هنر درمانی از واژه تا معنی (بخش سوم)

آرام مرتضوی
پژوهشگر و روان‌درمانگر تحلیلی
اگر مطالب گذشته را مطالعه کرده باشید به خاطر دارید که از ساز و کار روان و ارتباط عواطف و احساسات صحبت کردیم اکنون وقت آن رسیده که به صحبت پیرامون این موضوع بپردازیم که یک اثر هنری چگونه بر مغز اثر می‌گذارد. به‌صورت کلی دو واژه احساس و ادراک نقش عمده‌ای در درک و تعبیر و تفسیر مغز و کارکردهای آن دارد. احساس فرآیندی است که طی آن یک محرک بیرونی باعث به کار افتادن سیستم عصبی انسان شده و پیام‌هایی از اندام‌های گیرنده بیرونی به‌سمت مغز حرکت می‌کند. مهم‌ترین اندام‌های گیرنده بیرونی شامل گوش چشم پوست می‌شود، جالب است که در کاربرد هنر می‌توان گفت که تمام این اندام‌ها به‌نوعی دخیل هستند به‌عنوان مثال وقتی شما به یک فیلم نگاه می‌کنید چشم شما به تغییرات نور واکنش نشان می‌دهد وگوش شما به تحریکاتی که صوت در هوا پدید می‌آورد پاسخ می‌دهد.اما پدیده‌ای دیگر نیز رخ می‌دهد همزمان در قشر مخ این اطلاعات وارد شده مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد و باعث به وجود آمدن تجربه دیدن فیلم می‌شود. دنیای اعجاب انگیز و جذابی در درون مغز انسان است. هرچه در این جهان و پیرامون ما وجود دارد محصول این دو فرآیند است احساس و ادراک. در حقیقت داروهای روان پزشکی بر فرآیند ادراک تأثیر می‌گذارند و دارو‌های بیهوشی بر هردوی این فرآیندها یعنی فرد در هنگام بیهوشی درد ناشی از برش تیغ جراحی را بر پوست خود احساس نمی‌کند و گیرنده‌های درد توسط محرک بیرونی تحریک نمی‌شوند در نتیجه ادراکی از درد در مغز صورت نمی‌گیرد. تمام موارد بالا را توضیح دادم تا به این نکته اشاره کنم که یک اثر هنری چگونه می‌تواند بر سیستم روان‌شناختی فرد اثر بگذارد، در آزمایشی وقتی فردی را که در حالت غم فراوان بود در معرض موسیقی شاد قرار دادند و ساز و کار مغزی و هورمونی او را مورد مطالعه قرار دادند، متوجه شدند که موسیقی شاد باعث ترشح هورمون‌های شادی آور می‌شود. در واقع تحریک سیستم عصبی شنوایی فرد با فرکانس‌هایی که موسیقی شاد به‌وجود آورده بود باعث ادراک شادی در قشر مخ به‌وسیله ترشح هورمون‌های شادی آور گردید. این نوع نگاه مبنای پژوهش در زمینه تأثیری است که سیستم عصبی از دنیای بیرون یا یک اثر هنری و غیر هنری می‌گیرد. یکی از ژرف‌ترین آثار هنری طبیعت است. یکی از دلایلی که افرادی که در طبیعت زیاد وقت می‌گذرانند شاداب‌تر و سرحال‌تر هستند تأثیری است که این هنر عظیم بر جان بشر می‌گذارد، خطوط متوازن رنگ‌های گوناگون صدای پای آب، خروش رود، سکوت جنگل، شب صحرا، آسمان پرستاره، آواز پرندگان، صدای خش خش برگ زیر پای حیوانات همه و همه آثار هنری هستند که به‌سادگی در دسترس هر کسی است که نیاز دارد از این آثار هنری استفاده کند. هنر در بشر در ابتدا تقلیدی از طبیعت بود آثار به جای مانده بر دیواره‌های غارها رونوشتی از وقایع دنیای پیرامون انسان‌های اولیه بود. پژوهش‌ها در رابطه با اولین سازهای ساخته دست بشر نیز ما را تا دل طبیعت به درون می‌برد. پس با نگاه به دنیای اطرافمان براحتی می‌توانیم بفهمیم چه مقدار از این دارو بهره می‌بریم.