گروه اقتصادی/ بازار سهام ایران برای دومین بار در سال جاری وارد مرحله نزولی شد. یک بار در نیمه دوم مردادماه و به دلیل اختلاف نظر دستگاه‌ها برای عرضه صندوق موسوم به دارا دوم شاخص‌های بورس فرو ریخت و باعث شد تا شاخص از ارتفاع نزدیک به 2.1 میلیون واحد به 1.2 میلیون واحد کاهش یابد. چند ماه پس از این ریزش، با ترمیم نسبی اعتماد سهامداران و جذاب شدن قیمت سهام بسیاری از شرکت‌ها، دوباره از آبان ماه وضعیت بازار بهبود یافت به طوری که شاخص توانست تا میانه 1.5 میلیون واحد هم رشد کند.
اما بخشنامه قیمت‌گذاری فولاد و این بار ناهماهنگی وزارت صمت با متولی بازار سرمایه موجب شد تا دوباره اعتماد سهامداران به بازار و تصمیم‌های آتی سیاستگذاران آسیب ببیند. برهمین اساس دوباره شاخص با نوسان شدیدی مواجه شد و تعداد روزهای قرمز در بازار افزایش یافت. اتفاقی که به اعتقاد صاحب‌نظران بازار به دلیل بحران اعتماد در بازار شکل گرفته است. در واقع سهامداران پس از اتفاقاتی که از مرداد ماه امسال رخ داد، حساس‌تر از گذشته تحولات را رصد می‌کنند و با سرعت زیادی موضع خود را از خریدار به فروشنده تغییر می‌دهند.
بررسی شاخص کل بورس در دی ماه نشان می‌دهد که شاخص در18 روز کاری دی ماه (تا روزگذشته) با افت 209 هزار و 245 واحدی معادل 14.5 درصد مواجه شده است. برهمین اساس در روزهای کاری دی ماه با چندین نوبت ریزش‌های سنگین 40 هزار واحدی روبه‌رو شده است. بعد از ریزش 40 هزارواحدی شاخص در روز 23 دی ماه که دوباره شاخص را به کانال 1.2 میلیون واحد عقب راند، دیروز هم شاخص با 30 هزار و 843 واحد کاهش به یک میلیون و 229 هزار و 879 واحد رسید.
با این حال ارزش معاملات بازار نشان می‌دهد که نقدشوندگی تا حدود زیادی حفظ شده است، نکته‌ای که برای بازار مثبت تلقی می‌شود. بر این اساس، روز گذشته معامله‌گران در بورس تهران بیش از 10.8 میلیارد سهام حق‌تقدم و اوراق مالی در قالب 1.3 میلیون نوبت معامله و به ارزش 10 هزار و 249 میلیارد تومان داد وستد کردند. بدین ترتیب با محاسبه ارزش معاملات 14.9 هزار میلیارد تومانی فرابورس، ارزش معاملات در بازار سهام به بیش از 25 هزار و 155 میلیارد تومان رسید.
‌مهم‌ترین عوامل ریزش شاخص
درحالی که طی هفته‌های اخیر بازار سهام دوباره با نوسان شدیدی همراه شده است، بررسی متغیرهای بنیادی شرکت‌های بورسی حکایت از فراهم شدن بسترهای صعود شاخص است.
در کنار عملکرد تولید ناخالص داخلی کشور در نیمه نخست امسال بخصوص فصل دوم سال که مؤید رشد 1.3 درصدی رشد اقتصادی کشور در شش ماهه اول و رسیدن رشد تولید ناخالص از منفی 2.9 درصد بهار به مثبت 5.1 درصد در تابستان است، وضعیت صنایع کشور که عمده آنها در بازار سرمایه حضور دارند نیز حاکی از بهبود است. براساس گزارش بانک مرکزی در بخش صنعت، شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی که حدود 70 درصد ارزش افزوده بخش صنعت را پوشش می‌دهد، در سه ماهه اول، سه ماهه دوم و شش ماهه اول سال 1399 نسبت به دوره مشابه سال قبل به ترتیب 1.4، 11.9 و 6.8 درصد افزایش یافته‌اند. از مجموع 24 رشته فعالیت عمده صنعتی در سه ماهه دوم سال 1399 شاخص تولید 21 رشته فعالیت با ضریب اهمیت 98.7 درصد، دارای رشد مثبت هستند. اما همچنان ریسک‌هایی از خارج بازار  روند متعادل بازار را تهدید می‌کند.
حمید میرمعینی کارشناس بازار سرمایه درگفت و گو با «ایران» درپاسخ به این سؤال که چه عواملی باعث نوسان و ریزش شاخص درهفته‌های اخیر شده است، به سه عامل اشاره می‌کند.
براساس گفته‌های وی، مهم‌ترین عاملی که دراین دوره بر بازار سهام تأثیر داشته، بدبینی به آینده سیاسی و مذاکرات و درنتیجه لغو تحریم‌هاست. درحالی که درماه‌های گذشته خوشبینی زیادی دراین زمینه ایجاد شده بود، اما  با تحولات اخیر تا حدودی این خوشبینی رنگ باخته است. متغیری که در سال‌های گذشته یکی از اصلی‌ترین مؤلفه‌های مؤثر بر بازار سهام ایران بوده است.
میرمعینی افزود: علاوه براین تغییرات نرخ ارز نیز یکی از دلایلی است که بر روند بازار اثرداشته است. جوی که در بازار ارز ایجاد شده حاکی از تداوم روند نزولی نرخ ارز است، اما باید گفت که این موضوع چندان با واقعیت‌های اقتصاد ایران همخوانی ندارد.
این کارشناس بازار سرمایه درادامه گفت: یکی دیگر از عواملی که تأثیر بسیار زیادی بر نوسان بازار داشته ناهماهنگی دستگاه‌های اجرایی است که درزمینه سیاستگذاری‌های اقتصادی اتفاق نظر ندارند. نمونه بارز این ناهماهنگی را می‌توان در قیمت‌گذاری دستوری برخی از کالاهای مهم مانند فولاد، خودرو، پتروشیمی و... مشاهده کرد که هر یک به سهم خود تأثیر زیادی بر بازار و بی اعتمادی سهامداران داشته است.
به گفته وی، مردمی که سهامدار شرکت‌های فعال دراین صنایع هستند با چنین تصمیماتی اعتماد خود را از دست می‌دهند و دراین زمینه نیازمند حمایت جدی دولت از بازار سرمایه و هماهنگی درخصوص تصمیماتی است که در بازار تأثیر دارد. این درحالی است که قیمت گذاری دستوری نه منافع تولیدکننده و نه منافع سرمایه‌گذاران را تأمین نمی‌کند و حتی در بلندمدت به زیان مصرف‌کنندگان نیز تمام می‌شود و دراین میان تنها بخش کوچکی از جامعه یعنی دلالان و واسطه‌ها از این بخشنامه‌ها سود می‌برند.
وی همچنین یادآور شد: در شرایطی که قیمت بسیاری از سهم‌های بازار به کف خود رسیده است، نیاز به ورود و حمایت جدی دولت هستیم.
‌بازار دوباره سبز خواهد شد
این کارشناس بازار سرمایه درادامه تأکید کرد: با وجود تمام این ریسک‌ها بورس ایران در آینده نزدیک به روند صعودی خود بازخواهد گشت.
به گفته وی، هم اکنون وضعیت شرکت‌های بورسی از نظر بنیادی در شرایط خوبی قرار دارد و از سوی دیگر قیمت اکثر سهم‌های بازار به کف خود رسیده و برای خرید بسیار جذاب است. دراین شرایط بسیاری از سهامداران به دلیل افت بالای قیمت دست از فروش کشیده‌اند و همان گونه که اشاره شد، بررسی قیمت سهام بخصوص شرکت‌های بزرگ بازارنشان می‌دهد که از ارزش ذاتی و واقعی خود نیز کمتر شده‌اند و همین عامل باعث خواهد شد تا سهامداران حرفه‌ای دوباره به خرید سهم اقدام کنند.
میرمعینی تأکید کرد: بنابراین در آینده‌ای نزدیک دوباره شاهد بازگشت بازار به روند صعودی خواهیم بود، روندی که در سال آینده نیز ادامه خواهد داشت. بدین ترتیب با کوچکترین محرک مثبتی دوباره شاخص صعودی خواهد شد. وی خطاب به سهامداران گفت: با توجه به افت بالای شاخص، خروج از بازار دراین شرایط به زیان سهامداران خواهد بود و با صبوری در آینده می‌توانند ضرر خود را جبران کنند.
گفتنی است، با توجه به این که دلیل اصلی ریزش‌های اخیر به اعتماد سهامداران مربوط می‌شود، با ترمیم اعتماد دوباره سهامداران و ورود متغیرهای جدید به بازار روزهای متعادل‌تری پیش روی بازار قرار دارد.‌

عدنان موسی‌پور
کارشناس اقتصادی ‌
ایران در موقعیتی قرار گرفته است که هم از نظر جغرافیا و هم از نظر منابع طبیعی و زیرزمینی بهشتی تمام عیار برای تجار بین‌المللی به حساب می آید.بهره مندی از ۵۸۰۰ کیلومتر سواحل شمالی و جنوبی ایران را از نظر ظرفیت بندرگاهی در موقعیتی فوق‌العاده قرار داده است. به گونه ای که کمتر کشوری در جهان این موقعیت استراتژیک را در اختیار دارد.
حال زمانیکه این موقعیت استراتژیک را در کنار ظرفیت ایران در حوزه منابع زیرزمینی و طبیعی قرار می دهیم حکایت از یک ظرفیت عظیم دارد که شاید اعداد و ارقام نتواند به خوبی عظمت آن را بازگو کند.
از سوی دیگر ایران از همسایگانی بهره می برد که به شدت به ظرفیت‌های ایران نیازمندند و برای تجار آنها بسیار به صرفه‌تر خواهد بود که نیازمندی‌های خود را از کشور همسایه خود یعنی ایران تهیه کنند بجای آنکه از کشورهای دورتر و با هزینه‌هایی سنگین‌تر این ارتباط برقرار شود.
در همین رابطه همسایگان خزر در شمال ایران با زمستانی سخت مواجه‌اند و این موضوع نیاز آنها را به واردات محصولات کشاورزی از ایران دوچندان کرده است. در جنوب ایران نیز کشورهایی همچون قطر، کویت، بحرین، عربستان، امارات و عمان هم  به محصولات کشاورزی، صنعتی، معدنی، مواد غذایی و ...  نیاز فراوان دارند. در چنین شرایطی برای این همسایگان چه گزینه‌ای بهتر از ایران! در شرایطی که  تنها با چند ساعت کشتیرانی بار را می‌توانند از ایران تهیه کنند چرا باید از کشور دیگری غیر از ایران واردات داشته باشند؟
با آگاهی از این موضوع باید از این ظرفیت عظیم و موقعیت اقتصادی بی‌نظیری که ایران در آن قرار گرفته است به نحو احسن استفاده کرد. به عنوان یک صادر کننده که بیش از ۲۰ سال  با کشورهای عربی مشغول تجارت هستم این را عرض می‌کنم که در دنیای تجارت آرامش و دوستی حرف اول را می‌زند. ما باید بتوانیم رابطه دوستی با کشورهای همسایه را بهبود ببخشیم تا با استفاده از ظرفیت بی‌نظیر خود تجارت و اقتصادمان را رشد دهیم.
تصور کنید اگر فقط یک تفاهمنامه تجاری بین ایران و قطر و عمان بسته شود، چنان رشد اقتصادی در این منطقه رخ می دهد که بنادر و فرودگاه‌های ما توان و ظرفیت پوشش آن حجم از مبادلات را نخواهند داشت. آن زمان است که رشد و شکوفایی سرعت می‌گیرد. آن وقت است که بنادر ما بزرگ و بزرگ‌تر و فرودگاه‌هایمان پهن‌تر و عظیم‌تر می شود. آن وقت است که تقاضا برای محصولات ایرانی آنقدر زیاد می شود که برای پوشش آن باید هزاران جوان بیکار مشغول به کار شوند. زمانیکه درآمد حاصل از تجارت خارجی کشور بالا رود، می‌توان زیرساخت‌های توریسم را گسترش داد و گردشگران کشورهای حوزه خلیج فارس که بدنبال طبیعت بکر هستند را به شمال ایران دعوت کرد.
فراموش نکنیم که توریسم منبع مهمی از درآمد در خیلی از کشورهای جهان است که امروزه ما از آن غافل هستیم و تعداد گردشگران خارجی در ایران به سختی ۲ رقمی می شود. فراموش نکنیم که برای توسعه اقتصادی یک کشور در کنار موقعیت جغرافیایی و منابع طبیعی و منابع انسانی و... باید مدیریت قوی هم وجود داشته باشد که بتواند از این نعمت‌ها بهترین بهره‌برداری را داشته باشد.
در پایان باید به یک نکته ی مهم و اساسی اشاره کرد  که اگر آرامش در روابط نباشد، این بازار بزرگ منطقه‌ای که در اطراف ما وجود دارد کاملاً از بین رفته و سرمایه‌های مادی و معنوی فرار می کنند.‌