آتش‌بس در «قره‌باغ» زیر چتر روسیه

زهره صفاری/ ساعت 12 ظهر شنبه به وقت محلی، صدای آژیر خطر در منطقه قره‌باغ خاموش شد و آتش‌بس موقت بشردوستانه با میانجیگری روسیه، آرامش نسبی را در میان دو کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان برقرار کرد.
به گزارش خبرگزاری «تاس»، در پی 10 ساعت مذاکره نفسگیر میان وزرای خارجه طرفین درگیر و روسیه، نخستین مذاکره دیپلماتیک دو کشور پس از دو هفته درگیری سنگین و بی سابقه در چند دهه اخیر ساعت 2 بامداد به وقت محلی به ثمر نشست و طرفین با اعلام آتش‌بس موقت بر سر تبادل زندانیان و اجساد کشته‌شدگان توافق کردند.
این مذاکرات در حالی از عصر جمعه در مسکو کلید خورد که پس از به بن بست خوردن تلاش دولت‌های غربی برای برقراری صلح در منطقه قره‌باغ، سریال مذاکرات تلفنی «ولادیمیر پوتین»، رئیس جمهوری روسیه با «الهام علی‌اف»، همتایش در جمهوری آذربایجان و «نیکول پاشینیان»، نخست‌وزیر ارمنستان، وزرای خارجه دو کشور را برای برگزاری نشستی سه‌جانبه روانه مسکو کرد.
«ولادیمیر فرولوف»، دپیلمات سابق روس و کارشناس سیاست خارجی در این باره به بلومبرگ گفت: «پوتین دیگر بیش از این نباید سکوت می‌کرد. چرا که وقتی ترکیه وارد بحران کشورهای برآمده از جمهوری‌های شوروی سابق شد، دخالت روسیه ضروری بود.»
به باور ناظران گرچه این توافق صلح موقت دستاورد بزرگ دیپلماتیک روسیه به شمار می‌رود اما از سویی جدی شدن جنگ میان دو کشور، زنگ خطر وقوع جنگ نیابتی میان حامیان طرفین درگیر در منطقه را به صدا درآورده و انتقال گاز را نیز به مخاطره انداخته بود. از سویی دیگر روسیه با داشتن مقر نظامی در ارمنستان و پیمان دفاعی امنیتی با این کشور، با جمهوری آذربایجان نیز روابط دوستانه‌ای دارد که همین امر دولت پوتین را در به ثمر نشاندن مذاکره صلح موقت به موفقیت رساند.
 آتش‌بار سنگین تا ساعاتی پیش از ظهر
حدود ساعت 2 بامداد دیروز به وقت روسیه، به نوشته «الجزیره»، «سرگئی لاوروف»، وزیر خارجه روسیه در برابر خبرنگاران قرار گرفت و از توافق بشردوستانه طرفین با میانجیگری کشورش خبر داد: «آتش‌بس پس از 10ساعت مذاکره، از ظهر امروز (شنبه) برقرار می‌شود و مذاکرات بر سر مسائل اساسی دو کشور و راهکار صلح با نظارت سران گروه مینسک ادامه خواهد یافت. صلیب سرخ نیز به محض برقراری آتش‌بس برای کمک و امدادرسانی وارد منطقه می‌شود.»
این اظهارات 10 ساعت پیش از برقراری آتش‌بس جلوی دوربین گفته شد اما با وجود اعلام این صلح موقت، طرفین همچنان تا دقایقی پیش از ظهر مواضع یکدیگر را زیر بمباران موشک گرفته و هر یک دیگری را به کشتار غیرنظامیان متهم می‌کردند. به گفته شاهدان اما پس از اینکه زمان قانونی آتش‌بس فرارسید صدای شلیک‌ها خاموش شد و مردم قره‌باغ پس دو هفته وحشت با آرامش وارد خیابان‌ها شدند.
بااین حال این شادمانی با چند مورد پراکنده نقض آتش بس جای خود را به نگرانی داد. گزارش «اسپوتنیک» حاکی است، تنها 5 دقیقه بعد از اعلام آتش بس یعنی ساعت 12:05 دقیقه نیروهای جمهوری آذربایجان اقدام به حملاتی در «قره خان بیلی» کردند. نیروهای ارمنستان نیز شهرهای ترتر و آغدام را بمباران کردند.
بنا بر آخرین گزارش‌ها تنها در دو هفته گذشته که سنگین ترین مناقشه طرفین در قره‌باغ اتفاق افتاد بیش از 300 نفر کشته و نیمی از اهالی منطقه نیز آواره شده‌اند.
واکنش‌های داخلی و خارجی
در حالی که ساعاتی پیش از آغاز مذاکرات «الهام علی‌اف»، رئیس جمهوری آذربایجان مذاکرات مسکو را آخرین تیر ترکش صلح در منطقه قره‌باغ عنوان کرده بود، توافق طرفین با استقبال داخلی و خارجی همراه شد. به نوشته «رویترز»، «ظهراب مناتسکانیان»، وزیر خارجه ارمنستان در حالی که به همراه همتای آذربایجانی‌اش بلافاصله پس از مذاکرات حاضر به پاسخگویی به خبرنگاران نشدند، با حضور در تلویزیون رسمی کشورش از «ولادیمیر پوتین» به خاطر ایفای نقش موثر در برقراری این توافق قدردانی کرد.
فرانسه نیز که در این مدت بارها مذاکرات پنهان و آشکاری با سران هر دو کشور داشته است، این آتش‌بس موقت را گام ابتدایی صلح قره‌باغ خواند. ترکیه نیز که تنها در دو هفته اخیر بارها حمایت قاطعانه خود از جمهوری آذربایجان را اعلام کرده بود در بیانیه‌ای با وجود استقبال از نتیجه مذاکرات مسکو همچنان به حمایت خود از باکو ادامه داد و اعلام کرد: «این آتش‌بس گام مهمی بود اما راهکار بلندمدتی نیست. ترکیه همچنان حامی جمهوری آذربایجان است و از هر تصمیم این کشور در این منازعه حمایت می‌کند.»