آغاز به کار نخستین فرهنگستان ایران

روشنفکران اطراف رضاشاه از ابتدای روی کار آمدنش در پی پیرایش زبان فارسی بودند، افرادی نظیر فروغی یا محمدتقی بهار جایگزین‌هایی برای برخی واژه‌ها پیشنهاد می‎‌دادند که مورد تأیید قرار می‌گرفت. به مرور این روند شکل جدی‌تری پیدا کرد و در نهایت در اردیبهشت 1314 منجر به تأسیس «فرهنگستان ایران» شد که سال‌ها بعد به «فرهنگستان اول» معروف شد. نهادی که در زمان فعالیت با انتقادات صریح برخی روشنفکران و اهالی ادبیات البته روبه‌رو بود. یکی از منتقدان شکل‌گیری فرهنگستان سیدحسن تقی‌زاده بود، او روایت مقاله‌ای که به قلم او در مجله تعلیم و تربیت منتشر شد را این‌طور نقل می‌کند: «مقاله‌ای برضد فرهنگستان - که لغت تازه می‌ساختند - نوشتم. گفتم این کار بی‌خود است و فارسی را خراب می‌کنند. یک چیزی هم نوشتم که حکم شده، این عبارات و لغات را استعمال بکنند. می‌گفتند، به تصویب همایونی رسیده... من در آن مقاله نوشته بودم، این، کار اهل علم است که از این مقوله بصیرتی داشته باشند و با حکم و این‌ها نمی‌شود. گفتم که از قدیم گفته‌اند که شمشیر، در کار قلم نباید مداخله کند.» مقاله تقی‌زاده که آن روزها وزیر مختار ایران در فرانسه بود به مذاق شاه خوش نیامد تا جایی که دستور داد مجله را از سطح شهر جمع‌آوری کنند و بعد هم دستور برکناری او را صادر کرد.استفاده از لغات و کلمات مصوب فرهنگستان در فضاهای رسمی اجباری بود و این امر یکی از چالش های جدی مراکز آموزشی و ادارات دولتی بود که هر بار با بخش‌نامه‌ها و ابلاغیه‌های جدید برای استفاده از کلمات نو روبه‌رو می‌شدند. ریاست فرهنگستان در ابتدا به عهده فروغی بود و بعد از او وثوق‌الدوله عهده دار این مسئولیت شد. در دوران مسئولیت وثوق‌الدوله به مرور شکافی میان فرهنگستان و دربار ایجاد شد که مطلوب شاه نبود، به همین دلیل به بهانه کند پیش رفتن امور و نبود استمرار در ارتباطات فرهنگستان و دربار چند سال بعد از شروع به کار، تصمیم به انحلال فرهنگستان گرفته شد.