رویکردهای نو در کنار بازآفرینی سبک‌های کهن

الهام فخاری
عضو شورای شهر تهران
تخته‌ها و سازه‌های سبک بسته و چفت می‌شوند. گروه‌ها یک به یک می‌آیند و می‌روند، رنگ‌ها و نور صحنه نمایان می‌شوند، سرود ملی پخش و به همه‌ خوشامد گفته‌می‌شود: جشن موسیقی فجر برپاست. نواها همه‌جا را فرامی‌گیرند و سویه‌ای دیگر از هستی تجربه می‌شود. این روزها جشنواره موسیقی فجر در جریان است. جشنواره موسیقی فجر روندی از کانونمندی بر سرودهای انقلابی در دهه ۶۰ تا موسیقی جهانی، پژوهش، جوان‌گرایی، زنان، بازشناسی سازها و آفرینش‌های نو را از سر گذرانده است.
شاید امروز برای جوان‌ترها تجربه زیسته کنشگران موسیقی از دهه شصت تاکنون بویژه در شهرستان‌ها چندان باورپذیر نیست، ولی داستان موسیقی در ایران چنین پیموده شده است. یکی از بهترین ویژگی‌ها و کارکردهای جشنواره موسیقی فجر زنده نگه داشتن نغمه‌ها، نواها و سازهای موسیقی بومی و محلی گوناگون ایران به‌شمار می‌رود. نغمه‌ها و نواهای بومی منطقه‌ای با زندگی مردم و آیین‌های فرهنگی، از زایش تا مرگ در پیوند هستند. موسیقی جانی است در فرهنگ ایران که بر لهجه‌ها و گویه‌های گوناگون آفریده شده است. موسیقی محلی قوم‌ها و مناطق ایران از تن‌افشانی و پایکوبی تا سوگ و زاری را بیان می‌کند و مکتب‌های شناسنامه‌دار و استواری دارد. این سرمایه فرهنگی چنان پرمایه است که به‌درستی جشن و جشنواره‌ای پربار را به گردش درمی‌آورد. چند بخشی بودن جشنواره موسیقی کمک کرده تا هم درونداشت(محتوا) و هم ابزار، هم فرد هم گروه و هم سنت هم نوآفریده موضوع کار باشد. توجه به موسیقی محلی در جشنواره‌ و جشن موسیقی ملی از آن رو که بویژه موسیقی سویه‌ای از هویت بومی و تنیده در سبک و سیاق زندگی مردمان است، بیشتر برجسته می‌شود. به‌رسمیت شناختن شناسه‌های هویتی مردم خوزستان، لرستان، یا خراسان در پیوند و بر صحنه‌ در کنار موسیقی آذربایجان و سیستان گام ارزنده و مانا در راستای همبستگی و پیوندهای درون‌ جامعه به‌شمار می‌رود. ویژگی ارزنده جشنواره دیگر فراهم کردن موقعیت برای رویکردهای نو در کنار بازآفرینی سبک‌های کهن است. گرچه این هدف‌ها همگی بسنده و پر و پیمان برآورده نشده‌اند، ولی روند بالندگی جشنواره موسیقی امیدبخش است. هر کاری دارای کاستی‌هایی است و جشنواره‌ای چون جشنواره موسیقی دچار دشواری‌هایی. خوب است که با پاسداشت زنده نگه داشتن موسیقی بومی برای بهتر برگزارشدن این جشنواره همراه باشیم.