چراغ «اینستکس» روشن شد

گروه سیاسی/ چراغ سازوکار مالی «اینستکس» با نخستین تراکنش مالی میان ایران و اروپا  روشن شد. روز سه‌شنبه دوازدهم فروردین ماه جاری بود که «هایکو ماس» وزیر خارجه آلمان اعلام کرد که ایران برای اولین بار با استفاده از «اینستکس» اقدام به خرید و انتقال تجهیزات پزشکی کرده تا به این ترتیب در بحبوحه بحران فراگیر شیوع ویروس کرونا که دامن شماری از کشورهای اروپایی طرف برجام را نیز گرفته است، اولین گام همکاری میان ایران و کشورهای عضو اتحادیه اروپا برداشته شود.
وزارت خارجه آلمان طی بیانیه‌ای ضمن تأیید اولین تراکنش گفته است که هدف «اینستکس» ایجاد یک راه حل بادوام برای تجارت مشروع بین ایران و اتحادیه اروپا در راستای تلاش‌هایی برای حفظ برجام است.  بیانیه اروپایی تصریح کرده است که STFI(سامانه مالی تجارت ویژه با اروپا در ایران)به دنبال انجام تراکنش‌های بیشتر و همچنین تقویت اینستکس خواهد بود.
روزنامه امریکایی وال‌استریت ژورنال نیز در گزارشی به جزئیات این تبادل اشاره و اعلام کرده که تجهیزات فروخته شده به ارزش 500 هزار یورو (548 هزار دلار) مربوط به درمان بیماری‌های خونی بوده که از یک شرکت آلمانی خریداری شده و نهایی شدن این معامله چندین ماه به طول انجامیده است.
 پیشتر شرکای باقی مانده در برجام با هدف ترغیب ایران به باقی ماندن در این توافق بعد از خروج یکجانبه امریکا و تحقق مزایای اقتصادی برجام توافق کردند کانال مبادله مالی با ایران را موسوم به «اینستکس» تأسیس کنند.
قرار بود این کانال حفاظت از آزادی فعالان اقتصادی این کشورها جهت مبادله با ایران را تضمین کند اما بعدها کارکرد این سازوکار مالی با بروز این احتمال که «اینستکس» نمی‌تواند انتقال پول حاصل از فروش نفت ایران را تسهیل کند، در هاله‌ای از ابهام فرو رفت. چرا که امریکا می‌کوشد با فشار حداکثری تحریم‌ها، خرید و فروش نفت ایران را به نقطه صفر برساند.
حالا صاحبنظران با انجام نخستین تراکنش مالی که هرچند به خرید کالاهای پزشکی مربوط می‌شده و در زمره کالاهای تحریمی قرار نداشته است، امیدوارند که اینستکس بتواند موانع خرید و فروش کالاهای تحریمی را هم از میان بردارد.
چنانکه «میخائیل اولیانوف»، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین ابراز امیدواری کرد که ساز و کار اینستکس، شامل کالاهای تحریمی نیز بشود.
او در توییت خود نوشت: «سه کشور اروپایی تأیید کردند که اینستکس با موفقیت اولین تراکنش خود را انجام داده است (صادرات کالاهای درمانی از اروپا به ایران). تبریک می‌گویم. با نگاه به کووید - 19، عالی خواهد شد که اینستکس به سرعت به سوی تراکنش‌های مربوط به کالاهای قابل تحریم حرکت کند و از مرزهای اروپا فراتر رود.»
پیشنهاد جو بایدن و تمایل ترامپ برای مذاکره با ایران
همزمان با نخستین تراکنش مالی «اینستکس» رسانه امریکایی هافینگتون پست خبر داد که بیش از ۳۰ قانونگذار امریکایی در نامه‌ای به مقامات ارشد دولت امریکا خواستار لغو تحریم‌های امریکا شدند و اعلام کردند که این تحریم‌ها مانع مقابله ایران با شیوع گسترده ویروس کرونا می‌شود.
در این نامه ضمن اشاره به اینکه جورج بوش، رئیس جمهور پیشین امریکا در زمان زلزله بم در سال ۲۰۰۳ تحریم‌ها را کاهش داده و به ایران کمک‌رسانی کرده است، آمده است: «اختلافات گسترده ما به دولت ایران و دیگران نباید سد راه اقداماتی شود که می‌تواند به طور کلی به مردم بی‌گناه در این همه‌گیری کمک کند».
از سوی دیگرجو بایدن، سناتور دموکرات امریکایی نیز در بیانیه‌ای درباره تأثیر تحریم‌های اعمال شده بر کشورهای در حال مبارزه با ویروس کرونای جدید از جمله ایران خواستار برداشتن تحریم‌ها و کمک به کشورهایی شد که بیشترین آسیب را از این ویروس دیده‌اند.
این سناتور امریکایی اقداماتی را برای کاهش تحریم‌های ایران پیشنهاد کرد که از جمله آن‌ها دادن مجوزهای گسترده به شرکت‌های دارویی و شرکت‌هایی که تجهیزات پزشکی ارائه می‌کنند، ایجاد یک کانال اختصاصی برای بانک‌های بین‌المللی، شرکت‌های حمل‌ونقل، بیمه‌گران و دیگر مؤسسات خدماتی به جهت کمک به ایران برای دست پیدا کردن به کمک‌های حیاتی، ارائه دستورکار جدید تحریم‌ها برای این گروه‌ها و سازمان‌های کمک‌رسانی بین‌المللی برای مشخص کردن اینکه چگونه می‌توانند به سرعت، مستقیماً و به طور قانونی به این اتفاق در ایران، بدون تنبیه واکنش دهند.
بایدن در عین حال گفت: «اینکه دولت ترامپ به خاطر راهبرد فشار حداکثری به طرز بد و با عواقبی توافق هسته‌ای را ترک کرد، به اندازه کافی بد است. هیچ معنایی ندارد که در یک بحران جهانی، این شکست به واسطه جلوگیری از دسترسی به کمک‌های بشردوستانه با بی‌رحمی ترکیب شود».
 درخواست مقام‌های امریکایی از ترامپ برای برداشتن تحریم‌های ایران در حالی مطرح شده است که او در سخنرانی اخیر درباره رویکرد تحریمی دولتش بار دیگر تمایل خود درباره مذاکره با ایران را مطرح کرده و گفته است:«من فکر می‌کنم ایرانی‌ها خواستار یک توافق هستند اما نمی‌دانند واقعاً چگونه آغاز کنند. برخی توصیه‌های بد از سوی جان کری، وزیر خارجه سابق به آنها داده می‌شود».
ترامپ درباره برداشتن تحریم‌ها علیه ایران در دوره شیوع ویروس کرونا گفت: «تمام کاری که ایرانی‌ها باید انجام دهند این است که با ما تماس بگیرند و درخواست کمک کنند.»
او همچنین در سخنانی دیگر گفت: «هیچ مانعی برای دیدار با ایرانی‌ها در راستای حل موضوع تحریم‌ها ندارم. اگر نیازمند کمک هستند توانایی پزشکی برای کمک به آنها را داریم اما ایران درخواستی برای کاهش تحریم‌ها نداشته تا اجازه داده شود تجهیزات پزشکی به این کشور برود».