گذر از تاریخ جلفا از نخجوان تا اصفهان

حالا از آن کوچ بزرگ، پانصد سال می‌گذرد. کوچ ارمنی‌ها از نخجوان به جلفای اصفهان به دستور شاه عباس انجام گرفت. منابع تاریخی دلایل سیاسی و اقتصادی را علت آن کوچ بزرگ می‌دانند. از رویارویی دولت ایران و عثمانی تا استعداد ارامنه در اقتصاد و آبادانی. داستان به جنگی برمی‌گشت که میان ایران و عثمانی، بر سر تصرف ارمنستان و گرجستان وجود داشت. این نبرد در سال ۱۶۰۳ درگرفت و به‌دنبال تصرف آن نواحی توسط عثمانی‌ها، شمار زیادی از ارامنه آواره شده به سمت آذربایجان کوچ کردند.
شاه عباس در بهار آن سال، تعداد زیادی از آنها را به اصفهان آورده، برخی را در شهر و برخی را در نواحی اطراف اصفهان اسکان داد و با پرداخت پول از دولت «مال دیوان» آنها را تأمین مالی کرد. این اخبار، در منابع دوره صفوی ثبت شده است. برخی از منابع از جمله «تاریخ ارامنه ایران در قرن هفدهم میلادی، غوگاسیان، ترجمه سعید کریم پور» تأکید می‌کند که «کوچ دادن ارامنه به سمت اصفهان، دارای اهداف نظامی و مهم‌تر از آن اقتصادی بود. ارامنه به‌عنوان بازرگان، صنعتگر و کشاورز کمک زیادی به اقتصاد ایران کردند».
قطعه زمین بزرگی که همین جلفای امروزی است در حاشیه زاینده رود به این گروه تعلق گرفت و جلفای اصفهان در آنجا ساخته شد. جمعیت منتقل شده به ایران، بین هشتاد تا چهارصد هزار نفر گفته شده است. نمایشگاه «گذری از تاریخ جلفا» به مناسبت اولین سالگرد تأسیس موزه مردم شناسی ارامنه در محل کلیسای وانک جلفای اصفهان فرصتی است برای ورق زدن تاریخ ارامنه از نخجوان تا اصفهان در دوره صفوی.