گروه اقتصادی/ حذف آب بهداشتی و شرب از مصارف صنعتی، فضای سبز شهری و کشاورزی و جایگزینی پساب تصفیه‌شده، موضوعی است که می‌تواند به کاهش تأثیر بحران کم‌آبی و خشکسالی ایران کمک کند. در این رابطه مدتی است که وزارت نیرو دستورالعمل مشارکت عمومی-خصوصی برای طرح‌های بازتخصیص آب، جایگزینی پساب و کاهش هدررفت آب را صادر کرده است. به این ترتیب که وزارت نیرو طی بخشنامه‌ای در شهریورماه ‌امسال، موضوع بازتخصیص آب مورد نیاز صنایع و جایگزینی آن با پساب تصفیه‌خانه‌های فاضلاب شهری را ابلاغ کرد و براین اساس بازتخصیص آب بخش صنعت اعم از نیروگاه، صنایع، معادن و نیز فضای سبز از طریق جایگزینی منابع آب سطحی با پساب تصفیه‌خانه‌های فاضلاب در دستور کار شرکت‌های تابعه وزارت نیرو قرار گرفته است.
کارشناسان بر این باورند که در شرایط خشکسالی و محدودیت‌های منابع آب بویژه در عرصه‌های مجاور کلانشهرهایی نظیر تهران و ضرورت تأمین آب شرب شهروندان، این روش بهترین راهکار برای تأمین آب مورد نیاز برخی از بخش‌ها از جمله فضای سبز، مصارف صنعتی، خدماتی و کشت برخی محصولات کشاورزی است و بازچرخانی آب و بهره‌گیری از پساب حاصل از تصفیه‌خانه‌های فاضلاب شهری به مدیریت بحران کمک می‌کند.
برای درک اهمیت استفاده از این پساب تصفیه‌شده فقط کافی است که به آمار ذخایر سدهای کشور پرداخته شود. سدهای ایران به طور میانگین اکنون کمتر از 37 درصد پرشدگی دارند. این رقم در سدهای استان‌هایی مانند تهران کمتر نیز می‌شود. در 5 سد تأمین‌کننده آب شرب تهران اکنون درصد پرشدگی حدود 16 درصد است. یعنی فقط 16 درصد از حجم مخزن سدهای تهران آب دارند. 
با درنظر گرفتن وضعیت سفره‌های آب زیرزمینی شرایط سخت‌تر می‌شود. ضمن آنکه کاهش میزان ذخایر آب زیرزمینی، روی کیفیت آب موجود نیز تأثیر‌گذار است و اگر پساب حاصل از تصفیه‌خانه‌های فاضلاب شهری بخشی از مصرف را تأمین نکند یا به سفره‌های آب زیرزمینی تزریق نشود، به مرور همین میزان آب در دسترس نیز کیفیت خود را از دست خواهد داد و دیگر امکان استفاده از آن وجود نخواهد داشت. در این باره، رئیس محیط‌‌زیست و آب‌های غیرمتعارف حوزه معاونت آب و آبفای وزارت نیرو به «ایران» می‌گوید: «در شرایط کنونی راه‌حل معضل تأمین آب پایدار شهرهای بزرگ، استفاده از پساب‌های شهری در فضای سبز و صنعت است.»
وضعیت آبی ایران
اصغر جهانی با اشاره به چالش‌های تأمین آب در کشور ادامه می‌دهد: «از نظر نزولات جوی در شرایط مطلوبی قرار نداریم. به این ترتیب که فقط یک درصد از مساحت ایران بارش بیش از 1000 میلیمتر دریافت کرده و حدود 30 درصد سطح کشور نیز بارش سالانه کمتر از 100 میلیمتر را تجربه کرده است. حدود 40 تا 50 درصد بارش‌ها هم در زمان غیرلازم اتفاق می‌افتد. از طرفی سهم سرانه تجدیدپذیر از 7000 مترمکعب در سال 1335 به 1170 مترمکعب به ازای هر نفر در سال 1400 تقلیل یافته است.» 
او با بیان اینکه امروز افت کمی و کیفی آب را همزمان تجربه می‌کنیم، اظهار می‌کند: «افت کمی و کیفی منابع آب، تأمین آب بسیاری از شهرهای بزرگ کشور ازجمله شهر قم را با چالش جدی مواجهه ساخته است، به طوری که آب این شهر از صدها کیلومتر دورتر و از سرشاخه‌های دز با هزینه‌های زیادی انتقال می‌یابد.»
جهانی ادامه می‌دهد: «این در حالی است که امروزه با افزایش مصرف آب شرب در نتیجه افزایش جمعیت از یک سو و کم شدن آوردها در سرشاخه‌ها به‌خاطر تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های سال‌های اخیر از سوی دیگر، برنامه‌ریزی صحیح در استفاده از پساب شهری در بخش فضای سبز و تأمین آب صنعت را می‌طلبد و به عبارتی با درنظر گرفتن ارزش اقتصادی آب انتقال یافته، استفاده بهینه از پساب بیش از پیش ضروری و حیاتی بوده و از اهمیت دوچندانی برخوردار خواهد بود.»
وجود بیش از 240 تصفیه‌خانه فاضلاب شهری فعال در کشور
اما استفاده از پساب تصفیه‌شده نیازمند ایجاد تصفیه‌خانه فاضلاب شهری است. در این رابطه، رئیس محیط‌‌‌زیست و آب‌های غیرمتعارف حوزه معاونت آب و آبفای وزارت نیرو در خصوص آخرین وضعیت تصفیه‌خانه‌های فاضلاب در کشور بیان می‌کند: «بیش از 240 تصفیه‌خانه فاضلاب شهری فعال در کشور با ظرفیت بهره‌برداری حدود یک میلیارد و 500 میلیون مترمکعب در سال وجود دارد که تاکنون برنامه‌ریزی واگذاری حدود 900 میلیون مترمکعب در سال از پساب به مصارف کشاورزی، صنعت، فضای سبز و احیای تالاب‌ها و دریاچه‌ها صورت گرفته و از این میزان حدود 500 میلیون مترمکعب در سال آن به چرخه مصرف رسیده و بیشتر آن در قالب طرح‌های جایگزینی با منابع آب مصرفی با کیفیت است.» البته بر اساس آخرین آمارنامه ماهانه صنعت آب و برق مربوط به مردادماه سال 1401، هم‌اکنون تعداد 258 تصفیه‌خانه فاضلاب در مدار فعالیت قرار دارند که به‌طور روزانه 5754 هزار مترمکعب آب تولید می‌کنند. حدود 53 درصد از مشترکان کشور تحت پوشش شبکه فاضلاب قرار دارند و این ظرفیت می‌تواند زمینه کاهش 1.5 درصدی استفاده از آب تجدیدپذیر در کشور را فراهم کند. هم‌اکنون 8 میلیون و 781 هزار مشترک فاضلاب در کل کشور وجود دارد و با ارتقای پوشش‌دهی شبکه فاضلاب این رقم نیز افزایش پیدا می‌کند. در شرایطی که میزان آب مورد نیاز در صنعت هم‌اکنون سالانه 1.3 میلیارد مترمکعب برآورد می‌شود، با ظرفیت موجود تصفیه‌خانه‌های فاضلاب کشور، امکان پوشش نزدیک به 100 درصدی نیاز صنعت از پساب باکیفیت وجود دارد. اما با توجه به اقداماتی مانند تزریق پساب تصفیه‌شده به آبخوان‌ها، استفاده از این منابع در آبیاری فضای سبز شهری و برخی موارد کشاورزی، تمام این پساب تصفیه‌شده به صنعت اختصاص نمی‌یابد. البته در این بخش‌ها نیز ضعف‌هایی وجود دارد.
رئیـــس محیط‌زیست و آب‌های غیرمتعارف معاونت آب و آبفا می‌گوید: «مطابق ماده 22 قانون هوای پاک، شهرداری‌های شهرهای با جمعیت بالای 50 هزار نفر موظفند ضمن رعایت الگوی کشت بهینه و به کارگیری روش‌های آبیاری نوین، همچنین آب مورد نیاز فضای سبز را از محل پساب شهری تأمین کنند؛ ولی متأسفانه هنوز در برخی از شهرهای بزرگ ازجمله قم بخشی از نیاز فضای سبز از شبکه آب شرب تأمین می‌شود که لازم است در اسرع وقت و در اولین گام با قطع انشعاب آب فضای سبز از شبکه شرب شهری، تسریع در اجرای طرح‌های انتقال و جایگزینی پساب صورت گیرد.»
گفتنی است با وجود آنکه حدود 70 درصد آب مصرفی کشور تبدیل به فاضلاب می‌شود، اما هنوز سیستم تصفیه فاضلاب در ایران و به نوعی بازچرخانی آب در کشور ما –که یک کشور خشک و کم آب است- به نقطه مطلوب خود نرسیده است. سالانه بیش از ۴.۵ میلیارد مترمکعب فاضلاب شهری در کشور تولید می‌شود که حدود 1.2 تا 1.5 میلیارد مترمکعب آن تصفیه و تبدیل به پساب می‌شود. اگر چه 53 درصد از جمعیت شهری تحت پوشش شبکه تصفیه فاضلاب هستند. از این رو ساخت تصفیه‌خانه‌های فاضلاب و تسریع در اجرای طرح‌های انتقال نیازمند توجه بیشتری است.

گروه اقتصادی/ حداکثر تا نیمه دوم سال 1404، همه 18 میلیون لیتر بنزین، 21 میلیون لیتر نفت‌گاز و 6.5 میلیون لیتر نفت‌ سفید تولیدی شرکت پالایش نفت آبادان از استاندارد یورو برخوردار خواهد شد.
به گزارش فارس، یکی از دغدغه‌های اصلی کشور، تولید سوخت با استاندارد یورو 4 و 5 است. طبق گزارش شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، تولید بنزین یورو در شرایط فعلی حدود 30 میلیون لیتر در روز است. همچنین میزان نفت‌گاز (گازوئیل) یورو در حال حاضر حدود 48 میلیون لیتر است و با در سرویس قرار گرفتن‌ دومین واحد تصفیه نفت‌گاز پالایشگاه اصفهان و تکمیل واحدهای جانبی پالایشگاه تبریز، میزان تولید گازوئیل یورو 10.5 میلیون لیتر در روز تا پایان امسال افزایش خواهد یافت.  طبق گزارش شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، با شروع اجرای پروژه‌های کیفی‌سازی در پالایشگاه آبادان از سال 1402 و با فرض تأمین منابع و مشارکت پیمانکاران داخلی و چینی حداکثر تا نیمه دوم سال 1404، همه بنزین، نفت‌گاز و نفت سفید تولیدی این شرکت به ترتیب 18، 21 و 6.5 میلیون لیتر از استاندارد یورو برخوردار خواهند شد. در پالایشگاه شیراز نیز با در سرویس قرار گرفتن واحد ایزومریزاسیون در تابستان سال 1402، روزانه 1.5 میلیون لیتر بنزین یورو 4 و با تکمیل و بهره‌برداری از واحد تصفیه نفت‌گاز شرکت فوق در سال 1403 روزی 3.5 میلیون لیتر نفت‌گاز یورو به سبد تولیدات یوروی کشور اضافه خواهد شد. در شرکت پالایش نفت اصفهان با تکمیل پروژه تصفیه نفت کوره با نام واحد RHU، واحد تصفیه هیدروژنی ته‌مانده برج تقطیر حداکثر تا پایان سال 1404، روزانه 10 میلیون لیتر نفت کوره کم گوگرد، (کمتر از 1 درصد) تولید خواهد شد که بیش از 2.5 برابر سوخت مورد نیاز کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران (1.5 میلیون تن در سال) است. در شرایط فعلی نیاز کشتیرانی به‌ دلیل شرایط سخت تحریم، ماهیانه حدود 45 تا 60 هزار تن است که توسط پالایشگاه اراک تولید و تحویل داده می‌شود.  علاوه بر طرح‌های فوق، در دیگر شرکت‌های پالایشی از جمله بندرعباس، اراک، تهران و تبریز پروژه‌های کاهنده نفت کوره و افزایش تولید محصولات با ارزش افزوده بالا در دست اقدام است که متأسفانه به‌ دلیل عدم صدور مجوز زیست‌محیطی تاکنون کلید نخورده است. بنابراین در صورت اخذ مجوز و مشارکت سهامداران و اختصاص 30 درصد سود سالانه شرکت‌ها به اجرای طرح‌های کاهنده و کیفی‌سازی نفت کوره، 90 درصد تولیدات پالایشگاه‌ها از استاندارد یورو برخوردار خواهند شد. در ضمن جهت کیفی‌سازی باقیمانده نفت‌کوره دیگر شرکت‌ها و تسریع در فرایند انجام کار با استفاده از تمامی ظرفیت‌های موجود در کشور از جمله شرکت‌های دانش‌بنیان و حمایت از پیمانکاران داخلی، مقرر شد در شرکت پالایش نفت شیراز طرح پایلوت تصفیه 200 بشکه در روز نفت کوره توسط یک شرکت دانش‌بنیان حداکثر در 6 ماه اجرا شود. به همین ترتیب مقرر شده است با مشارکت نیروگاه شازند و مسئولان استان و شرکت پالایش نفت امام خمینی(ره) شازند مشابه همین طرح به ظرفیت 100 بشکه در آینده نزدیک عملیاتی شود و در پالایشگاه تبریز نیز به کمک یک شرکت دانش‌بنیان یک واحد پایلوت 40 گالنی در روز در دست بررسی است که در صورت اجرا و اخذ نتایج مثبت، انتظار می‌رود عملیات گوگردزدایی از نفت کوره با سرعت بیشتری اجرایی شود.