گل‌ریزان جهانی برای کمک به مردم بیروت

زهره صفاری/  عصر دیروز «امانوئل مکرون» در فاصله دو روز از وعده‌هایش بر ویرانه‌های فاجعه انفجار سه‌شنبه گذشته بندر بیروت، در میزبانی مشترک با سازمان ملل، گلریزان مجازی برای نجات لبنان برگزار کرد و میلیون‌ها دلار کمک نقدی و وعده تأمین دارو و نیازهای ضروری آوارگان و مجروحان را از کشورها گرفت. این مراسم جهانی در حالی با حضور بیش از 30 رهبر و نماینده سیاسی انجام شد که شب قبل از آن «حسن دیاب»، نخست وزیر لبنان برای آرام کردن بیش از 10 هزار معترض در میدان «شهدا»ی بیروت تنها راهکار برون رفت از بحران را برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی اعلام کرده بود. به گزارش «فرانس پرس»، در این نشست که نمایندگان ترکیه و روسیه به رغم وعده قبلی‌شان، غایبان بزرگ آن به شمار می‌رفتند،  «دونالد ترامپ» (امریکا)، ملک عبدالله (اردن)، السیسی (مصر) و جمعی از مقامات چین، کشورهای اروپایی و کشورهای حوزه خلیج فارس حضور داشتند. رئیس جمهوری فرانسه نشست را با نطقی بشردوستانه آغاز کرد: «ما باید سریع و کارآمد این کمک‌ها را به آنهایی که نیازمندند برسانیم.» همچنین براساس بیانیه این نشست، کمک‌های دریافتی با نظارت سختگیرانه سازمان ملل در اختیار مراکز این آژانس و مراکز مردم نهاد قرار خواهد گرفت. در حالی که سازمان ملل اعلام کرده است که برای تأمین نیازهای انسانی مانند آب و غذا و ساخت وساز، لبنان به بیش از 100 میلیون دلار نیازمند است، امریکا اعلام کرد کمک 15 میلیون دلاری خود را به دولت لبنان تحویل نداده و نمایندگانش آن را برای تأمین غذای آوارگان و دارو و درمان مجروحان در اختیار سازمان‌های مربوطه می‌گذارد. اسپانیا نیز وعده تأمین دارو و مواد غذایی را داد، انگلیس (26 میلیون دلار)، قطر(50 میلیون دلار)، فرانسه (58.9 میلیون دلار)، آلمان (20 میلیون دلار)، کویت (41 میلیون دلار)، کمیسیون اروپا (74.2 میلیون دلار) و قبرس (5.89 میلیون دلار) برای کمک به لبنان وعده مالی دادند. میزان این کمک‌ها تا زمان تنظیم این خبر بالغ بر 290 میلیون دلار شد.
آغاز اعتراض‌ها
این کمک‌ها درحالی جمع‌آوری شده که در داخل لبنان، حضور بیش از 10 هزار معترض در میدان «شهدا»ی پایتخت لبنان،  حکایت از رویدادهایی در پس پرده اعتراضات مردمی داشت.  به گزارش «رویترز»، معترضان لبنانی پس از کشته و مجروح شدن دست‌کم 6هزار و 200 نفر و مفقود شدن دست‌کم 60 نفر و همچنین آوارگی 300 هزار نفر دیگر در بزرگترین انفجار تاریخ لبنان با خسارتی بالغ بر 15 میلیارد دلار، خواستار استعفای مقامات فعلی و مجازات عاملان این مصیبت بودند. ابعاد فاجعه سه‌شنبه گذشته به قدری گسترده بود که «فرانس پرس» به نقل از بازرسان از ایجاد گودالی 43 متری در محل انفجار بندر بیروت خبر داد. هرچند دردهای مردم بیروت در این مصیبت بسیار است. اما اعتراضات روز شنبه پایتخت لبنان تصویری متفاوت از این شهر را به نمایش گذاشت. چرا که دیگر خبری از تظاهرات مسالمت‌آمیز و شعار علیه دولت نبود بلکه صدای تیراندازی از گوشه و کنار شنیده می‌شد. طوری که در نهایت خودروهای زرهی به سطح شهر رفتند. شماری از معترضان به سمت ساختمان پارلمان حرکت کردند اما با دخالت پلیس نتوانستند وارد ساختمان شوند. همزمان 200 نفر از مردم که افسران بازنشسته ارتش نیز در میان‌شان بودند، وارد ساختمان وزارت خارجه شدند و با پایین کشیدن عکس «میشل عون»، رئیس جمهوری این کشور، خواسته‌شان که مجازات عاملان انفجار بیروت بود را روی بنرهایی به دیوارها زدند. در حالی که شماری از مردم به سمت وزارت نیرو و دارایی و همچنین ساختمان بانک مرکزی رفتند پلیس ضدشورش وارد عمل شد و پس از سه ساعت همه ساختمان‌های دولتی که مورد تخریب معترضان قرار گرفته بود را پاکسازی کرد. بنابراعلام پلیس بیروت، یکی از مأموران پلیس در جریان این مواجهه و مقابله به درون چاه آسانسور یکی از ساختمان‌ها سقوط کرده و جان باخته است. آمار اعلام شده از مجروحان تظاهرات روز شنبه متفاوت بود. در حالی که شبکه خبری «الجزیره» از مجروح شدن دست‌کم 728 نفر در بیروت خبر داده بود، صلیب سرخ آمار مجروحان را دست‌کم 238 نفر اعلام کرد. با این حال تنها 63 نفر از آنها به بیمارستان منتقل شدند.
راهکار نخست‌وزیر
«حسن دیاب»، نخست وزیر لبنان که از ماه فوریه و در اوج بحران اقتصادی و سیاسی لبنان قدرت را برعهده گرفته است، درست دقایقی پس از ورود معترضان به وزارت خارجه در نطق تلویزیونی‌اش از راهکار حل بحران گفت: «روز دوشنبه پیش‌نویس لایحه برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی را در کابینه آماده می‌کنیم. گرچه شاید کاندیداهای مستقل برای ورود به انتخابات با مشکل روبه‌رو شوند اما این تنها راهکار است و من نباید به خاطر این بحران عمیق اقتصادی و دشمنی‌های سیاسی مورد سرزنش باشم.»
معترضان خواستار برگزاری کمیته تحقیقات مستقل بین‌المللی هستند اما رئیس جمهوری لبنان این درخواست را رد کرده و از آغاز تحقیقات و بازداشت 21 نفر در این باره خبر داد که بازجویی مسئولان امنیتی از امروز از سر گرفته می‌شود. خبرها از پارلمان و کابینه دولت نیز حاکی از آن است که تاکنون 6 نماینده که از مسیحی‌های حزب کتائب و یک کاندیدای مستقل هستند و همچنین به نوشته «اسکای نیوز»، وزیر اطلاع‌رسانی کابینه «دیاب» استعفا داده و به صف معترضان پیوسته‌اند.

سیاست نواستعمارگرایانه «مکرون»
رئیس جمهوری فرانسه نخستین مقام ارشد سیاسی بود که پس از انفجار مهیب بندر بیروت خود را به محل حادثه رساند و در میان همه هراس‌های کرونایی با ماسکی روی صورتش در میان مردم داغدیده حاضر شد و به جای دولت، وعده بازسازی با نظارت خودش را داد. به باور تحلیلگران «آسوشیتدپرس»، حرف‌های پوپولیستی مکرون مانند «قلب مردم فرانسه هنوز هم برای بیروت می‌تپد» و «فرانسه هرگز لبنان را تنها نخواهد گذاشت» در کنار انتقاداتش از سیستم دولتی لبنان، رنگ و بوی سیاست نواستعمارگرایانه رهبری اروپایی برای تصاحب کشور بحران‌زده‌ای در خاورمیانه را دارد. گرچه هواداران او بویژه ساکنان بیروت حالا مکرون را تنها امید خود دانسته و بازدید سرزده او و برنامه‌ریزی نشست همیاری مجازی او برای لبنان را می‌ستایند اما بسیاری خیرخواهی‌های او را نمایشی برای سرپوش گذاشتن بر مشکلات داخلی فرانسه می‌دانند. مخالفان مکرون در پاریس؛ چپگرایان و راستگرایان با هشدار درباره روشی که رئیس‌جمهوری‌شان برای کمک به لبنان پیش گرفته معتقدند: «یکپارچگی با لبنان قطعی است.» اما مکرون مدعی است قصد استعمار و تعیین رهبران لبنان را ندارد و چنین چیزی را «غیرممکن» می‌داند. با این حال اینکه او زمان بازگشت به بیروت و سرکشی به روند بازسازی را یک سپتامبر و صدمین سالگرد بکارگیری قوانین فرانسه در لبنان تعیین کرده است، همه را به تردید می‌کشاند.

تفویض بحران
اوضاع اقتصادی لبنان از چندی پیش از آغاز سال جدید میلادی به مرحله بحران غیرقابل حل وارد شد. درست در همین زمان «حسن دیاب» و کابینه‌اش بر سر کار آمدند اما شرایط به قدری وخیم بود که حتی دولت تکنوکرات نخست‌وزیر نیز نتوانست کاری از پیش ببرد و اعتراضات علیه مقامات سیاسی و فساد بار دیگر بالا گرفت. در این میان فاجعه انفجار بیش از 2700 تن نیترات آمونیوم در بندر بیروت تیر خلاص را به دولت زد. اما این بار دیگر «دیاب» سکوت نکرد و برای رهایی از اتهاماتی که خود و کابینه‌اش نقش زیادی در آن نداشتند و رساندن لبنان به آرامش راهکار انتخابات زودهنگام را برگزید. «فیصل ایتانی»، کارشناس مرکز سیاست جهانی به «نیویورک تایمز» گفت: «رها کردن این حجم از مواد منفجره در طول سال‌ها، آن هم در انباری که همه از آن خبر داشتند، فاجعه است اما وقتی این شرایط دردناک‌تر می‌شود که این روش نادیده گرفتن، فرهنگ حاکمیتی لبنان شده است.» «ماها یحیی»، مدیر مرکز خاورمیانه کارنگی نیز گفت: «این اتفاق بدون شک یک سهل‌انگاری مرگبار بود که تاوانی کیفری دارد.» برخی کارشناسان نیز موج دوم اعتراضات گسترده را پیش‌بینی کردند. به نوشته «دویچه وله»، نخست‌وزیر لبنان در حالی انتخابات زودهنگام را راهکار حل بحران اتهام زنی به خود می‌داند که «سعد حریری» نخست‌وزیر پیشین این کشور نیز به دلیل اعتراض به مشکلات سیاسی و ناکارآمدی شدید اقتصادی مجبور به استعفا شد و بحران را به دولت بعدی سپرد.

توطئه اسرائیل؟!
در هفته‌های اخیر ارتش اسرائیل با آتشبار گسترده‌ای در مرز مشترک با لبنان، شرایط ویژه امنیتی در منطقه به وجود آورد که به گفته تحلیلگران واشنگتن پست نه تنها سبب آماده‌باش نظامی، بسته شدن مرزها و اعلام وضعیت هشدار در شهرک های صهیونیستی شد، گمانه‌زنی‌هایی را نیز درباره حمله حزب‌الله به همراه داشت. در مدتی کوتاه از این فاجعه انفجاری مهیب و قارچی شکل، بندر بیروت را تا شعاع چند کیلومتری به ویرانه‌ای بدل کرد. در شرایط پیش آمده نوک پیکان اتهامات به سمت اسرائیل رفت. به طوری که سایت «ژئوپلتیکس» با اشاره به سخنرانی نخست وزیر رژیم صهیونیستی در 27 سپتامبر 2018 در مقر سازمان ملل درباره انبار سلاح حزب‌الله لبنان، محل انفجار سه‌شنبه بندر را نقطه مورد اشاره دو سال قبل «بنیامین نتانیاهو» عنوان کرد و این شلیک را زهرچشم گرفتن از رقیب و همچنین آزمایش سلاح هسته‌ای جدیدش خواند.