ظرفیت دو برابری بورس برای جذب سرمایه

حسن فهیمی‌راد
معاون پیشین دبیرکل بورس تهران
بازار سهام ایران در یک سال اخیر با تکیه بر مزیت‌های ویژه خود بخش قابل توجهی از نقدینگی را به سوی خود جذب کرده است.  براساس آمار ارائه شده تنها در چهار ماهه نخست سال جاری حدود 90 هزار میلیارد تومان نقدینگی وارد بازار سرمایه شده است و برهمین اساس میزان تأمین مالی از این بازار نیز سه برابر شده است.
با وجود این همچنان بازار سهام ظرفیت زیادی برای جذب نقدینگی بیشتر دارد به طوری که دو برابر آنچه تاکنون وارد این بازار شده است را می‌تواند جذب کند. ظرفیتی که در سایر بازارها کمتر دیده می‌شود. اما برای اینکه بازار سرمایه بتواند برای جذب نقدینگی و هدایت آن به سمت فعالیت‌های مولد از حداکثر ظرفیت خود استفاده کند به دو عامل مهم بستگی دارد.
نخستین مؤلفه‌ای که در بالا بردن ظرفیت بازار سهام اهمیت دارد، نحوه سیاستگذاری مسئولان دولت در این بازار است. برنامه‌ریزان باید با افزایش عرضه سهام و پذیرش شرکت‌های جدید در بورس زمینه ورود سهامداران جدید به بورس را فراهم کنند. دولت باید مردم را برای سرمایه‌گذاری در بازار سهام تشویق کند که اصلی‌ترین مشوق کاهش قیمت سهام است که از طریق افزایش عرضه‌های اولیه مقدور است.
هرچه حجم معاملات در بازار سرمایه افزایش یابد به نفع اقتصاد ملی است. طبق قانون نیم درصد از ارزش معاملات بازار به عنوان مالیات به حساب دولت واریز می‌شود و بدین ترتیب سازمان امور مالیاتی بدون تخصیص هیچ کارمند و هزینه‌های روزانه درحدود 150 میلیارد تومان از معاملات درآمد مالیاتی نصیب دولت می‌شود. علاوه براین آسان‌ترین تأمین مالی نیز از طریق بازار سهام صورت می‌گیرد. برای مثال عرضه بخشی از سهام شرکت شستا باعث شد تا درمدت نیم ساعت بیش از 7 هزار میلیارد تومان سرمایه جمع‌آوری شود. این درحالی است که دریافت این مبلغ در قالب وام بانکی یا سایر روش‌ها بسیار زمانبر و دشوار است.
مؤلفه دیگری که در بالا بردن ظرفیت بازار سهام اثر دارد، ارتقای فنی سامانه‌های این بازار است. هم اکنون بازار از نظر فنی و پشتیبانی‌های مورد نیاز ضعف دارد و بر همین اساس تصمیم گرفته شده است که معاملات دو هسته‌ای یا دوشیفته شود که به نفع بازار نیست. بنابراین مسئولان برای استفاده حداکثری از ظرفیت‌های بازار سرمایه باید زیرساخت‌های فنی و معاملاتی بازار را نیز ارتقا دهند. البته به دلیل محدودیت‌های تحریم استفاده از فناوری سایر کشورها ممکن نیست اما می‌توان از توان شرکت‌های داخلی دراین زمینه استفاده کرد.
باوجودی که در ماه‌های اخیر نقدینگی قابل توجهی به بازار سرمایه سرازیر شده است، ولی همچنان این بازار ظرفیت بیشتری برای جذب دارد. دولت باید در یک دست سهم و در دست دیگر پول داشته باشد و در هر شرایطی قادر باشد بازار را مدیریت کند. هم اکنون در دوره گذار فرهنگ‌سازی در بازار سرمایه هستیم و مسئولان باید در این زمینه برنامه‌ریزی کنند. هرچند حمایت شرط لازم برای افزایش ظرفیت‌های بازار سرمایه است ولی شرط کافی نیست و درکنار آن باید با رفع خلأها و مشکلات فعلی بازار زمینه‌های ارتقای این بازار را فراهم کرد.