جهش 7 میلیارد دلاری درآمد صادراتی پتروشیمی تا پایان 1400

گروه اقتصادی / طرح‌های پتروشیمی متعددی در صف افتتاح قرار گرفته‌اند و بنا بر آمارهای شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران، امسال ۱۷ طرح به بهره‌برداری می‌رسد. طرح‌هایی که با ۱۱.۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری وارد چرخه واحدهای تولیدی صنعت پتروشیمی می‌شود و تاکنون یکی از آنها یعنی پتروشیمی میاندوآب نیز افتتاح شده است.
در این زمینه علی محمد بساق‌زاده، مدیر طرح‌های شرکت ملی صنایع پتروشیمی به «ایران» می‌گوید: «در نتیجه بهره‌برداری از این 17 طرح حدود ۲۵ میلیون تن ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی افزایش می‌یابد و در نهایت مجموع ظرفیت تولید به ۹۰ میلیون تن تا پایان امسال می‌رسد. به همین نسبت درآمدها نیز افزایش خواهد یافت.»
او ادامه می‌دهد: «در پایان سال 1399 حدود 90 درصد از ظرفیت تولید در نظر گرفته شده برای جهش دوم محقق می‌شود و سال 1400 سال پایانی این جهش خواهد بود.» سوال اینجاست که در جهش دوم صنعت پتروشیمی که امسال 90 درصد آن اجرایی خواهد شد، چه طرح‌هایی قرار دارد و به چه نقطه‌ای می‌رسیم که وزیر نفت امسال را سال طلایی صنعت پتروشیمی می‌نامد؟
افزایش درآمد‌های صادراتی به 17 میلیارد دلار
بخشی از افزایش درآمد صنعت پتروشیمی در سال‌جاری و همینطور 1400 مربوط به صادرات محصولات این صنعت است. در این باره بهزاد محمدی، معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی می‌گوید: درآمد صنعت پتروشیمی از ۱۵ میلیارد دلار کنونی به ۲۵ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۰ می‌رسد. پارسال ۲۳ میلیون تن محصول پتروشیمی به ارزش ۱۰ میلیار دلار صادر و ۸ میلیون تن در داخل کشور به ارزش ۵ میلیارد دلار مصرف شده است. در سال 1400 درآمد صنعت به 25 میلیارد دلار خواهد رسید که سهم صادراتی آن تقریباً 17 میلیارد دلار خواهد بود. این ارقام مصادیق جهش صنعت پتروشیمی طی 2 و 3 سال است که از آن با عنوان «جهش دوم» یاد می‌کنیم. ضمن آنکه تا پایان سال ۱۴۰۰ با تکمیل طرح‌های جهش دوم صنعت پتروشیمی اهداف برنامه ششم توسعه کشور در صنعت پتروشیمی ۱۰۰ درصد محقق خواهد شد.
به گفته محمدی، ظرفیت صنعت پتروشیمی ۶۶ میلیون تن در سال ۹۸ بوده و ۵۶ مجتمع فعال در آن سال داشته‌ایم. اما پارسال ۳۱ میلیون تن محصول نهایی قابل فروش، ۳۳۳ نوع گرید پلیمری و ۴۲ نوع مواد شیمیایی در این صنعت تولید شده است.
آنطور که وزیر نفت می‌گوید؛ جهش سوم صنعت پتروشیمی نیز که روند اجرایی آن آغاز شده، ارزش تولیدات این صنعت را به ۳۷ میلیارد دلار خواهد رساند. برخی از طرح‌های این جهش نیز به گفته بیژن زنگنه، اکنون پیشرفت فیزیکی خوبی دارد.
ایران بزرگترین قطب تولید پتروشیمی خاورمیانه می‌شود
در میان افتتاح‌های سال‌جاری بیشتر مجتمع‌هایی به چشم می‌خورند که متانول تولید می‌کنند. مانند متانول کاوه، متانول کیمیای پارس خاورمیانه و متانول بوشهر. مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی این طرح‌ها را بخشی از طرح‌های پیشران صنعت می‌نامد و می‌گوید این طرح‌های پیشران برای تسریع در توسعه و تنوع‌بخشی صنایع پائین دستی در چهار زنجیره، متانول، پروپیلن، اتیلن و بنزن طراحی شده است.
معاون وزیر نفت ادامه می‌دهد: با اجرای شتابان طرح‌های پیشران صنعت پتروشیمی در بخش تولید پروپیلن، ظرفیت تولید این محصول به سالانه ۳ میلیون تن می‌رسد. تولید کنونی پروپیلن در کشور حدود ۹۸۰ هزار تن در سال است. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد اکنون حدود ۲۰۰ هزار تن و در سال ۱۴۰۴ با ۷۰۰ هزار تن کمبود پروپیلن در کشور روبه‌رو می‌شویم. برنامه‌ریزی لازم برای جبران کمبود پروپیلن در افق ۱۴۰۴ انجام شده است، به‌طوری‌ که اکنون با مازاد تولید متانول در واحدهای سواحل خلیج فارس روبه‌رو هستیم که می‌توان آن را با روش MTP (متانول به پروپیلن) تبدیل و بخش عمده آن را به مرکز ایران منتقل کرد.
محمدی با اشاره به تمرکز بیشتر واحدهای متانول در جنوب کشور اظهار می‌کند: پیش‌بینی شده در پروژه‌های شمال کشور با روش (GTPP) از گاز پروپیلن تولید شود و از طریق خط لوله، پروپیلن تولیدی را به دامغان و ایستگاه ذخیره‌سازی پیش‌بینی‌شده منتقل کرد و در استان‌های همجوار مثل سمنان، خراسان شمالی و دیگر استان‌ها توزیع شود.
گفتنی است واحدهای اکسیرحلال و پتروپالایش پارسیان، سبلان، پتروپالایش کنگان نیز از دیگر طرح‌هایی است که امسال بهره‌برداری می‌شود.
به اعتقاد کارشناسان، سرنوشت صنعت پتروشیمی با تولیدکنندگان پروپیلن از محل متانول تولیدی گره خورده است و تولید پروپیلن از محل متانول مازاد کشور می‌تواند ارزش افزوده بیشتری را برای کشور به همراه داشته باشد. برنامه‌ریزی برای این روند می‌تواند ایران را به بزرگترین قطب تولید پتروشیمی در خاورمیانه بدل کند.
نقش مهم تأمین مالی در تحقق برنامه‌ها
در همین حال برخی از کارشناسان از موانع تبدیل ایران به بزرگترین قطب تولید پتروشیمی در خاورمیانه خبر می‌دهند. غلامحسین نجابت، مدیرعامل اسبق شرکت ملی صنایع پتروشیمی در این زمینه به «ایران» می‌گوید: «تحقق جهش دوم حدود 3 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری دیگر نیاز دارد که تأمین آن در شرایط کنونی اقتصاد کشور سخت خواهد بود. لذا تأمین مالی پروژه‌های جهش دوم و سوم مسأله مهمی است که اگر محقق نشود برنامه‌ها را به تعویق خواهد انداخت.»
این صاحب نظر صنعت پتروشیمی ادامه می‌دهد: «برخی از پروژه‌هایی که در جهش دوم تعریف شده بود در دهه 80 کلنگ آن به زمینه خورد و اکنون به مرحله افتتاح رسیده است.»
نجابت درباره افزایش درآمدهای صادراتی نیز توضیح می‌دهد: «اگر قیمت نفت به دی ماه سال 1398 بازگردد می‌توانیم امیدوار باشیم که درآمد صنعت پتروشیمی به کمتر از 20 میلیارد دلار در سال‌جاری برسد. لذا شیوع ویروس کرونا و همه‌گیری آن از طریق کاهش قیمت‌ها در بازار نفت بر درآمدهای صنعت پتروشیمی ایران نیز اثر‌گذار بوده است.»
از این رو افزایش درآمدهای صادراتی صنعت پتروشیمی در هر دو جهش دوم و سوم تحت تأثیر شیوع ویروس کرونا قرار دارد. ضمن آنکه میزان تقاضا برای این محصولات نیز تحت تأثیر محدودیت‌های اعمال شده در کشورهای هدف است. با این حال در میان مدت درآمدهای پیش‌بینی شده برای جهش دوم و سوم محقق خواهد شد.