سناریوی امریکایی برای «اسنپ بک»

گروه سیاسی/ کمتر از یک هفته پس از ناکامی امریکا در نشست شورای امنیت برای به تصویب رساندن قطعنامه تحریم تسلیحاتی ایران، رجوع به مکانیسم ماشه به عنوان یکی از سازوکارهای تعبیه شده در برجام در دستور کار مقام‌های واشنگتن قرار گرفته است. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا ساعاتی پس از شکست در شورای امنیت وعده داد که در چند روز آینده برای فعال کردن مکانیسم ماشه یعنی اجرای خودکار تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران تلاش می‌کند. به همین منظور «مایک پمپئو»، وزیر خارجه امریکا امروز (پنجشنبه) به نیویورک می‌رود تا برنامه بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را با توسل به مکانیسم ماشه (اسنپ‌بک) کلید بزند. به گزارش منابع دیپلماتیک، پمپئو در این سفر احتمالاً با سفیر اندونزی در سازمان ملل که رئیس شورای امنیت در ماه اوت نیز هست دیدار خواهد کرد تا شکایت مورد نظر خود را ارائه دهد.
سناریوی امریکایی
امریکا در سناریوی جدید خود شکایتی را به ۱۵ عضو شورای امنیت سازمان ملل مبنی بر عدم پایبندی ایران به توافق هسته‌ای و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل ارائه می‌کند. وقتی واشنگتن شکایت خود را درباره ایران به شورای امنیت ارائه دهد و در صورتی که این شکایت از سوی رئیس شورا پذیرفته شود، این شورا و در حقیقت مخالفان ایده ترامپ ۳۰ روز فرصت دارند تا با تصویب قطعنامه‌ای ادعای امریکا را رد کرده و در حقیقت رفع تحریم‌ها را تأیید کنند. در صورت عدم تصویب چنین قطعنامه‌ای، تحریم‌ها به صورت خودکار باز می‌گردند.  به این معنا که وقتی امریکا شکایتنامه خود را به رئیس شورای امنیت ارائه داد، 30 روز منتظر خواهد ماند. در این مدت سایر کشورهای عضو شورای امنیت در مخالفت با شکایت مکتوب امریکا می‌توانند قطعنامه‌ای را به رأی بگذارند که در آن اعلام شود امریکا به دلیل خروج از برجام جهت شکایت از ایران حقی ندارد و اعتراض آن مردود است. امریکا در صورت به رأی گذاشته شدن این قطعنامه از سوی کشورهای حامی برجام، می‌تواند آن را وتو کند و به این ترتیب زمینه را برای بازگرداندن تحریم‌ها فراهم کند. به گزارش آسوشیتدپرس، برخی کارشناسان سازمان ملل معتقدند که دیگر اعضای برجام اقدام امریکا را نادیده خواهند گرفت و دولت ترامپ را با موضع احتمالی ارائه قطعنامه خود برای تمدید لغو تحریم‌ها تنها با هدف وتو کردن آن، تنها خواهند گذاشت.
پیشتر کشورهای طرف برجام با طرح این دلیل که امریکا به دلیل خروج یکجانبه از برجام دیگر حق رجوع به آن را ندارد، با برنامه امریکا برای استفاده از مکانیسم ماشه مخالفت کرده بودند. در حالی که امریکا ادعا می‌کند که به عنوان یکی از کشورهای طرف قطعنامه 2231 این حق را دارد که خواستار بازگشت تحریم‌ها شود؛ اما سایر کشورهای حامی برجام می‌گویند ایالات متحده این جایگاه را زمانی که از توافق خارج شد از دست داد. در همین چارچوب سخنگوی جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز گذشته اعلام کرد با توجه به آن‌که امریکا در مه ۲۰۱۸ به‌طور یکجانبه از برجام خارج شده و پس از آن نیز در هیچ برنامه و فعالیتی مرتبط با برجام شرکت نکرده، دیگر نمی‌توان این کشور را عضوی از این توافق دانست و به همین دلیل امریکا دیگر در جایگاهی نیست که بتواند از سازو‌کارهایی استفاده کند که برای شرکت‌کنندگان در برجام در نظر گرفته شده است.» روسیه و چین نیز از همان ابتدا به مخالفت با این ادعای امریکا پرداخته و ضمن یادآوری اینکه امریکا از برجام خارج شده هرگونه حق این کشور درباره بهره‌گیری از سازوکارهای مطرح دراین توافق از جمله مکانیسم ماشه را مردود شمرده‌اند. مقام‌های ایرانی نیز معتقدند که رجوع امریکا به مکانیسم ماشه در حالی‌که اساساً حقی برای استفاده از آن ندارد، بر اساس یک برداشت نادرست حقوقی از 2231 است که نشان می‌دهد امریکایی‌ها هیچ ارزشی برای حقوق بین‌المللی و تصمیمات شورای امنیت قائل نیستند.
صدمه به حق وتوی امریکایی
تلاش امریکا برای رجوع به برجام جهت افزایش فشار بر ایران در حالی است که بسیاری از مقام‌های امریکایی نیز تصمیم ترامپ را به چالش کشیده‌اند. از مهم‌ترین مخالفت‌ها می‌توان به موضع‌گیری «جان بولتون»، مشاور سابق امنیت ملی امریکا که دشمنی دیرینه‌ای با ایران دارد، اشاره کرد. «بولتون» در گفت‌و‌گو با «وال استریت ژورنال» گفته است که امریکا از توافق هسته‌ای خارج شده است و طبق قطعنامه 2231 شورای امنیت تنها اعضای برجام می‌توانند از ابزار حل اختلاف درنظر گرفته شده در این توافق بهره ببرند. او علاوه بر این در توئیتی نوشت: «تهدید ترامپ مبنی بر استناد به بند مربوط به بازگشت فوری تحریم‌ها در توافق هسته‌ای سال 2015 اوباما که ما از آن خارج شده‌ایم، صدمات طولانی مدت و دائمی به حق وتوی امریکا در شورای امنیت سازمان ملل وارد خواهد کرد.» بولتون در عین حال در گفت‌و‌گویی که با «بی‌بی‌سی» داشت از تصمیم ترامپ برای خروج از برجام دفاع کرد و آن را سیاست درستی خواند. به گفته او این سیاست شکست نخورد اما برای مقابله با ایران کافی نبود.
پیشتر «آنتونی بلینکن» مشاور «جو بایدن» نامزد دموکرات انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا هم با اشاره به مفاد برجام برعدم امکان استفاده واشنگتن از مکانیسم ماشه با توجه به خروج دو سال پیش دولت ترامپ از برجام، تأکید کرده بود.
وعده بازگشت به برجام از سوی نامزد پیشتاز انتخابات
اما در حالی که دولت امریکا همه اهرم‌های خود برای به شکست کشاندن اجرای توافق هسته‌ای را به کار گرفته است، جو بایدن، نامزد دموکرات انتخابات ریاست جمهوری امریکا که طبق نظرسنجی‌های اخیر از ترامپ پیشی گرفته است، از تصمیم بازگشت به برجام دفاع می‌کند. «بایدن» با نگارش یادداشتی در مجله «فارین‌افرز» به تشریح سیاست خارجی خود در صورت پیروزی در انتخابات پرداخته و درباره سیاست خود در قبال ایران نوشته است: «توافق هسته‌ای تاریخی که دولت اوباما-بایدن بر سر آن مذاکره کرد مانع از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شد. با این حال، ترامپ در اقدامی عجولانه این توافق را به کناری افکند و ایران را وادار کرد برنامه هسته‌ای خودش را از سر بگیرد و اقدامات تحریک‌آمیز بیشتری انجام دهد.» او در ادامه تأکید کرد که در صورت پیروزی من در انتخابات اگر تهران به پایبندی دقیق توافق هسته‌ای برگردد، من به توافق هسته‌ای باز می‌گردم و از تعهدمان به دیپلماسی برای همکاری با متحدانمان در جهت قوی‌تر کردن و تمدید این توافق استفاده خواهم کرد.»