدان بده والدگری کن» معتقدند و تعامل‌شان با کودکان را در همین مسیر پیش می‌برند. گاهی هم فرهنگ عمومی و شرایط اجتماعی این عذاب وجدان و احساس گناه را در ناخودآگاهمان فرو می‌کند.
من هم از همان‌هایی هستم که از صبح با عذاب وجدان بیدار می‌شوم و شب با عذاب وجدان می‌خوابم. به‌عنوان یک خانم شاغل، که زمان حضورم در خانه و مسئولیتم بیرون از خانه با همسرم برابر است، احساس گناه زیاد از حدی را تجربه می‌کنم و می‌دانم این احساس مخصوص من نیست. اغلب زنان جامعه ما همین حس را دارند.
صبح اگر خواب بمانیم و کمی دیر بیدار شویم، این منم که عذاب وجدان می‌گیرم، اگر شام نداشته باشیم، وسیله‌ای در خانه نباشد، خانه بهم‌ریخته باشد یا ظرف‌ها نشسته و در سینک ظرفشویی تلنبار، باز هم من عذاب وجدان می‌گیرم. حتی اگر دخترم بیمار شود هم در اعماق ذهنم احساس گناه را می‌بینم.
می‌دانم که این حس درست نیست، حتی همسرم در طول این سال‌ها یکبار حرفی نزده که کوچکترین اشاره‌ای به این موارد داشته باشد و به احساس گناه من دامن زده باشد. برعکس کاملاً معتقد است، همان‌طور که هردو بیرون از خانه کار می‌کنیم و سهم درآمدی برابری داریم، کارهای خانه هم وظیفه هردو ماست.
اما من با این فرهنگ عمومی درگیرم، مدام با خودم در حال بحث و درگیری‌ام. کوچکترین اتفاقی بیفتد من یک ربط هرچند باریک بین خودم و آن اتفاق پیدا می‌کنم، دادگاهی تشکیل می‌دهم و در نهایت محکوم همیشگی این دادگاه منم.
اما تأثیر این سایه شوم روی زندگی، در حد یک حس تلخ و ذهن درگیر نیست، عذاب وجدان، تمام وجوه زندگی‌مان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اعتماد به نفس اولین قربانی عذاب وجدان است، حضور اجتماعی، فعالیت‌های شخصی یا حتی در جمع حاضر شدن موارد بعدی هستند و همین‌طور پیش می‌رود.
گاهی چنان خسته می‌شوم از این حس گناهکار بودن، که رگه‌هایی از ترس درباره هرکاری پیش رویم است نمایان می‌شود. دلم می‌خواهد بتوانم به صدای خودآگاه پیر خردمند توی سرم گوش بدهم و بلند تکرار کنم، من مقصر نیستم، اشتباهی نکردم، حق دارم خسته یا ناراحت باشم، حق دارم بی‌انرژی باشم.
می‌دانید کجا کار خراب‌تر می‌شود؟ آنجایی که عده‌ای از فعالان حقوق زنان می‌آیند و مثلاً در قالب حمایت از زنان می‌گویند «زن‌ها خیلی قوی و مستقل هستند که از پس همه کارهای زندگی یک تنه برمی‌آیند، هم بیرون از خانه کار می‌کنند هم کارهای خانه را می‌کنند، هم کودکان را تربیت می‌کنند». اما به نظر من این خودش عامل پررنگی در تشدید عذاب وجدان زنانه‌ است. در لفافه می‌گوید اگر خسته‌ شدی حرف نزن، وگرنه همه می‌فهمند قوی نیستی. حالا برای قوی نبودن عذاب وجدان بگیر.
خیلی از رفتارها، روحیه‌ها، حس‌ها یا اعتقادات ما همین‌طور است. ریشه در یک ناخودآگاه جمعی و فرهنگ عمومی دارد که گاهی نمی‌دانیم از کجا آمده، منطقش چیست و شاید اگر دقیق به آن فکر کنیم و زیر و بم‌اش را بسنجیم، به هزاران دلیل دیگر آن دلایل یا منطق وجود خارجی ندارد.