تبدیل تهدید به فرصت در چالش جهانی پساکرونا

محمد قره باغی
کارشناس سیاسی
تبعات فاجعه‌بار کرونا با شدت و حدت توصیف ناپذیری هر روز در حال نمایان شدن است. جدا از میزان مرگ‌ومیرهای ناشی از این ویروس منحوس تبعات گسترده این ویروس نشان از وخامت اوضاع جهان در دوران پساکرونا دارد. البته هنوز خط پایانی برای این اپیدمی‌ جهانی در افق های پیش رو دیده نمی شود ولی با نگاهی به تاریخ اپیدمی های گذشته شاهد آن هستیم که چگونه اپیدمی ها تاریخ بشر را متحول کرده اند که متأسفانه نه تنها هیچ یک از این تحول ها انسان ها را به سمت همگرایی و اتحاد و یا آزادی و دمکراسی سوق نداده اند، بلکه بیشتر به سمت قوم‌گرایی، ملی‌گرایی و رادیکالیسم حرکت داده است. براین اساس در دوران پساکرونا شاهد ساختار نوین جهانی هستیم که با ساختار کنونی متفاوت و متغیر است.
در این شرایط اگر بخواهیم کشور در این تحولات، از تبعات منفی ویروس کرونا در دوران پساکرونا در امان باشد و کمتر متضرر شود و اینکه در گام بعدی در نظم نوین جهانی نقش ایفا کند و جایگاه خاصی داشته باشد لاجرم حکومت در سطح کلی نظام و دولت در سطح اجرایی آن، برنامه و استراتژی خاص و مدونی باید برای این موضوع داشته باشد.
بطوری که متخصصان و تئوریسین های نظام با ترسیم نقشه راه، مسیر کشور را طوری ریل گذاری کنند که کشور به این مهم نائل شود.
در ترسیم این برنامه و استراتژی رعایت برخی امور بسیار حائز اهمیت است.
نخست و در گام اول اینکه تغییر رویه و خط فکری با فرهنگ سازی چه در سطح مسئولان و چه در سطح عموم مردم که برای پیشرفت و تعالی کشور نیاز است، تولید و خلق محصول شکل بگیرد. به نوعی که مسئولان و بدنه جامعه بیاموزند که یک کشور رشد و پیشرفت نمی کنند مگر آنکه مردم آن جامعه تفکر و همت تولید داشته باشند.
متأسفانه به دلیل وجود منابع عظیم نفتی و سایر منابع طبیعی در کشور از یک سو باعث می شود دولت ها به جای اتکا به تولید و خلق ثروت، با فروش منابع طبیعی، بودجه های کشور را تأمین کنند و از سوی دیگر مردم و جامعه به دلیل درآمدهای نفتی در قالب یارانه ها کمتر روحیه کار و خلق محصول داشته باشند.
در حالی که فروش نفت و سایر منابع زیرزمینی ارزش افزوده چندانی برای کشور به همراه ندارد و با هر تلنگری همچون تحریم، نوسان قیمت، کاهش تقاضای خرید و ده‌ها دلیل دیگر کشور را با چالش مواجه می کند. از این رو نیاز است که روحیه تولید و تفکر تولید محور را اصل و مبنای خود قرار دهیم.
گام دوم اینکه در این برهه از زمان، برنامه و استراتژی ها نباید همچون طرح های توسعه‌ای که پیشتر برای کشور طراحی شده بود، ترسیم شود. بطوری که با وجود گذشت سال‌ها از طرح جامع توسعه ملی، جز بخش های ناچیزی از این طرح های کلان توسعه، اجرای کامل آن در هاله ای از ابهام قرار دارد. از این رو طرح و برنامه‌ ها باید با نگاه واقع‌بینانه و دقیق که امکان اجرایی شدن و دستیابی به آن ممکن است، طراحی شود.
گام سوم اینکه طرح های تصویب شده باید بازه زمانی و همچنین ضمانت اجرایی داشته باشند.
بطوری که گاهی شاهد آن هستیم که طرح و برنامه های بسیار خوبی تصویب می شوند اما متأسفانه این طرح ها نه نهاد ناظری برای بررسی و اجرایی شدن آن وجود دارد و نه مجریان آن این طرح ها را براساس جدول زمان بندی شده انجام می دهند.
تأسف‌بارتر اینکه مجریان طرح عموماً براساس تعریف مشخص شده در طرح عمل نمی کنند، بلکه براساس سلیقه و روش خود طرح را اجرا می کنند که این کار با معیار و هدف طراح برنامه کاملاً مغایرت بنیادی دارد.
گام بعدی توجه به حوزه سیاست خارجی و استفاده از ظرفیت های موجود در این عرصه است.
سیاست « نه شرغی نه غربی» قاعدتاً نه به معنای نادیده گرفتن و قطع ارتباط با آنها بلکه بیانگر استقلال ایران در برابر همه کشورهای دنیاست. لذا در تدوین سیاست های حوزه سیاست خارجی مراقب باشیم که نه از فرط مخالفت با غرب چشم بسته رو به شرق بیاوریم و نه به واسطه رویکرد نگاه به شرق از ظرفیت های احتمالی غرب غافل شویم. مهم تأمین منافع ملی با حفظ عزت است.  
خلاصه کلام اینکه کرونا یک چالش جهانی است که ما را هم با خود درگیر کرده و گریزی از آن نیست. حال در این فضای غبارآلود با نگاه بلندمدت و خلاق می توانیم تهدید را به فرصت و ضرر را به سود تبدیل کنیم.