تقدیم به «کارستان عبدالله کوثری»‌

مهدی سرایی
مترجم
ماریو بارگاس یوسا، نویسنده پِرویی و برنده جایزه نوبل در سال 2010، در میان جماعت رمان‌خوان ایرانی نیاز به معرفی ندارد زیرا با شاهکارهایی چون «گفت‌و‌گو در کاتدرال»، «جنگ آخر زمان» و «سوربز» به اندازه کافی شناخته شده است. «روزگار سخت» آخرین رمانی است که از این نویسنده در سال 2019 به اسپانیایی منتشر شد و به دخالت نظامی ایالات متحده امریکا در کشور کوچک گواتمالا در نیمه دوم قرن بیستم می‌پردازد و می‎توان گفت که به لحاظ روایی همانند «گفت‎وگو در کاتدرال» است و به لحاظ مضمونی ادامه «سوربز» است.
این رمان همچون دیگر آثار این نویسنده شهیر فضایی تاریخی دارد و ماجرای اصلی آن در کشور کوچکی در منطقه کارائیب می‎گذرد. اوایل نیمه دوم قرن بیستم «خاکوبو آربنز» در انتخاباتی کاملاً آزاد و با کسب بیش از 70 درصد از آرای مردمی در گواتمالا به قدرت رسید. آربنز دغدغه سوادآموزی، رفاه و پیشرفت بومیانی را داشت که جمعیت غالب گواتمالا را تشکیل می‎دادند. از این‌رو یکی از پنج‌ محور برنامه‎هایش را اصلاحات ارضی قرار داد اما اصلاحات ارضی پاشنه آشیل دولتش شد زیرا «یونایتد فروت» یا همان هشت‌پای معروف در امریکای لاتین مخالف این برنامه بود و با پروپاگاندا در رسانه‎های پرمخاطبی چون «نیویورک‌ تایمز»، تهییج دولتمردان رئیس‎‌جمهور آیزنهاور و سرانجام مداخله نظامی رؤیای این رئیس‌جمهور را نقش بر آب کرد.
از سوی دیگر این رمان به ژنرال یسیمو تروخیو- دیکتاتور معروف جمهوری دومینیکن که در دهه 1930 با کمک امریکایی‌ها به قدرت رسید- و جانی آبس گارسیا مأمور سرسپرده ژنرال یسیمو نیز می‌پردازد؛ شخصیت‌هایی که در عین قدرت سرنوشت‎های متفاوتی دارند. در بحبوحه این رمان تاریخی داستان رمانتیک مارتا بور رو لاماس نیز روایت می‎شود.
به لحاظ روایت و تکنیک نیز این اثر همچون دیگر آثار این نویسنده پرویی غیرخطی است اما برخلاف دیگر رمان‎هایش مقدمه و مؤخره‌ای دارد. یوسا که یکی از مدافعان سرسخت دموکراسی در جهان است و همواره سنگ لیبرال‎ها را به سینه زده این بار در این رمان تاریخی و دراماتیک انگشت اتهام را به سوی ایالات متحده امریکا می‎گیرد و صراحتاً اعلام می‎کند که اگر امریکا در گواتمالا کودتا نمی‎کرد، مطمئناً سرنوشت امریکای لاتین نیمه دوم قرن بیستم به صورت دیگری رقم می‎خورد. او امریکایی‎‌ها را متهم اصلی تندروی‌های فیدل کاسترو می‏‌داند زیرا این کودتا پنج سال پیش از انقلاب کوبا رخ داد و ارنستو چه‎‌گوارا(مرد شماره دو انقلاب کوبا) در آن ایام در گواتمالا به سر می‎برد.
ترجمه این اثر را به عبدالله کوثری عزیز تقدیم کرده‌ام؛ مردی که بیش از سه دهه در معرفی و ترجمه آثار مهم «جریان شکوفایی» نقش مهمی ایفا کرده است و به راستی اگر او نبود بسیاری از این نویسندگان به مخاطبان ایرانی معرفی نمی‌شدند. این جریان ادبی در دهه 60 میلادی و پس از انقلاب کوبا پا به عرصه جهان گذاشت اما در ایران بیشتر به «صد سال تنهایی» گابریل گارسیا مارکز و رئالیسم جادویی گره خورده است. کوثری که دقت وسواس‎گونه‎ای در انتخاب آثارش دارد با معرفی دیگر نویسندگان این جریان همچون کارلوس فوئنتس مکزیکی، ماریو بارگاس یوسا پِرویی و خوسه دونوسو شیلیایی بیش از ده اثر از این نویسندگان به فارسی ترجمه کرده است که به قول کریم امامی باید آن را «کارستان عبدالله کوثری» دانست.