قدر موفقیت دیپلماتیک را بدانیم

‌محمود میرلوحی
فعال سیاسی اصلاح‌طلب
اتفاقی که روز جمعه در شورای امنیت سازمان ملل رخ داد، یک خرق عادت و نقطه عطف در تاریخ این شورا بود. می‌دانیم که از پنج عضو دائم شورای امنیت سه عضو غربی آن در پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) همداستان‌اند و دو عضو دیگر یعنی روسیه و چین در قالب تعاریف دوران جنگ سرد و دو قطبی حاکم بر جهان در آن دوران پیوندی تاریخی داشته‌اند. با وجود این تاریخ مذاکرات شورای امنیت نشانگر آن است که این اعضای دائم در موارد بسیار معدودی با یکدیگر اختلاف‌نظر داشته‌اند. خاصه اگر موضوع بحث یکی از کشورهای غیرمتعهد یا از اعضای خاورمیانه‌ای سازمان ملل بوده باشد. مگر در مواردی چند که قطعنامه‌هایی علیه اسرائیل مطرح بوده امریکا از ابزار وتو استفاده کرده است. در‌خصوص ایران اغلب اوقات قطعنامه‌ها با اجماع اعضا و بویژه پنج عضو دائم شورای امنیت تصویب شده است. بر‌اساس این پیشینه، توافق برجام را باید نقطه عطف تغییر این وضعیت دانست و به رویداد روز جمعه در نیویورک باید به چشم یک تحول و دستاورد جدی نگاه کرد. زیرا نه فقط چین و روسیه به قطعنامه پیشنهادی امریکا علیه ایران رأی منفی دادند که حتی متحدان ناتویی امریکا هم مخالفت خود با آن را پشت رأی ممتنع‌شان پنهان کردند. البته مشخص است که این رأی آنها قاطعیت رأی منفی را ندارد. از سوی دیگر باید امتناع ۹ کشور از مجموع ۱۰ عضو دیگر شورای امنیت را از همراهی با امریکا مهم دانست. انزوای امریکا با همه قلدری در عرصه بین‌الملل که متکی به سهم ۲۵ درصدی‌اش از اقتصاد جهان و داشتن برتری نسبی نظامی بوده در جای خود قابل تحلیل و ارزیابی است.
نکته‌ای که در این میان اهمیت دارد این است که وزارت امور خارجه ایران که اتفاقاً در شکل‌گیری این شکاف به مدد تحرک دیپلماتیک و مذاکرات مستمر نقش جدی داشته است نه تنها باید از این دستاورد مراقبت کند که آن را به اتفاقات تکرار شدنی بعدی تبدیل کند. در حال حاضر یک دغدغه جدی همه نهادهای مؤثر در امور مرتبط با سیاست خارجی باید این باشد که مجموعه رویکردها و عملکردها این موفقیت را موفقیتی زودگذر و محدود نسازد. هر تصمیمی که ممکن است سبب شود امریکا بهانه مناسب را برای تبدیل شدن به سردمدار و سازمان‌دهنده اجماع بین‌المللی علیه ایران پیدا کند؛ باید با نهایت احتیاط و محاسبه دقیق هزینه و فایده اتخاذ شود. زیرا آنچه طی سال‌ها سیاست‌ورزی در عرصه بین‌الملل و با توان سربازان دیپلماسی کشور به دست آمده حاصلی نیست که به ثمن بخس داده شود. بلکه لازم است با هوشمندی و حزم از آن مراقبت کرد. ما می‌توانیم با دیپلماسی درست و حمایت از آن حتی این آرای ممتنع را در آینده به مخالفت قاطع تبدیل کنیم و رقم‌زننده پایان هژمونی امریکا باشیم. در این مهم بی‌شک در رفتار دولتمردان امریکایی که در سال‌های اخیر ابزار تحریم را علیه کشور‌های متعدد از جمله رقبای قدرتمند و متحدان پیشین خود به‌کار گرفته است مؤثر خواهد بود. این شرایط مساعد به شرط کار حرفه‌ای ما حتماً به تغییر آرای ممتنع به منفی و پایان دادن به سلطه‌گری امریکا و گروگان گرفته شدن کشورها به وسیله تحریم‌های امریکایی منتهی خواهد شد. پس باید قدر این موفقیت دیپلماتیک را بدانیم.