40 درصد افزایش درآمد کشاورزان با شروع فعالیت‌های استارتاپی

سهیلا یادگاری
خبرنگار
فعالیت استارتاپ‌ها در بخش کشاورزی با هدف کاهش فاصله از تولید تا مصرف و حذف واسطه‌ها، به‌عنوان علت اصلی در افزایش قیمت تولیدات از مزرعه تا بازار، شروع شد. حمیدرضا مختاری، مجری راه‌اندازی پروژه‌ها و کسب و کارهای نوپا در وزارت جهاد کشاورزی در گفت‌و‌گو با «ایران» تأثیر حضور استارتاپ‌ها در بخش کشاورزی را افزایش درآمد کشاورزان و کاهش قیمت برای مصرف‌کنندگان عنوان و کمک استارتاپ‌ها به کشاورزان و روستائیان برای اینکه آسیب کمتری از شیوع کرونا ببینند را تشریح کرد.
ورود استارتاپ‌ها به حوزه کشاورزی را می‌توان‌ گذار از کشاورزی سنتی به کشاورزی نوین و مدرن تعبیر کرد؟
همین که مردم فکر می‌کنند کشاورزی شغلی سنتی است برای استارتاپ‌ها فرصت است. استارتاپ‌ها فعالیت خود را با شناسایی چالش‌ها و فرصت‌ها در جامعه شروع می‌کنند. زنجیره تأمین و ارزش محصولات کشاورزی از مزرعه تا سفره دچار اختلال است. واسطه‌های زائد مهم‌ترین آفت زنجیره تأمین در کشاورزی است. محصول روی کامیون جابه‌جا می‌شود و قیمت آن تا به دست مصرف کننده برسد نسبت به قیمت در مزرعه شاید صددرصد بیشتر باشد. استارتاپ‌ها در بخش کشاورزی برای حل مشکلات زنجیره تأمین و حمایت از فعالان این زنجیره راه‌اندازی شد.استارتاپ تیم جوانی است که می‌خواهد با نوآوری، کسب و کار سنتی را به سمت مدرنیزه شدن سوق دهد و دگرگونی در کشاورزی سنتی ایجاد کند که در این مسیر منفعت کشاورزی مهم‌ترین هدف است.
زنجیره تأمین کشاورزی حلقه‌های متعددی دارد که قبل از تولید شروع می‌شود و به سفره مردم می‌رسد. در این فضا میلیون‌ها نوآوری می‌تواند رخ دهد. هر کدام از این نوآوری‌ها یک فرصت برای استارتاپ‌ها است.
با اقداماتی که در معاونت علمی ریاست جمهوری انجام گرفت، پارک‌های رشد و علم و فناوری و کارخانه‌های نوآوری بسترهایی شدند برای اینکه نوآوران در این فضاها دست به تجربه بزنند و به حوزه‌های مختلف برای ایجاد نوآوری وارد شوند. در این فضاها بود که بحث ورود نوآوری به بخش کشاورزی هم مورد توجه قرار گرفت.
با ساختار سنتی کشاورزی در ایران، برای اینکه فعالان بخش استارتاپ‌ها و کسب و کارهای نوین را بپذیرند چه اقدامات تشویقی انجام شده است؟
ساختار سنتی کشاورزی ایران در حال تغییر است و این تغییر نه با اقدامات دولت که بواسطه فعالیت استارتاپ‌ها انجام می‌ شود. نقش دولت بسترسازی است. فعالیت استارتاپ‌ها در حوزه کشاورزی تقریباً از دو سال قبل شروع شد. نقشه راه حضور استارتاپ‌ها در کشاورزی بر پنج پایه ترسیم شد. پایه اول آن فرهنگسازی است. منظور از فرهنگسازی این است که همه فعالان و مسئولان بخش کشاورزی با زبان استارتاپی آشنا شوند. برای فرهنگسازی تلاش زیادی انجام شده و ادامه دارد.
توانمند‌سازی برنامه دوم در نقشه راه ورود استارتاپ‌ها به حوزه کشاورزی است. توانمند کردن جوانان بخصوص در روستاها برای راه‌اندازی استارتاپ یا فعالیت در آن هدف ما است.برنامه سوم نهادسازی است. یعنی دولت می‌خواهد وظایف غیرحاکمیتی خود در حوزه فعالیت استارتاپ‌های کشاورزی را به بخش خصوصی واگذار کند. این انجمن بزودی کار خود را شروع می‌کند. در حال حاضر 10 استارتاپ برتر بخش کشاورزی به عضویت انجمن صنفی استارتاپ‌های کشاورزی درآمده‌اند.برنامه چهارم موضوع پایش است. در نهایت براساس پایش، به استارتاپ‌های برتر اجازه دهیم که از برند وزارت جهاد کشاورزی استفاده کنند تا به جامعه معرفی شوند.برنامه پنجم تسهیلگری است.تسهیلگری به این معنا که به مراکز نوآوری و استارتاپ‌ها اجازه می‌دهیم از امکانات وزارت جهاد برای توسعه و آموزش استفاده کنند.
به کشاورزان و فعالانی که قصد ورود به شبکه استارتاپی را دارند، چه آموزش‌هایی ارائه می‌شود؟
 بخش مهمی از فرهنگ‌سازی و توانمند‌سازی آموزش است. کمک می‌کنیم تا فعالان استارتاپی با توسعه‌هایی که در این زمینه‌ها در دنیا رخ داده آشنا شوند و در نمایشگاه‌های مختلف شرکت کنند. قصد ما جهانی شدن استارتاپ‌ها است. یکی از نقاط ضعف استارتاپ‌ها این است که نمی‌توانند خود را به جهان معرفی کنند.برای جذب سرمایه‌گذار شرط اصلی جهانی شدن است. سعی می‌کنیم این ضعف را با کمک خود استارتاپ‌ها رفع کنیم.آموزش‌ها بتدریج جاری می‌شود. به همین منظور احداث کارخانه‌های نوآوری و شهرک استارتاپی کشاورزی در دستور کار قرار گرفته است و نخستین شهرک در بهمن امسال در کرج افتتاح می‌شود.
آیا در شهرک‌های استارتاپی قرار است که کارهایی برای توسعه کشاورزی و ایجاد کسب و کارهای نوین انجام شود؟
شهرک استارتاپی، با سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی بخش خصوصی ایجاد می‌شود. انجمن صنفی استارتاپی بخش کشاورزی هم 10 استارتاپ ممتاز را در این شهرک مستقر می‌کند.
فعالیت استارتاپ‌ها بیشتر در کدام بخش‌های زنجیره تأمین کشاورزی انجام می‌شود؟
در تمام حوزه‌ها تقریباً فعالیت‌ها شروع شده است. در زنجیره برنج، زعفران، زرشک، عسل و بسیاری تولیدات دیگر استارتاپ‌ها از تولید تا فروش محصول ورود پیدا کرده‌اند. امسال برای اولین بار نام و فعالیت برخی استارتاپ‌های بخش کشاورزی در سازمان ملل منتشر شده است. مثلاً یکی از استارتاپ‌ها برنج را از مزرعه به سفره مردم منتقل می‌کند. اگر یک نفر یک بار از طریق این استارتاپ برنج بخرد مطمئن هستیم این کار را برای نیازهای بعدی هم تکرار می‌کند. چون برنجی که از طریق این استارتاپ فروخته می‌شود کاملاً از نظر کیفی ارزیابی می‌شود، برنج را با برند اصلی ثبت می‌کند و با قیمت کمتر به دست مصرف کننده می‌رساند. هزینه مستقیم به دست کشاورز می‌رسد. در این سیستم‌های کشاورزی قراردادی کشاورزان 40 درصد درآمد بیشتری دارند. یعنی با حذف واسطه و دلالان هم برنج ارزانتر به دست مصرف‌کننده می‌رسد هم درآمد کشاورز بیشتر است. در استارتاپ‌ها به کیفیت محصول بسیار اهمیت داده می‌شود چون اگر کیفیت پایین باشد مشتری دیگر خرید نمی‌کند و استارتاپ زیان می‌بیند.
با شیوع کرونا متقاضی بسیاری از محصولات روستایی بویژه صنایع دستی روستایی، کاهش پیدا کرده است، در این شرایط استارتاپ چگونه به کمک کشاورزان و روستائیان آمده است؟
ما استارتاپ‌هایی داریم که برای فعالان غرفه مجازی درست کرده‌اند. این یعنی کشاورزان و روستائیان محصولات خود را در غرفه‌های مجازی به نمایش می‌گذارند و می‌فروشند. با شیوع کرونا بسیاری از استارتاپ‌ها شیوه کار خود را برای ارائه خدمات بیشتر در این شرایط تغییر داده‌اند. انعطاف‌پذیری ویژگی برتر استارتاپ‌ها برای فعالیت در شرایط مختلف است. استارتاپ در کشاورزی فرصتی برای انعطاف‌پذیری صنعت هم محسوب می‌شود. استارتاپ‌های با فعالیت بازار گاه در بخش کشاورزی فعال هستند که برای تولیدات بازاریابی می‌کنند. حمل‌ونقل هم توسط همین استارتاپ انجام می‌شود. کسب و کارهای کوچک را به‌ سمت فعالیت در این استارتاپ‌ها سوق داده‌ایم. مثلاً در روستای بامنان در استان گلستان 900 کشاورز در قالب یک تعاونی محصول زعفران و گل‌محمدی خود را با استفاده از استارتاپ‌ها می‌فروشند. این روستا در چند روز آینده صاحب یک غرفه الکترونیکی می‌شود که تمام محصولات در این غرفه به فروش می‌رسد. تمرکزما بر بازار محصولات کشاورزی است و حیطه کاری ما با استارتاپ‌ها مربوط به آنهایی می‌شود که می‌خواهند بازاررسانی انجام دهند و حلقه‌های مختلف زنجیره تأمین محصولات را بهبود بخشند.
برای شروع فعالیت‌های استارتاپی تسهیلات هم ارائه می‌کنید؟
وام برای استارتاپ سم است. استارتاپ‌ها از طریق مراکز نوآوری مبلغ اولیه را دریافت می‌کنند تا خلاقیت خود را شکوفا کنند. وام‌هایی که در این سال‌ها به نوآوران دادند باعث شد آنها ورشکست شوند و تبدیل به بیکاران بدهکار شدند. در مراکز نوآوری ایده‌های برتر به جای وام سرمایه می‌گیرند. هنر استارتاپ‌ها این است که بتوانند سرمایه‌گذار جذب کنند.
کشاورزان از فعالیت در استارتاپ‌ها استقبال می‌کنند؟
همه کشاورزانی که وارد استارتاپ‌ها شده‌اند از آن استقبال می‌کنند. اما کشاورزانی که آگاهی ندارند وظیفه ما است تا با بستر‌سازی و اعتمادسازی، ورود کشاورزان به استارتاپ‌ها را آماده کنیم. استارتاپ‌ها در تمام استان‌ها فعالیت می‌کنند و کشاورزان براحتی می‌توانند وارد فعالیت استارتاپی شوند. در واقع ایده‌های خلاقانه استارتاپ‌ها به کمک کشاورزان و اقتصاد کشاورزی کشور آمده است.