توافق بر سر 10 میلیون بشکه کاهش نفت

عطیه لباف
خبرنگار
پنجشنبه، اوپک (سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام) یکی از عجیب‌ترین نشست‌های خود را با کشورهای غیرعضو در این سازمان برگزار کرد؛ جلسه‌ای که به اشکال مختلفی متأثر از شیوع ویروس کرونا بود. اما چرا این نشست بی‌سابقه و عجیب خطاب شد؟ در ادامه بخوانید.
1-اوپک و غیراوپک موسوم به «اوپک پلاس» تصمیم گرفتند که رقم بی‌سابقه‌ای از میزان تولید خود را کم کنند. آن هم نه برای 3 ماه یا 6 ماه، بلکه برای 2 سال!
به این ترتیب که مبنای پایه تولید برای کاهش، ارقام تولید در اکتبر 2018 تعیین شد. مجموع کاهش تولید 22 کشور اوپک و غیراوپک برای دو ماه مه و ژوئن 2020 حدود 10 میلیون بشکه در روز تعیین شد. میزان کاهش تولید اوپک پلاس برای ماه جولای تا پایان 2020 نیز 8 میلیون بشکه در روز عنوان شد. این گروه تصمیم گرفت که برای ژانویه تا آوریل 2022 نیز 6 میلیون بشکه در روز از تولید خود بکاهد.
هم میزان کاهش تولید (10 میلیون بشکه در روز برای دو ماه آتی) و هم بازه زمانی 2 ساله تعیین شده، جزء بی‌سابقه‌ترین ارقام در تاریخ اوپک بود. به عبارتی اوپک و غیر اوپک تصمیم دارند که 22 درصد از تولیدشان را کم کنند.اما به‌رغم اعلام این میزان کاهش بازار با بی‌تفاوتی برخورد کرد و در اولین ساعات معاملات  قیمت هر بشکه نفت بین 1.3 دلار تا 2.2 دلار کاهش یافت.
2- نشست فوق العاده اوپک پلاس در زیر سایه شیوع ویروس کرونا به صورت مجازی برگزار شد. وزرای نفت 23 کشور در سراسر دنیا و با وجود اختلافات زمانی رأس یک ساعت در اتاق کار خود حاضر شدند و از طریق وبینار با یکدیگر مذاکره کردند. این اولین ورود اوپک که برخی آن را مهمترین سازمان جهان سومی‌ها می‌دانند، به دنیای مدرن بود. اوپک در آستانه 60 سالگی است و ممکن است از این پس، در نوع مذاکرات کشورهای عضو این سازمان تغییراتی شکل بگیرد. فضای مجازی می‌تواند جایگزین خوبی برای مذاکرات در دبیرخانه اوپک باشد. دبیرخانه در وین پایتخت اتریش واقع شده است.
3-اما بزرگ‌ترین تولیدکننده غیرعضو اوپک که در مذاکرات اوپک پلاس حضور دارد، روسیه است. این کشور آماده شده تا 22 درصد از تولید خود را (بیش از 2 میلیون بشکه در روز می‌شود) کاهش دهد. این در حالی است که هشتمین نشست اوپک پلاس در 6 مارس 2020، با مخالفت روس‌ها بی‌نتیجه ماند.
آن زمان اوپک پلاس می‌خواست که 23 کشور حاضر در توافق کاهش تولید فقط 1.5 میلیون بشکه در روز از تولید خود بکاهند. چراکه برآورد می‌شد، در نتیجه شیوع ویروس کرونا به این میزان تقاضای نفت کم شده است. اما روس‌ها اعلام کردند که دیگر نیازی به کاهش تولید ندارند؛ مذاکرات شکست خورد و با برداشته شدن تمام توافق‌های کاهش تولید قبلی، جنگ قیمتی در بازار شکل گرفت. نتیجه‌اش هم سقوط قیمت نفت از کانال 50 دلار به کانال 20 دلار در بشکه بود.
عجیب است که تولیدکننده‌ای با کاهش 300 هزار بشکه در روز مخالفت می‌کرد اما الان می‌خواهد بیش از 2 میلیون بشکه در روز از تولید خود بکاهد.
تحلیلگران بازار نفت بر این باورند که رفتار متغیر روس‌ها 3علت داشته است. نخست اینکه، روس‌ها می‌خواستند امریکا را پای میز مذاکرات بکشانند و اهداف سیاسی خود را دنبال کنند. چراکه توسعه میادین نفت خام غیرمتعارف (نفت شیل) از اهداف مهم امریکا در بخش انرژی است و این موضوع در قیمت‌های پایین نفت امکان‌پذیر نیست. دوم آنکه، کاهش تولید تنها متعلق به تولیدکنندگان نفت متعارف نباشد و تولیدکنندگان نفت شیل نیز به کاهش تولید و عرضه تن بدهند. سومین دلیل که مغایر با ادعاهای روسیه است، به تاب‌آوری اقتصاد این کشور در قیمت‌های پایین نفت مربوط می‌شود. ناظران و تحلیلگران می‌گویند روس‌ها در اوایل ماه مارس به عمق فاجعه فکر نمی‌کردند. اینکه شدت کاهش تقاضا برای نفت و افت قیمت‌ها به این اندازه باشد.
4- عربستان بزرگترین تولیدکننده نفت خام عضو سازمان، می‌خواهد که تولید خود را به 8.5 میلیون بشکه در روز برساند. این کشور که یک ماه تمام تلاش کرد تا رقم 12.3 میلیون بشکه در روز را روی تابلوی تولید خود به ثبت برساند و نفت بیشتری روانه بازار کند، با فشارهای امریکا یکی از سردمداران طرح کاهش تولید شده است.
5-اما یکی از عجیب‌ترین نکته‌های نشست روز پنجشنبه اوپک پلاس، به یک تماس برمی‌گردد. تماسی از کاخ سفید با رؤسای جمهور روسیه و عربستان در ساعت هفتم مذاکرات اوپک پلاس! رئیس جمهور امریکا با طولانی شدن مذاکرات اوپک پلاس (که علتش مخالفت مکزیک با میزان کاهش تولید تعیین شده برای آن بود) تماسی با همتایان خود در عربستان و روسیه گرفت و درباره کاهش تولید مذاکره کرد. تاکنون سابقه نداشته که در میانه مذاکرات کشورها برای کاهش تولید اوپک و اوپک پلاس، یک امریکایی با کشورهای حاضر در اجلاس تماس بگیرد.
6- اجلاس نهم اوپک پلاس ساعت 19 به وقت تهران شروع شد و بیش از 10 ساعت طول کشید و وارد روز جمعه نیز شد. البته توافق کاهش تولید مربوط به ساعات اولیه مذاکرات بود. فقط مکزیک با رقم پایه تولید در نظر گرفته شده و حجم کاهش تولید خود موافق نبود و به همین خاطر مذاکرات 7 ساعت بیشتر طول کشید. تولید کننده نفت امریکای لاتین استدلال می کند که تولیدش رقم بالاتری را به نسبت آنچه اوپک گزارش می‌دهد، نشان می‌دهد. براساس توافق کاهش تولید در نظر گرفته شده، مکزیک باید در دوماه آینده 400 هزار بشکه در روز از تولید خود کم می‌کرد اما این کشور پس از مخالفت‌های شدید، ‏در نهایت آمادگی خود را برای کاهش 100 هزار بشکه‌ای تولید نفت در دو ماه آینده ارائه کرد. برخی از اعضای جلسه معتقد بودند که توافق کاهش تولید حتی با معافیت مکزیک هم می‌تواند اجرایی شود.
7- در نهایت عجیب‌ترین اتفاق این دور از مذاکرات نفتی، پیوستن سایر تولیدکنندگان نفت از جمله امریکا و کانادا به مذاکرات بود. روز گذشته 20 کشور عضو G20 نیز درباره شرایط بازار نفت مذاکراتی انجام دادند که تا زمان تنظیم این گزارش هنوز به جمع‌بندی نرسیده بود. اما این نخستین بار است که تمام صادرکنندگان نفت جهان متحد شده‌اند تا بازار نفت را از سقوط نجات دهند. منافع خرد کشورها اکنون در جهت منافع کلی قرار گرفته و همه می‌دانند که برای کاهش خسارت‌های خود باید دست به توافقی جمعی بزنند. در این دو روز، اگرچه اوپک پلاس کاهش تولید خود را مشروط به همکاری تولیدکنندگان نفت خام غیرمتعارف جهان نکرد؛ اما زمینه‌های این همکاری فراهم شد.

برش
جزئیات نهمین نشست فوق‌العاده اوپک پلاس
از زبان وزیر نفت

وزیر نفت جزئیات نشست بیش از ۱۰ ساعته کشورهای عضو و غیرعضو اوپک را تشریح کرد و گفت: ۲۲ کشور بر سر کاهش تولید روزانه ۱۰ میلیون بشکه‌ای توافق کردند و قرار شد مذاکرات با مکزیک برای نهایی شدن این تصمیم ادامه یابد. بیژن زنگنه در گفت‌وگو با شانا اظهار کرد: همان‌طور که در گفت‌وگوی زنده با خبر ۲۱ شبکه یک سیما گفتم، توافق برای کاهش روزانه ۱۰ میلیون بشکه‌ای تولیدکنندگان عضو و غیرعضو اوپک حاصل و قرار شد دیگر تولیدکنندگان نفت جهان نیز به این توافق بپیوندند. وی افزود: توافق برای کاهش روزانه ۱۰ میلیون بشکه در بازه زمانی نخست (از یکم ماه مه تا پایان ژوئن ۲۰۲۰) دو ماهه است، در بازه زمانی دوم یعنی از یکم ماه ژوئیه تا پایان ۳۱ دسامبر سال ۲۰۲۰ میلادی میزان کاهش عرضه روزانه نفت ۸ میلیون بشکه خواهد بود، سپس در بازه زمانی سوم از یکم ژانویه ۲۰۲۱ تا آوریل ۲۰۲۲ نیز کاهش عرضه روزانه ۶ میلیون بشکه نفت می‌شود. وزیر نفت با بیان اینکه این تصمیم دو ساله خواهد بود و برای نخستین بار در تاریخ اوپک، تصمیمی دو ساله اتخاذ می‌شود، تصریح کرد: این جزو بی‌سابقه‌ترین ارقام کاهش تولید در تاریخ اوپک و غیراوپک هست.
وی با اشاره به اینکه همکاری دیگر کشورهای تولیدکننده نفت مانند امریکا، کانادا و برزیل به این توافق برای کاهش تولید افزوده می‌شود، اظهار کرد: مشکلات اندکی هم در طول مذاکرات ۱۰ ساعت و ۳۰ دقیقه‌ای وجود داشت، البته برخی تفاهم‌ها نیاز به زمان دارد. زنگنه گفت:  قرار شد بحث‌ها و گفت‌وگوها ادامه یابد، ۲۲ کشور توافق داشتند، اما مکزیک نکات و نگرانی‌هایی داشت که بررسی آنها نیازمند زمان بود، قرار شد دوباره با این کشور مذاکره شود تا قضیه به سرانجام برسد. پیش‌نویس بیانیه پایانی نهمین نشست فوق‌العاده اوپک پلاس آماده شده و قرار است پس از بررسی نهایی در روزهای آینده منتشر شود.