«سندباکس» راهی برای تطبیق فناوری های نوظهور یا رصد استارتاپ ها

محمدرضا قدوسی
مشاور کسب و کارهای نوپا
«سندباکس» محیط و آزمایشگاهی است برای آزمایش کسب و کارها و استارتاپ‌هایی که می‌توانند در حوزه‌های جدید زندگی مردم مانند پرداخت‌های مالی جدید یا اینترنت اشیا و... وارد شوند. در این فضا استارتاپ‌ها استفاده از فناوری‌های نوظهور را برای مردم فراهم می‌کنند و از سوی دیگر همزمان نیز مشکلات از سوی حاکمیت شناسایی شده و راه حل‌ها نیز مشخص می‌شود.
 مصوبه شورای عالی فضای مجازی در خصوص ایجاد سندباکس‌ها در حوزه فناوری‌های نوظهور از دو جنبه قابل بررسی است. یک جنبه این است که آیا واقعاً هدف این شورا از این اقدام، تطبیق فناوری‌های نوظهور در جامعه است؟ به‌عنوان مثال اگر بلاکچین و رمزارزها وارد زندگی مردم شود باید بدانند رگولاتوری آن چگونه انجام می شود. اگر شخصی بخواهد با رمزارز خریدی انجام دهد آیا می‌تواند بدون مشکل از آن استفاده کند؟ مشکلات و تبعات آن، دامنگیر فرد استفاده‌ کننده یا اقتصاد کشور نخواهد شد؟ و اینکه چگونه می‌تواند از این خدمات بهره‌برداری کند. جنبه دیگر رصد برای مشکل ایجاد نکردن استارتاپ‌ها برای حاکمیت است. اگر بخواهیم از این جنبه به راه‌اندازی سندباکس‌ها نگاهی کنیم، این دیدگاه می‌تواند برای استارتاپ‌ها خطرناک باشد، چراکه این اقدام با این رویکرد می‌تواند از سرعت بالای استارتاپ‌ها بکاهد. چون معمولاً کسب و کارها، منتظر قانونگذاری نمی‌مانند اگر بخواهند منتظر قانونگذاری از سوی حاکمیت بمانند، از سرعت آنها کاسته می‌شود. هدف از ایجاد سندباکس در برخی از کشورهای در حال توسعه، بیشتر مچگیری از استارتاپ هاست تا آنها را زیر ذره بین قرار دهند و دائماً به هستی و نیستی آنها ایراد بگیرند. هدف آنها از کشاندن استارتاپ‌ها به سندباکس‌ها رصد و کاهش سرعت کسب و کارهای نوظهور است تا مشکلی برای حاکمیت از منظر اقتصادی و سیاسی ایجاد نکند و هدف اصلی که همانا باید امکان فراهم کردن استفاده از خدمات از سوی مردم باشد، به فراموشی سپرده می‌شود.
 حال باید دید که مرکز ملی فضای مجازی کدام یک از این دو جنبه را مدنظر دارد. اگر هدف مرکز ملی فضای مجازی جنبه اول باشد یعنی اینکه بحث خطرناک یا غیرقابل کنترل بودن فناوری نوظهور مطرح نباشد و اینکه می‌خواهد نحوه و چگونگی پذیرش آن فناوری در بین افراد جامعه را دنبال کند، می‌تواند هدف خوبی باشد. اما با توجه به اطلاعات نگارنده، به نظر می‌رسد مرکز ملی فضای مجازی بیشتر به‌دنبال جنبه دوم یعنی رصد و کاهش سرعت و مشکل ایجاد نکردن برای حاکمیت است تا رگولاتوری و استفاده و بهره‌برداری مردم از فناوری‌های نوظهور.
به نظر می‌رسد مرکز ملی فضای مجازی برای اینکه مخاطرات رگولاتوری خود را حل کند و استارتاپ‌ها را در دمای انجماد بررسی کند، به راه‌اندازی سندباکس‌ها روی آورده است. از سوی دیگر به نظر می‌رسد هنوز ورودی و مکانیسم های سندباکسی که مرکز ملی فضای مجازی از راه‌اندازی آن می‌گوید مشخص نیست. همچنین مشخص نیست که درنهایت خروجی و انتظاراتی که همه جامعه می‌توانند از این سندباکس داشته باشند، چه خواهد بود. باید تمام این موارد مشخص شود، چرا که اگر این موارد مشخص نشود و هر سازمانی سندباکسی راه‌اندازی کند ممکن است اتفاقات تلخی در حوزه استارتاپ‌ها رقم بخورد.
وجود سندباکس‌ها زمانی می‌تواند برای استارتاپ‌ها و مردم جامعه کمک‌کننده باشد که رویکرد تسهیلگری را برای اقتصاد و مردم ایجاد کند و بحث برطرف کردن نگرانی‌های حاکمیتی در میان نباشد. استارتاپ‌ها با حضور در سندباکس‌ها بیش از آنکه نگران بیمه، مالیات، مجوز و... باشند، می‌خواهند به فکر رشد و توسعه بیزنس و مشتریان خود باشند، چرا که پیش از این درگیر شدن استارتاپ‌ها با این موارد آن هم در ابتدای کار، خود موجب توقف آنها می‌شد بنابراین ورود به سندباکس در صورتی که واقعاً اصلاح‌کننده و تطبیق با جامعه باشد، می‌تواند برای آنها مفید واقع شود.
اگر مرکز ملی فضای مجازی به‌عنوان نقطه اتصال عمل کرده و تمام بزرگان را در کنار هم جمع کرده و اگر نیازی به تغییرات بود بلافاصله به آنها گوشزد کند، می‌تواند برای استارتاپ‌ها مفید واقع شود. در هر صورت به نظر می‌رسد اگر سندباکس بدرستی اجرا نشده و بین استارتاپ‌ها و حاکمیت اصطکاک ایجاد شود، استارتاپ‌ها دیگر تمایلی برای حضور در سندباکس‌ها نخواهند داشت.
البته باید گفت هم‌اکنون کشورها دیگر به فکر اجرای سندباکس نیستند و شیوه‌های دیگری هم‌اکنون در جهان در حال شکل گیری است و بهتر است مرکز ملی فضای مجازی به جای نظارت و رگولاتوری به شیوه سندباکس، از شیوه‌های جدید که همانا استفاده از رگولاتوری تحت کدها و الگوریتم است، روی بیاورد و با استفاده از هوش مصنوعی بر فعالیت کسب و کارهای نوظهور نظارت کند.