مجلس کارآمد، ایران قوی

مهراوه خوارزمی
خبرنگار
«قوی شدن» هدف غایی در جهانی است که تاریخش را «تنازع بقا» شکل داده است. شاید به همین دلیل است که در هنگامه قرار داشتن در سویی از یک منازعه این هدف اهمیتی دو چندان می‌یابد. وضعیتی که سال‌هاست بر ایران بعد از انقلاب اسلامی حاکم است و در مواجهه با فراز و فرود سیاست‌های خصمانه اتخاذ شده از سوی دیگران، جامعه ایرانی را بر آن داشته تا به تقویت خود بپردازند.
«قوی شدن» حالا در زمانه تحریم و ترور و بعد از تأکیدات اخیر رهبری نظام که گفتند «برای آنکه جنگ نشود و برای آنکه تهدید تمام شود، باید قوی شد» خود یک معیار اساسی برای سمت‌وسو دادن به همه امور پیشِ رو است و یکی از پیشِ رو‌ها انتخابات دوم اسفند برای برگزیدن نمایندگان مجلس یازدهم با رأی مردم. فارغ از همه بحث‌هایی که درباره گستره انتخاب مردم و گزینه‌های پیشِ رویشان در انتخابات‌های مختلف وجود داشته و در این دوره به‌ هر دلیل اوج گرفته، انتخاب آگاهانه نمایندگان برای شکل‌گیری مجلسی کارآمد به‌عنوان یکی از بنیان‌های ساختاری قدرت کشور وظیفه سنگینی است که بر عهده مردم قرار دارد. هرچند قرار دادن این وظیفه بر دوش مردم نافی این حقیقت نیست که وظیفه اصلی و مبنای فراهم ساختن امکان‌های اولیه شکل‌گیری مجلس کارآمد بر عهده نهادهای مدنی و حاکمیتی دخیل و مؤثر در این مهم قرار دارد؛ از احزاب و تشکل‌های سیاسی به‌عنوان مراکز اصلی پرورش و شناسایی سیاستمداران حائز تخصص تا شورای نگهبان و وزارت کشور به‌عنوان نهادهای ناظر و مجری انتخابات.
نفس انتخابات، آن هم برای شکل‌گیری مجلس شورای اسلامی که بدیل و دال مرکزی مردم سالاری در نظام جمهوری اسلامی ایران همچون همه نظام‌های دموکراتیک جهان است خود محل بروز و ظهور قدرت ملی است. زیرا صندوق رأی محل تجلی قدرت نرمی است که از اعتماد مردم به حکومت مایه می‌گیرد و به افزایش مشروعیت نظام سیاسی می‌انجامد. به همین دلیل است که بسیاری از مسئولان و مقامات و حتی کارشناسان سیاسی در ماه‌های گذشته بر اهمیت مضاعف فراهم شدن زمینه‌های افزایش مشارکت سیاسی مردم در انتخابات پیشِ رو برای به نمایش گذاشتن این قدرت بازدارنده و امنیت بخش در مقابل سیاست‌های طمعکارانه دولت‌های متخاصم تأکید داشتند. توصیه‌ای که بعضی به جان خریدند و بعضی نادیده انگاشتند.
موضوع دیگری که بسیار مورد بحث قرار گرفته است ضرورت کارآمدتر شدن مجلس است. فارغ از رویکردهای تبلیغاتی- سیاسی القای ناکارآمدی یک نهاد از سوی رقبای سیاسی، قابل انکار نیست که مجلس و عملکرد آن در ادوار مختلف و به‌طور مشخص در دوره اخیر قابل نقد است. این در حالی است که از میان قوای سه گانه و بر اساس شرایط و اختیاراتی که قانون اساسی برای هر کدام لحاظ کرده مجلس بیشترین ابزارهای پیش‌بینی شده را برای اثرگذاری در قدرت ملی دارا است.
ریل‌گذاری برای اداره بهتر کشور از طریق تدوین، اصلاح و بهبود قوانین، تصمیم‌گیری نهایی درباره نحوه تخصیص اعتبارات در لایحه بودجه سالانه کشور و امکان نظارت بر دیگر قوا و دستگاه‌ها که در مورد دولت به واسطه ابزارهایی همچون سؤال و استیضاح دارای ضمانت اجرایی است؛ ایجاب می‌کند که در زمینه میزان رضایت عمومی از حاکمیت که به همگرایی ملی، اعتماد عمومی و در مجموع افزایش قدرت ملی می انجامد؛ برای مجلس و کارآمدی آن عاملیت بیشتری قائل شد.
شاید به همین دلیل است که مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی خود در پژوهشی به احصای ابزارها و شاخص‌های کارآمدی حکومت و ساختارهای تشکیل دهنده‌اش پرداخته است تا نشان دهد در دنیای امروز نظام سیاسی برای انجام رسالت‌های اصلی خود یعنی حفظ نظم و امنیت از طریق حاکمیت قانون، تأمین کالاها و خدماتی که برای زندگی همه شهروندان جامعه مفید و سودمند است و ارتقای برابری و مساوات میان اعضای جامعه باید به چه ابزارهایی متوسل شود و چه شاخص‌هایی را مد نظر داشته باشد. همین گزارش از بهره‌گیری مناسب از فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی، الکترونیکی شدن حکومت، رعایت اخلاق، افزایش سرمایه اجتماعی، کارآفرینی، آینده نگری و حفظ و ارتقای سرمایه انسانی به‌عنوان ابزارهای کارآمدی نام می‌برد.
ابزارهایی که باید امیدوار بود در قدم نخست نمایندگان خود در انجام وظایف نمایندگی از تقنین تا نظارت به‌کارگیرند و با کارآمدتر ساختن مجلس زمینه‌های حرکت به‌سمت تحقق آرمان ایرانی قوی‌تر را رقم بزنند. در حقیقت یکی از مؤلفه‌های تأثیر‌گذار و چه بسا شاخص‌های ایران قوی داشتن مجلس کارآمد است که بنا بر وظایف ذاتی خود هم بتواند در امر قانونگذاری یا ریل‌گذاری مفید فایده باشد و هم در بحث نظارت تلاش کند کارآمدی را تعمیم و توسعه دهد.