انتخاب کتاب مناسب، چطور و چگونه؟

نلی محجوب
فعال حوزه ادبیات کودک و نوجوان
«برای بچه‌ها کتاب مناسب بخرید.»
حتماً شما این جمله را بارها از افراد مختلف و در مناسبت‌های مختلف شنیده‌اید. اما واقعاً کتاب مناسب یعنی چه؟ کتاب مناسب به مفهومی قطعی برنمی‌گردد. مرجعی که کتاب را معرفی می‌کند، روحیات مخاطب و نیازهایش و بخشی هم خود شما و هدفی که از انتخاب کتاب دارید در این تعریف جای دارد.
اینکه چه کسی یا چه کسانی این کتاب را براساس چه معیارهایی مناسب می‌دانند مهم است و اینکه چقدر این معیارها با معیارهای یک والد یا مربی هماهنگی داشته باشد. بنابر این یکی از اصلی‌ترین موارد، آشنایی با مراجع معتبر و تهیه فهرست مناسب است. حتماً شما هم در شبکه‌های اجتماعی برخورد کرده‌اید که یکباره کتابی مطرح می‌شود و حجم زیادی از مخاطبان بر می‌آشوبند که چرا چنین و چنان است. اما از خودمان در مواجهه با چنین کتاب‌هایی سؤال کردیم، که چه نقشی می‌توانیم درتولیدچنین کتاب‌هایی داشته باشیم.
وقتی بدون دقت از سوپرمارکت و کیوسک روزنامه فروشی کتاب‌هایی می‌خریم که هیچگونه ارزش ادبی، بصری و... برای بچه ندارد، نقش ما چیست؟ آیا خود ما به گسترش تولید کتاب‌های کم ارزش دامن نزدیم؟
این روزها با توجه به حجم کتاب‌های تولیدی و رقابت بازار و لطمه‌ای که به تولید کتاب می‌زند و با در نظر گرفتن تبلیغات، پیدا کردن کتاب مناسب دغدغه بسیاری از والدین شده است. بنابر این با وجود گستردگی شبکه‌های اجتماعی می‌توانیم اندکی از وقتمان را برای آشنایی با این مراجع و فهرست‌ها بگذاریم.
می توانیم اطلاعاتمان را درباره نیازهای بچه‌ها با توجه به گروه سنی‌شان افزایش بدهیم. می‌توانیم کمی دقت کنیم و با گفت‌و‌گو از سلیقه مطالعه نوجوانان آگاه بشویم.
کتاب‌ها با تنوع زیاد موضوعات در بازار کتاب کودک و نوجوان دیده می‌شود. اما اینکه بچه‌ها در چه زمانی به چه موضوعی نیاز یا علاقه نشان می‌دهند متفاوت است. گاهی وقت‌ها با توجه به شرایط خاص می‌شود کتاب خاص انتخاب کرد. مثلاً وقتی بچه‌ای کسی را از دست داده، یا پدر و مادرش از هم جدا شده‌اند. یا وقتی خودش جزو کودکان و نوجوانان با نیازهای ویژه است یا در خانواده و دوستان کسی در این گروه و طیف قرار می‌گیرد. همه و همه این موضوعات می‌تواند به ما کمک کند تا به واسطه ادبیات مشکلات را کمتر کنیم. گاهی شرایط آنقدر سخت است که نیاز به گریز داریم و نیاز به دنیایی پر از تخیل برای زنده ماندن.
از طرفی ترویج کتابخوانی در میان کودکان و نوجوانان نیاز به کار پیوسته و خلاقه دارد آن هم با اهداف روشن. پس باز هم نیاز به کتاب‌های مناسب داریم.
برای این کار نیاز به شناخت مراکز و نهادهایی داریم که به طور مستمر، با اهداف و معیارهای مشخص و با توجه به گروه سنی و نیازهای مخاطب این کار را انجام می‌دهند. با کمی دقت می‌توانید با مراجعه به فهرست لاکپشت پرنده، شورای کتاب، کتاب سال جمهوری اسلامی، رشد و کانون پرورش و با در نظر گرفتن معیارهایشان کتاب‌های مناسب را پیدا کنید.