«ایران» از جایگاه اقتصاد ایران در منطقه «منا» گزارش میدهد
ظرفیتهای رشد اقتصاد ایران با وجود تحریم و کرونا
سیاوش رضایی
خبرنگار
ورود متغیرهای جدید باعث شده است تا اختلاف میان پیشبینی از اقتصاد جهان و کشورهای مختلف مدام درحال تغییر باشد. طی ماههای اخیر شیوع ویروس کووید 19 در تمام کشورهای جهان تمام بخشهای اقتصاد جهان را تحت تأثیر خود قرارداده است و با توجه به اینکه هیچ اشرافی بر ابعاد این بیماری وجود ندارد، درنتیجه دامنه اثرگذاری آن نیز ناشناخته باقی مانده است. برهمین اساس صندوق بینالمللی پول در تازهترین گزارش خود از چشمانداز اقتصاد جهان و کشورهای مختلف در اکتبر 2020 تقریباً تمام برآوردهای قبلی خود را تغییر داده است. طبق گزارش صندوق انتظار میرود اقتصاد جهان در سالجاری میلادی در مقایسه با سال گذشته 4.4 درصد کوچکتر شود. این نهاد بینالمللی در حالی نرخ رشد تولید ناخالص جهان در سال 2020 را منفی 4.4 درصد پیشبینی کرده است که در گزارش قبلی چشمانداز اقتصادی جهان که در ماه ژوئن (اوایل تیرماه) منتشر شد، از احتمال افت 5.2 درصدی تولید ناخالص جهان در سالجاری خبر داده بود. صندوق بینالمللی پول دلیل بهبود 0.8 واحد درصدی پیشبینی خود از نرخ رشد اقتصادی جهان در سال 2020 را بروز نشانههایی از بهبود قویتر اقتصاد جهانی در سهماهه سوم سالجاری میلادی عنوان کرده است.
وضعیت ایران
در گزارش جدید صندوق بینالمللی پول نرخ رشد اقتصادی ایران در سال 2020 منفی 5.0 درصد پیشبینی شده است که در مقایسه با پیشبینی اعلام شده در گزارش قبلی به میزان 1.0 واحد درصد بهبود نشان میدهد. همچنین صندوق بینالمللی پول نرخ رشد اقتصادی ایران در سال 2021 را 3.2 درصد پیشبینی کرده است که این رقم نیز در مقایسه با پیشبینی قبلی به اندازه
0.1 واحد درصد بهبود یافته است. در این گزارش همچنین نرخ تورم و بیکاری در ایران نیز به ترتیب 30.5 درصد و 12.2 درصد پیشبینی شده است.
مقایسه اقتصاد ایران با کشورهای منطقه
درمجموع بررسی اطلاعات ارائه شده در گزارش صندوق بینالمللی پول و برآوردهایی که از نرخ رشد در سال آینده ارائه شده نشان میدهد که در مقایسه با سایر کشورها، کشورهای تولید و صادرکننده نفت تأثیر بسیار گستردهتری از ویروس کرونا و رکود فعالیتهای اقتصادی پذیرفتهاند.
بر همین اساس درحالی که عربستان سعودی به عنوان بزرگترین اقتصاد نفتی منطقه «منا» در سال 2020 میلادی با رشد اقتصادی منفی 5.4 درصدی مواجه خواهد شد که اقتصاد مصر در همین سال به عنوان بزرگترین اقتصاد غیرنفتی منطقه 3.5 درصد بزرگتر میشود. همچنین براساس گزارش صندوق بینالمللی پول در سال 2019 میلادی نیز رشد اقتصادی عربستان 3 دهم درصد و نرخ رشد اقتصادی مصر 5.6 درصد بوده است. البته بررسی برآوردهای ارائه شده از نرخ رشد اقتصادی در سال 2021 از پتانسیل بیشتر رشد در کشورهای نفتی خبر میدهد که بخش عمده آن به جبران وضعیت اوج دوران کرونا برمیگردد. در همین راستا اقتصاد عربستان در سال 2021 معادل 3.1 درصد رشد میکند درحالی که اقتصاد مصر با رشد 2.8 درصدی همراه میشود. علاوه بر ایران، برخی دیگر از کشورهای منطقه خاورمیانه و آسیای مرکزی نیز شاهد بهبود نسبی پیشبینی رشد اقتصادی خود در گزارش جدید صندوق بینالمللی پول بودهاند و نرخ رشد اقتصادی کل این منطقه نیز با 0.6 واحد درصد بهبود نسبت به گزارش قبلی، منفی 4.1 درصد پیشبینی شده است.
اقتصاد ایران مقاومتر
بررسی وضعیت اقتصادی کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (منطقه منا) که بخش اعظم آنها نفتی هستند نشان میدهد که اقتصاد ایران درمقایسه با سایر کشورهای این منطقه تأثیر کمتری از شرایط رکودی پذیرفته است. درحالی که نرخ رشد اقتصادی ایران در سال 2019 برابر با منفی 6.5 درصد بوده است این نرخ در سالجاری میلادی به منفی 5 درصد بهبود مییابد و در سال آینده میلادی 3.2 درصد رشد خواهد کرد. این درحالی است که اقتصاد سایر کشورهای نفتی منطقه منا با افت شدیدتری مواجه شدهاند. در همین راستا اقتصاد امارات متحده عربی که در سال گذشته میلادی رشد 1.6 درصدی داشته است در سالجاری میلادی و تحت تأثیر شیوع کرونا و رکود ناشی از آن 6.6 درصد کوچکتر میشود. در سال آینده نیز به رشد 1.3 درصدی بسنده میکند.
رشد اقتصادی منطقه منا در مجموع در سال گذشته 8 دهم درصد بوده که این نرخ در سالجاری به منفی 5 درصد میرسد که بیشتر تحت تأثیر رشد منفی بیش از 10 درصدی برخی از این کشورهاست. همچنین در سال آینده نیز نرخ رشد اقتصادی این منطقه به 3.2 درصد میرسد. اعداد ارائه شده نسبت به گزارش قبلی صندوق بینالمللی پول شرایط بدتری پیدا کرده است. به طوری که نرخ رشد منفی 5 درصدی سالجاری 7 دهم درصد نسبت به گزارش ژوئن این صندوق بیشتر شده است. همچنین نرخ رشد مثبت اقتصادی 3.2 درصدی سال 2021 نیز درمقایسه با برآورد قبلی این نهاد نیم درصد کمتر شده است.
در این میان اطلاعات صندوق بینالمللی پول نشان میدهد که اقتصاد عراق بیش از سایرین تحت آثار منفی کرونا قرار گرفته است به طوری که رشد اقتصادی این کشور در سالجاری میلادی به منفی 12.1 درصد میرسد که نسبت به رشد 4.4 درصدی سال گذشته افت بسیار شدیدی نشان میدهد. در سال آینده میلادی نیز اقتصاد عراق رشد 2.5 درصدی را تجربه خواهد کرد. عمان نیز با رشد منفی 10 درصدی در سالجاری یکی از کشورهایی است که تأثیر وسیعی از کرونا داشته است. البته در سال گذشته میلادی نیز اقتصاد این کشور 8 دهم درصد کوچک شده بود و برهمین اساس در سال آینده میلادی نیز اقتصاد عمان نیم درصد دیگر کوچک خواهد شد. قطر یکی دیگر از اقتصادهای منطقه منا که در سال گذشته رشد 8 دهم درصدی داشته است در سالجاری میلادی
4.5 درصد کوچکتر خواهد شد و در سال آینده پیشبینی میشود رشد 2.5 درصدی را تجربه کند. همچنین کویت که در سال 2019 رشد اقتصادی 4 دهم درصدی داشته است در سالجاری 8.1 درصد کوچک خواهد شد و تحت تأثیر این رشد منفی در سال آینده نیز تنها به رشد 6 دهم درصدی بسنده خواهد کرد. همچنین درمیان کشورهای غیرنفتی منطقه منا نیز علاوه بر مصر که کمترین تأثیر را از رکود کووید 19 داشته است، سایر کشورهای غیرنفتی این منطقه هرچند تأثیر کمتری از شرایط اقتصادی ماههای اخیر داشتهاند، اما در سالجاری اقتصاد عمده این کشورها کوچک خواهد شد. بر اساس گزارش جدید این نهاد بینالمللی اقتصاد اردن که در سال گذشته رشد 2 درصدی داشت در سالجاری 5 درصد عقبگرد خواهد کرد و طبق برآوردها در سال آینده 3.4 درصد رشد خواهد کرد. همچنین مراکش که در سال 2019 رشد اقتصادی 2.2 درصدی داشته است در سالجاری 7 درصد رشد منفی را تجربه خواهد کرد که این نرخ در سال 2021 به مثبت 4.9 درصد خواهد رسید.
ظرفیتهای اقتصاد ایران
بررسی کلی وضعیت اقتصاد ایران در گزارش جدید صندوق بینالمللی پول با سایر کشورهای منطقه منا نشان میدهد که با وجود تحریمهای شدید اقتصادی که سایر کشورها با آن دست و پنجه نرم نمیکنند، اقتصاد ایران وضعیت قابل قبولی داشته است. چه آنکه بسیاری از کشورها تنها تحت تأثیر رکود ناشی از کرونا با رشد منفی بیش از 10 درصدی مواجه شدهاند، اما با این حال ظرفیتهای وسیع و متنوع اقتصاد ایران باعث شده است تا صندوق بینالمللی پول ضمن اینکه نرخ رشد اقتصادی سالجاری ایران را با بهبود نسبت به گزارش قبلی خود اعلام کرده است، رشد اقتصادی 3.2 درصدی برای سال آینده ایران پیشبینی کند. پیشبینی «صندوق بینالمللی پول» از رشد اقتصادی ایران نسبت به گزارش قبلی (آوریل/ فروردین) بهبود یافته، یک درصد برای ۲۰۲۰ و یکدهم درصد برای ۲۰۲۱. نرخ تورم دو سال آینده اقتصاد ایران نیز حدود ۳۰ درصد پیشبینی شده است که باز هم نسبت به ارقام ۳۴ و ۳۳ درصدی گزارش آوریل، بهبود را نشان میدهد. در واقع اقتصاد ایران که از سالها پیش تحت تحریمهای اقتصادی قرار دارد، بهتدریج به سمت بخشهای غیرنفتی اقتصاد حرکت پیدا کرده است، همان روندی که در تازهترین گزارش نرخ رشد اقتصادی بانک مرکزی نیز آشکار است. اعمال محدودیتهای تحریم باعث شده است تا ظرفیتهای خالی در بخشهای مختلف اقتصاد ایران وجود داشته باشد و بر همین اساس ایران با سرعت بیشتری میتواند مسیر بهبود اقتصادی را طی کند، چرا که با پرکردن ظرفیتهای بلااستفاده فعلی ضمن نیاز به سرمایهگذاری کمتر، با سرعت بالاتری نیز اشتغال افزایش مییابد.
با این حال اقتصاد ایران با توجه به محدودیتهایی که با آن مواجه است در برخی از شاخصها عقبتر از سایر کشورهای منطقه قرار گرفته است. یکی از این شاخصها بدهیهای دولتی است که در ایران نسبت بدهی دولت به تولید ناخالص داخلی به ۴۵.۴ درصد میرسد. هرچند این نسبت برای اقتصاد لبنان به 171 درصد میرسد، اما اکثر کشورهای این منطقه وضعیت بهتری نسبت به ایران دارند. نسبت بدهی دولت عربستان به تولید ناخالص داخلی ۳۳.۴ درصد و امارات ۳۶.۹ درصد، اعلام شده است.
ابلاغ مهلت سه ماهه برای آزادسازی معادن حبس شده
وزیر صنعت، معدن و تجارت از ابلاغ مهلت سه ماهه برای آزادسازی معادن حبس شده خبر داد و گفت: مطابق قانون، معادنی که مدت طولانی در حبس بوده و غیرفعال است، پروانه بهرهبرداری آنها ابطال شده و آزادسازی میشود. علیرضا رزم حسینی در اولین جلسه شورای معاونین وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: اولویت اصلی وزارت صنعت، معدن و تجارت در شرایط کنونی و مطابق با برنامههای پیشنهادی ارائه شده به مجلس شورای اسلامی، تأمین کالاهای اساسی و ضروری مورد نیاز کشور و توجه ویژه به سفره مردم است که به دلیل اثرگذاری شاخصهای کلان اقتصادی، با نوساناتی مواجه شده است. وی با تأکید بر اینکه باید از سفره مردم حراست و حفاظت شود، افزود: مسئولیت ذاتی وزارت صمت آن است که بتواند در کنار سایر دستگاهها و نهادهای تصمیمگیر، تمام توان خود را نسبت به تأمین کالاهای اساسی مورد نیاز سفره خانوار به کار گیرد. وزارت صنعت، معدن و تجارت امروز خط مقدم جبهه جنگ اقتصادی است و همه باید همدل و هم هدف، به تأمین معیشت مردم بپردازیم؛ در این مسیر باید همه دستگاهها دست به دست هم دهند تا بتوان بموقع نیازهای مردم را تأمین کرد. وزیر صمت در بخش دیگری از سخنان خود، به ضرورت استفاده از نظرات تمام ذینفعان در تصمیمگیریها و تصمیمسازیهای مرتبط با حوزههای صنعت، معدن و تجارت اشاره و تصریح کرد: از ظرفیت نمایندگان مجلس شورای اسلامی، تشکلهای بخشخصوصی، اتاقهای بازرگانی و اصناف و نیز کارشناسان باید در تصمیمگیریها استفاده شود تا بتوان در زمان اجرا نیز، از توان همه این بخشها بهره گرفت. وی اظهار کرد: سامانه جامع تجارت از جمله تکالیفی است که رئیس جمهور بر عهده وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار داده است؛ باید توجه داشت که تکمیل این سامانه گام بزرگی در راستای کاهش مدت زمان صدور مجوزها و جلوگیری از هرگونه رانت و فساد خواهد بود. رزمحسینی همچنین از برنامهریزی برای اختصاص منابع بانکی جهت احیای واحدهای صنعتی خبر داد و گفت: بانک صنعت و معدن منابع مورد نیاز برای احیا و فعالسازی واحدهای صنعتی تعطیل و نیمهفعال را تأمین خواهد کرد./ وزارت صمت