امریکا نمی‌تواند به مکانیسم ماشه متوسل شود

گروه سیاسی/ قابل انتظار بود که امریکا بعد از شکست سنگین در به تصویب رساندن قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران بار دیگر به نسخه منسوخ شده مکانیسم ماشه رجوع کند. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا یک روز بعد از این ناکامی مدعی شد که امریکا هفته آینده برای فعال کردن مکانیسم احیای تحریم‌های سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران تلاش می‌کند. به گزارش رسانه‌های امریکایی، ترامپ طی سخنرانی در باشگاه گلف خود در شهر «بدمینستر» با اذعان به اینکه واشنگتن از قبل می‌دانست قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران در شورای امنیت رأی نمی‌آورد، گفت: «ما می‌دانستیم که نتیجه رأی‌گیری چه می‌شود، ولی بازگشت تحریم‌ها را امتحان می‌کنیم. هفته آینده آن را خواهید دید». پیشتر «مایک پمپئو»، وزیر خارجه امریکا هم بعد از شکست قطعنامه پیشنهادی این کشور در شورای امنیت در بیانیه‌ای گفته بود که واشنگتن به تلاش خود برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران ادامه خواهد داد. مقام‌های امریکا در حالی امیدوار به راه‌اندازی مکانیسم ماشه هستند که ادعای آنها از سوی شماری از چهره‌های امریکایی هم رد شده است. چنانکه «آنتونی بلینکن»، مشاور جو بایدن نامزد دموکرات انتخابات ریاست جمهوری امریکا در پیامی توئیتری درباره ادعای حق امریکا برای بکارگیری مکانیسم بازگردانی تحریم‌ها در توافق هسته‌ای، در صفحه توئیترش نوشت: «راهکارهای موجود در قطعنامه 2231 برای کشورهای عضو توافق در دسترس هستند. کاخ سفید در خروج از توافق هسته‌ای، دقیقاً آن را پایان مشارکت امریکا در برجام عنوان کرد.» بلینکن در ادامه گفت: «پایبند بودن به توافقی کارساز و دارای قدرت، عاقلانه می‌بود.»
سخنگوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم گفت که امریکا به‌دلیل خروج از برجام، حق استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد. به گزارش فارس، سخنگوی «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز یکشنبه گفت، از آنجا که امریکا از برجام خارج شده است توانایی فعال کردن «مکانیسم ماشه» را ندارد. به نوشته خبرگزاری آلمان، سخنگوی بورل گفت: «امریکا به طور یکجانبه در ماه مه‌۲۰۱۸ از برنامه جامع اقدام مشترک خارج شده و هیچ مشارکتی در ساختارها و فعالیت آن نداشته است. به همین دلیل نمی‌توان امریکا را عضوی از برجام دانست.»
«مکانیسم ماشه» یا همان «اسنپ‌بک»، بخشی از سازوکار حل و فصل اختلافات در برجام است که در صورت اجرایی شدن به بازگشت خودکار همه تحریم‌های شورای امنیت ذیل قطعنامه‌های پیش از ۲۲۳۱ می‌انجامد. براساس برجام هر کدام از کشورهای عضو این توافق می‌توانند اعتراض خود را مطابق با بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام به کمیسیون مشترک ارجاع دهند و در صورت بی‌نتیجه بودن بررسی این کمیسیون، اختلافات حل نشده به وزرای خارجه عضو برجام ارجاع داده می‌شود که باید ظرف 2 هفته این مورد اختلافی را بررسی کرده و به نتیجه برسانند. اگر این مسأله طی این مرحله و سپس فرصت دوباره و 5 روزه کمیسیون مشترک به جایی نرسید، پس از عبور از این فرآیند
۳۵ روزه، کشور معترض می‌تواند موضوع را به‌عنوان تخطی قابل ملاحظه برجام به شورای امنیت ارائه کند و این شورا باید ظرف یک ماه، قطعنامه‌ای را برای ادامه‌ تعلیق تحریم‌ها به رأی بگذارد؛ قطعنامه‌ای که طرف شاکی می‌تواند وتو کند و به این ترتیب، تحریم‌ها به طور خودکار بازگردد. حالا امریکا که دو سال پیش با خروج یکجانبه از برجام به مشارکت خود در این توافق پایان داده است با این استدلال که نام آن در قطعنامه ۲۲۳۱ به‌عنوان یک «شرکت‌کننده» در برجام کماکان مکتوب است، می‌خواهد علیه ایران به‌دلیل نقض اساسی برجام به شورای امنیت شکایت کند. شکایتی که پس از آن شورای امنیت باید ظرف یک ماه درباره قطعنامه‌ای برای ادامه معافیت تحریمی ایران تصمیم‌گیری کند. اگر این قطعنامه تا مهلت مقرر ارائه نشود، همه تحریم‌های سازمان ملل که قبل از سال ۲۰۱۵ برقرار بود، به طور خودکار بازمی‌گردد.  اما امریکا در حالی با ادعای اینکه همچنان یکی از طرف‌های برجام به شمار می‌آید، درصدد استفاده از مکانیسم ماشه است که در متن قطعنامه 2231 مشارکت‌کنندگان در برجام به‌عنوان امضاکنندگان اولیه تعریف می‌شوند که همان چین، فرانسه، آلمان، روسیه، بریتانیا، امریکا به همراه اتحادیه اروپا و ایران هستند. پیشتر «برایان هوک»، نماینده ویژه دولت امریکا در امور ایران که بتازگی از سمت خود استعفا کرده معترف شده بود که استفاده از مکانیسم ماشه دیگر حق واشنگتن نیست. وی در این رابطه گفته بود: «در خصوص مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها باید بگویم که ما دیگر داخل آن توافق (برجام) نیستیم. طرف‌هایی که هنوز داخل توافق هستند باید تصمیم خودشان را بگیرند که می‌خواهند از مکانیسم حل اختلاف استفاده کنند یا خیر؛ تردیدی وجود ندارد که ایران در حال نقض توافق هسته‌ای است ولی این تصمیمی است که آنهایی که داخل توافق هستند باید بگیرند.»
ادعای غیرقابل پذیرش
وزیر امور خارجه ایران ادعای امریکا برای استفاده از اسنپ بک را غیرقابل پذیرش خواند. محمد جواد ظریف روز گذشته در مراسم تودیع و معارفه سخنگویان سابق و جدید وزارت امور خارجه درباره استفاده امریکا از اسنپ بک (مکانیسم ماشه) گفت: اسنپ بک امریکا آنچنان غیرقانونی است که قابل پذیرش نیست و امریکایی‌ها این را می‌دانند. وزیر خارجه افزود: «خیال نکنید اگر حرفی را بلند زدند و تکرار کردند حق دارند. امریکا می‌داند نمی‌تواند اسنپ بک کند. هشتم مه ‌۲۰۱۸ آقای بولتون در اوج سرخوشی از اینکه برجام را نابود کرد و ظرف سه ماه ایران را هم نابود می‌کند در مصاحبه مطبوعاتی‌اش در کاخ سفید اعلام کرد که ما دیگر عضو برجام نیستیم که از اسنپ بک استفاده کنیم. هنوز صورت جلسه این روی سایت کاخ سفید است مگر اینکه من بگویم بروند آن جمله را بردارند.»  محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس جمهوری هم در توئیتی نوشت: «در رأی‌گیری شورای امنیت، جامعه جهانی با حمایت از حفظ برجام، یک بار دیگر با سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه امریکا مخالفت کرد. امریکا در ادامه اشتباهاتش به‌دنبال مکانیزم ماشه است؛ با همان فرآیندی که قطعنامه اخیر رد شد، بلکه با استدلال قوی‌تر سیاسی و حقوقی، باز هم شکست خواهند خورد. ترامپ در ماه‌های پایانی دولت خود باید آموخته باشد که معادلات در عرصه سیاست با دنیای تجارت کاملاً متفاوت است و اگر سیاست‌های گذشته خود را تغییر ندهد، باید در انتظار شکست‌های پی در پی باشد.»