زندگی زیر سایه قرآن

شهباز محسنی پژوهشگر دینی
روز عید فطر، مصطفی خرم‌دل(1315 - 1399)دانشمند و مفسر قرآن کریم به رحمت ایزدی پیوست و این خبر دردناک کام همه دوستداران او را تلخ کرد. خرم دل در موقعیت‌های کاری متفاوتی خدمت کرد. در جوانی فروشندگی می‌کرد و در کنار امرار معاش به ادامه تحصیل پرداخت و شیفته دانا شدن و رشد علمی بود و عطش دانستن داشت. مدتی در مهاباد و تهران آموزگار و دبیر شد و بعد به دانشگاه کردستان که آن وقت دانشکده تربیت دبیر و وابسته به دانشگاه رازی کرمانشاه بود منتقل شد. مدت چهارسال رئیس آن دانشکده بود. او از افراد بسیار پیگیر برای کسب موافقت ارتقای دانشکده تربیت دبیر سنندج به دانشگاه کردستان در سال 1367 بود. بعد از بازنشستگی از دانشگاه کردستان در سال 1376 به زادگاهش، مهاباد، بازگشت و از طرف گروه ادبیات عرب و علوم قرآنی به‌عنوان عضو هیأت علمی دعوت به کار شد و تا سال 1392 با واحد مهاباد همکاری کرد. خرم‌دل در کنار آموزش، پیوسته فعالیت علمی و قلمی داشت. برای سه زبان کردی، فارسی و عربی دستور زبان نوشت.  تفسیر فی‌ظلال القرآن، اثر شهید سیدقطب را که تفسیری سترگ و ادبی و جدی است به‌طور کامل به زبان فارسی برگرداند که با استقبال فراوان مردم و چندین چاپ مواجه شد. جلد اول تفسیر فی ظلال القرآن را پیشتر روانشاد احمد آرام و آیت‌الله خامنه‌ای ترجمه کرده بودند اما خرم‌دل همه پانزده جلد آن را ترجمه کرد. از دیگر کارهای ماندگار و مهم، تألیف تفسیر کامل قرآن با عنوان (تفسیر نور) است که در واقع ترجمه‌ای است تفسیری از قرآن با ارائه توضیحات زبانی و مفردات و تفسیر قرآن به قرآن به علاوه ترجمه سلیس فارسی. این تفسیر خلأ بزرگی را در چند دهه گذشته در خصوص ترجمه و تفسیر جدید پر کرد و تاکنون بیش از بیست بار تجدید چاپ شده و فاقد کمترین اشکال در قبال دیگر ترجمه‌های روز است. خرم‌دل همچنین با احاطه‌ای که بر زبان عربی داشت تفسیری به زبان عربی برای قرآن کریم نوشت با عنوان (المقتطف) که در کشورهای اسلامی با استقبال مواجه شده است. همچنین به زبان کردی تفسیر قرآن را با عنوان (شنه ره حمه‌ت: نسیم رحمت) تألیف و منتشر کرد. اوعلاوه بر اینها حدود چهل جلد کتاب دیگر تألیف و ترجمه کرده از جمله ترجمه کتاب فقهی «المفصل» اثر عبدالکریم زیدان در سیزده جلد و فقه به زبان ساده از محمد طنطاوی.