رنج پنهان پژوهش

اردشیر صالح‌پور
پژوهشگر فرهنگ و هنرهای نمایشی
انسان شناسی فرهنگی خود یکی از حوزه‌های انسان‌شناسی است. زیرا مطالعه فرهنگ و در حقیقت مطالعه رفتارهای اجتماعی انسان و نتایج آن است. رشته‌ای که شیوه‌های زندگی مردم، نظام‌های اجتماعی، اعتقادی، باورها، عقاید، دانش و علوم، هنر و صنایع و فناوری و دین و اخلاق و آداب و رسوم و هنجارها ورفتارها را در بر می‌گیرد که همه اینها به نوعی فرهنگ شناسی است. این مفاهیم و مضامین هر کدام به شاخه‌ای و رسته‌ای تبدیل شده‌ که می‌تواند منبع پژوهش قرار گیرد و در عین‌حال همه آنان تحت لوای انسان شناسی فرهنگی تقسیم‌بندی می‌شوند و در نهایت همان تاریخ حیات اجتماعی و تحول و تکامل زندگی بشری را به‌عنوان پژوهش‌های انسان‌شناختی مورد مطالعه قرار می‌دهند و این مقدمه بر سه محور انسان، رابطه و محیط، جهان پرگستره‌ای را در بر می‌گیرد. مایه و پایه انسان با پژوهش‌های معناشناختی تجلی و هویت می‌یابد و این اصل مسلمی است که جوامعی که به پژوهش اهمیت می‌دهند دارای «پویایی فرهنگی» هستند و الا با وجود سابقه و تمدن کهن ایرانی در حد «انباشتگی فرهنگی» باقی می‌مانند. پژوهش، منبعی برای آفرینش است. مگر می‌شود بدون پژوهش به آموزش رسید یا آفرینش حاصل کرد! این سه با هم مثلث هستی شناسی فرهنگ را تشکیل می‌دهند. یعنی پژوهش، آموزش و آفرینش... بدون این سه، راه به‌جایی نمی‌توان برد. متأسفانه رنج پنهان پژوهش دیده نمی‌شود، چرا که کاری بطئی و پنهانی است هرچند نتایج آن عملی و درخشان است. در جوامع امروز متأسفانه به‌همین دلیل پنهانی چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد و کمتر کسی به سراغ آن می‌رود، در حالی که مبنا و منشأ هر امری الزاماً از پژوهش آغاز می‌شود. بهتر است بگوییم هیچ کاری بدون پژوهش انجام نمی‌شود. پژوهش مرحله اول شناخت و آگاهی معرفتی است و دوم کندوکاو و واکاوی در روحیات و خصوصیات نهفته و نگفته و چراغی برای نقد و نظر تاریکی‌ها؛ شناختی که به آگاهی و دانایی و درنهایت توانایی منجر می‌شود.
این نکته اهمیت پژوهش را روشن می‌کند. فعالیت‌های شناخت شناسی‌ گذشته بر برنامه‌ریزی‌های دقیق آینده. پژوهش حد فاصلی میان گذشته و حال و آینده است. یعنی کوششی غرورانگیز و بالنده که انسان را به جهان ناشناخته‌ها رهنمون ساخته و بر آن مسلط می‌سازد و در این وادی زمینه شناخت نامحدود و بی‌نهایت است. روابط، کنش‌های متقابل، عمل و رفتار و چگونگی پدیده‌های اجتماعی از پژوهش حاصل می‌شود و در این مرحله است که علم و آگاهی به دانش و حکمت و سرانجام به فضیلت تبدیل می‌شود. پس پژوهش راه حلی برای پیشگیری از بحران است. و پژوهش گامی در جهت مطالعه و شناخت‌شناسی انسان و جهان هستی است.